Zbrodnia w Łozowej

Zbrodnia w Łozowej

Tablica pomnika zamordowanych w Łozowej na cmentarzu w Szlachcińcach
Państwo	Polska (tereny anektowane przez ZSRR)
Miejsce	Łozowa
Data	28/29 grudnia 1944
Godzina	22
Liczba zabitych	106–131
Typ ataku	ludobójstwo
Sprawca	sotnia UPA „Burłaky”
Położenie na mapie Polski w 1939 r. (c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0 Łozowa
49°36′36″N 25°39′35″E/49,610000 25,659722

Zbrodnia w Łozowej – zbrodnia dokonana w nocy z 28 na 29 grudnia 1944 roku na ponad 100 mieszkańcach wsi Łozowa, położonej w byłym powiecie tarnopolskim województwa tarnopolskiego. Sprawcą mordu była sotnia „Burłaky” Ukraińskiej Powstańczej Armii.

Przebieg zbrodni

28 grudnia 1944 roku około godz. 22 sotnia „Burłaky” pod dowództwem Iwana Semczyszyna „Czarnego”^[1] zaatakowała Łozową. Upowcy nadeszli od strony Kurnik Szlachcinieckich. Sygnałem do ataku był wystrzał czerwonej rakiety.

We wsi, liczącej około 800 mieszkańców, w większości Polaków^[1], nie było oddziału samoobrony, jednak kilkunastu mężczyzn nielegalnie posiadało broń palną. Ad hoc zorganizowali oni obronę w domach od strony Kurnik. Szczególnie dużo osób schroniło się w domu Feliksa Kłosa, który miał automat, oraz u Adama Cieśli. Część osób uratowała się dzięki Karolowi Mazurkiewiczowi, który biegł przez wieś alarmując ludność. Zaczął bić kościelny dzwon^[2].

Napastnicy podzielili się na dwie grupy. Jedna poszła w stronę drogi głównej obok zagrody Piotra Pączyka, druga poszła w głąb wsi obok zabudowań Kłosa. Obrońcy domu Kłosa oddali do maszerujących upowców kilka strzałów. Napastnicy ominęli to zabudowanie i skierowali się do wsi. Część z nich próbowała podchodzić do domu Kłosa od strony południowo-zachodniej, jednak byli odpierani strzałami. W tym czasie do zabudowań Kłosa i Cieśli napływali niedobitkowie z rzezi. Pozostali ukrywali się w piwnicach, schronach i zabudowaniach gospodarskich^[2].

Intruzi działali w wyspecjalizowanych grupach. Jedni, głównie mężczyźni włamywali się do domów i bez względu na płeć i wiek zabijali napotkane osoby siekierami, nożami oraz strzałami z broni palnej. Upowcom towarzyszyły grupy rabusiów, które zabierały inwentarz i ładowały na furmanki mienie Polaków. Po ograbieniu zagrody były palone przez trzecią grupę napastników, którzy zajmowali się także strzelaniem do uciekających. Wśród atakujących rozpoznano Ukraińców z sąsiednich wiosek: Kurnik Szlachcinieckich, Stechnikowiec, Czernichowiec i Szlachciniec^[2].

W domu Pawła Kozioła upowcy zabili jego matkę oraz pobili jego żonę, z pochodzenia Ukrainkę. Koziołowa padając nakryła własnym ciałem dziecko, ratując mu życie i udawała martwą. Leżąc zauważyła towarzyszące upowcom kobiety ukraińskie, plądrujące izbę; jedną z nich była jej własna siostra. W domu Władysława Makucha zamordowano 5 osób, w tym 6-miesięczne niemowlę, chwytając je za nóżki i uderzając głową o framugę^[2].

Po kilku godzinach do Łozowej przyjechał radziecki pociąg pancerny, który oświetlił wieś rakietami i otworzył ogień do upowców; jednocześnie ze Zborowa nadciągnął oddział radzieckich żołnierzy^[1]. W tej sytuacji oddział UPA przerwał napad i wycofał się do lasu, porzucając część łupu^[2]. W wyniku ostrzału zapaliły się niektóre zabudowania^[1].

Źródła podają liczbę ofiar tego napadu od 106^[2] do 131^[3][4]. Oprócz Polaków upowcy zamordowali także Ukraińców – według polskich świadków dziewięciu^[2], według meldunku radzieckiego – 8 rodzin^[1].

Zamordowanych pochowano 31 grudnia 1944 roku w zbiorowej mogile na przykościelnym placu. Podczas pogrzebu na odgłos strzałów wybuchła panika; wystraszony tłum ruszył ku posterunkowi radzieckiemu na moście kolejowym. Zdezorientowani żołnierze oddali strzały do biegnących, przez co zginął Wojciech Grabas, którego także pochowano w przygotowanym wspólnym grobie^[2].

Upamiętnienie

Tablica w Herburtowie

Według informacji czasopisma Na rubieży w latach 80. zbiorowy grób ofiar został przeniesiony na cmentarz w pobliskich Szlachcińcach. Na grobie władze radzieckie postawiły tablicę z gwiazdą i napisem w języku ukraińskim: Współmieszkańcom wsi, którzy zginęli z rąk ukraińskich burżuazyjnych nacjonalistów. Około 1991 roku napis został usunięty z tablicy^[5].

W 2008 roku staraniem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa na cmentarzu w Szlachcińcach wzniesiono nowy pomnik ofiar zbrodni w Łozowej^[6].

Mord upamiętniają również tablice:

• odsłonięta 15 sierpnia 1997 w kościele Trójcy Świętej w Gorzowie Śląskim^[5],
• odsłonięta 28 grudnia 2014 przy kościele Matki Boskiej Siewnej w Herburtowie przez potomków rodzin Łozowian^[7].

Zobacz też

• Czystka etniczna w Małopolsce Wschodniej
• Rzeź wołyńska

Linki zewnętrzne

• Wystawa ludobójstwa dokonanego na Polakach przez OUN-UPA na Kresach Południowo-Wschodnich II RP 1939-1947; powiat Tarnopol (pol.). Stowarzyszenie Upamiętniania Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów we Wrocławiu. [dostęp 2013-03-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-04)].
• Józef Wieczorek: Galeria zdjęć pomnika zamordowanych w Łozowej (pol.). [dostęp 2013-09-14].

Przypisy