Zbocze Mariańskie

Zbocze Mariańskie
Prowincja	Niż Środkowoeuropejski
Podprowincja	Pojezierza Południowobałtyckie
Makroregion	Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie
Mezoregion	Pojezierze Chełmińskie
Mikroregion(y)	Zbocze Mariańskie
Zajmowane jednostki administracyjne	Polska: woj. kujawsko-pomorskie

Zbocze w obrębie rezerwatu przyrody Las Mariański

Buczyna na Zboczu Mariańskim

Zbocze w okolicy Płutowa – widok z grodziska „Talerzyk” k. Topolna

Zbocze Mariańskie jako tło zabudowy Nowego Fordonu w Bydgoszczy

Zbocze Mariańskie – mikroregion fizycznogeograficzny (315.112) w północnej Polsce, w gminie Dąbrowa Chełmińska, stanowiący południowo-zachodnią granicę Pojezierza Chełmińskiego^[1]. Mikroregion stanowi granicę makroregionów: Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego i Doliny Dolnej Wisły.

Zbocze Mariańskie jest zaliczone do mezoregionu Pojezierza Chełmińskiego ze względu na genezę krajobrazu i wynikające z niego cechy litologiczno-stratygraficzne oraz typy zbiorowisk roślinnych. Jednakże w zakresie powiązań krajobrazowych oddziałuje również na Dolinę Fordońską, z uwagi na to że obejmuje fragment wschodniego zbocza Doliny Dolnej Wisły. Od wschodu graniczy z nim mikroregion Wysoczyzna Wałdowska^[1].

Lokalizacja

Mikroregion obejmuje wąski pas terenu (do 1 km) we wschodniej strefie zboczowej Doliny Fordońskiej. Wiedzie on na północ od Ostromecka do miejscowości Pień, a następnie w kierunku północno-wschodnim do Gzina i Unisławia. Na odcinku Ostromecko – Pień występuje Fordoński Przełom Wisły.

Charakterystyka

Zbocze Mariańskie jest regionem zróżnicowanym ekologicznie i krajobrazowo. Jego granice morfologiczne tworzą: krawędź i podnóże wysoczyzny oraz górne odcinki dolinek erozyjnych i wąwozów. Wysokości względne osiągają 55–60 m. Podnóże zbocza stanowi równina akumulacyjna holoceńskiej doliny Wisły położona na wysokości 30 m n.p.m., zaś powyżej górnej krawędzi znajduje się wysoczyzna morenowa Pojezierza Chełmińskiego o średniej wysokości 90 m n.p.m. W strefie zboczowej, pod pokrywą osadów stokowych występują wychodnie pokładów glin morenowych, lokalnie osadów zastoiskowych oraz glacjofluwialnych osadów piaszczysto-żwirowych^[1]. W mikroregionie bardzo liczne są źródła, wycieki i strumienie o dużej zmienności sezonowej. Najczęściej wypływy wody obserwuje się u podnóża zbocza. W zboczu na północ od Ostromecka od 1894 r. eksploatowane są ujęcia wody mineralnej „Ostromecka”^[2]. Strumienie wykorzystują i przekształcają późnoglacjalną sieć dolinek, z których w części nie obserwuje się obecnie odpływu wody. Występują tu doliny o stromych zboczach i wąskim dnie (wciosy, wąwozy) oraz porozcinane bruzdy i fałdy tworzące wgłębienia o łagodnie nachylonych skrzydłach (niecki, parowy)^[3]. Utwory te cechują się z reguły dużym spadkiem oraz silnymi procesami denudacyjnymi na zboczach (obrywy, osuwiska, odpadanie). W południowej części zbocza do większych utworów tego typu należą odwadniane dolinki na północ od Ostromecka oraz w rejonie Mozgowiny i Pienia. W rejonie Ostromecka i Pienia zarejestrowano stare jednostki osadnicze (wzmiankowane w XIII w.), zaś w Gzinie gród warowny z czasów kultury łużyckiej (okres halsztacki 650-400 lat p.n.e.)^[3].

Mikroregion należy do bardzo zróżnicowanych ekologicznie. Występuje tu duża różnorodność biotopów (od suchych do podmokłych). Zbocze Mariańskie wykazuje podobieństwo morfologiczne do Zbocza Fordońskiego, lecz jest bardziej zalesione. Zachowane lasy to bardzo często grądy typowe lub zboczowe. W dolinkach z odpływem wody występują łęgi olszowo-jesionowe, a w strefach wysięków wodnych zbiorowiska szuwaru trzcinowego wraz z zaroślami osiki i wierzby. Wśród nasadzeń dokonanych przez człowieka spotyka się bory sosnowe oraz buczyny. Na dawnych pastwiskach zachodzą procesy sukcesyjne roślinności naturalnej^[1].

Zbocze Mariańskie stanowi tło panoram widokowych z górnego tarasu bydgoskiej dzielnicy Fordon.

Ochrona przyrody

Zbocze Mariańskie w całości wchodzi w obręb Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego. Znajduje się tu również obszar Natura 2000 pod nazwą Zbocza Płutowskie.

Wysokie walory przyrodnicze potwierdza rezerwat przyrody Las Mariański ze zbiorowiskami grądowymi, borem mieszanym i łęgiem. Poniżej (w obrębie Doliny Wisły) znajduje się rezerwat Wielka Kępa Ostromecka chroniący nadwiślański las łęgowy. W sąsiedztwie mikroregionu rozlokowany jest także szereg innych rezerwatów, które łączy pieszy szlak turystyczny.

Wartość rekreacyjna

Ze względu na cechy środowiska przyrodniczego oraz jego różnorodność, mikroregion jest wartościowym obszarem rekreacyjnym. Wzdłuż Zbocza przebiega pieszy szlak turystyczny „Rezerwatów Chełmińskich” Bydgoszcz Fordon – Chełmno (48 km)^[4]. Podążając nim pieszo lub rowerem można zwiedzić rezerwaty rozlokowane na prawym zboczu Doliny Wisły:

1. Wielka Kępa Ostromecka (leśny),
2. Las Mariański (leśny),
3. Reptowo (ornitologiczny),
4. Linje (torfowiskowy),
5. Płutowo (leśny),
6. Zbocza Płutowskie (stepowy),
7. Góra Św. Wawrzyńca (stepowy),
8. Ostrów Panieński (leśny),
9. Łęgi na Ostrowiu Panieńskim (leśny).

Przypisy

Zobacz też

• Zbocze Fordońskie
• Zbocze Bydgoskie
• Zbocze Kruszyńskie
• Parki i tereny leśne w Bydgoszczy
• Ochrona przyrody w Bydgoszczy
• Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego
• Warunki naturalne w Bydgoszczy
• Trasy turystyczne Bydgoszczy i okolic

Bibliografia

• Banaszak Józef red.: Środowisko przyrodnicze Bydgoszczy. Wydawnictwo TANNAN, Bydgoszcz 1996
• Marcysiak Katarzyna: Ochrona przyrody – Bydgoszcz i okolice. [w.] Banaszak Józef red.: Przyroda Bydgoszczy. Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2004. ​ISBN 83-7096-531-8​

Mezo- i mikroregiony fizycznogeograficzne w Bydgoszczy Kotlina Toruńska Dolina Kanału Bydgoskiego Terasa Bydgoska Miasto Bydgoszcz Wydmy Puszczy Bydgoskiej Terasa Łochowska Dolina Łęgnowska Wydmy Ostromeckie Równina Rynarzewska Pojezierze Krajeńskie Dolina Brdy Dolina Sandrowa Brdy Dolina Smukalska Zbocze Kruszyńskie Wysoczyzna Świecka Zbocze Fordońskie Wysoczyzna Osielska Wysoczyzna Strzelecka Dolina Fordońska Przełom Doliny Wisły Terasa Słończa Pojezierze Chełmińskie Zbocze Mariańskie Wysoczyzna Wałdowska