Zbrodnia w Ihrowicy

Zbrodnia w Ihrowicy

Pomnik ofiar w Ihrowicy
Państwo	Polska (tereny anektowane przez ZSRR)
Miejsce	Ihrowica
Data	24 grudnia 1944
Liczba zabitych	77
Typ ataku	ludobójstwo
Sprawca	sotnia UPA z kurenia "Burłaky", Samoobronni Kuszczowi Widdiły
Położenie na mapie Polski w 1939 r. (c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0 Ihrowica
49°41′14″N 25°32′35″E/49,687222 25,543056

Zbrodnia w Ihrowicy – zbrodnia popełniona przez członków UPA z pomocą oddziału samoobrony ukraińskiej (SKW) w wigilijną noc 24 grudnia 1944 roku na polskiej ludności Ihrowicy na Podolu w dawnym powiecie tarnopolskim^[1], na terenach zajętych przez Armię Czerwoną.

Tło zbrodni

Ihrowica była wsią zamieszkiwaną zarówno przez ludność polską, jak i ukraińską. 17 grudnia zabito we wsi dwóch Polaków ochraniających zboże składowane w gmachu Domu Ludowego. W związku z tym w Ihrowicy zorganizowano stały posterunek istriebitielnych batalionów, mających odgrywać rolę samoobrony w razie napaści z lejtnantem Demianenką i sierżantem Siemionowem na czele. Podlegał on dowództwu w Hłuboczku.

24 grudnia czteroosobowy patrol z posterunku natknął się na większą grupę upowców, tylko dwóch żołnierzy uciekło po pomoc do Hłuboczka. Siemionow zginął w potyczce, drugi żołnierz – Kazimierz Litwin – został wzięty do niewoli i ścięty^[2].

Przebieg "Krwawej Wigilii"

W ataku na wieś wzięła udział sotnia z kurenia Burłaki (III WO Łysonia) dowodzona przez Iwana Szemczyszyna ps. „Czornyj”, wspomagana przez miejscowy oddział samoobrony ukraińskiej. W pierwszej kolejności został zaatakowany posterunek IB, w którym znajdowało się tylko sześciu obrońców. Został on ostrzelany z broni maszynowej, obrońcy odpowiedzieli pojedynczymi strzałami, jednak ostatecznie UPA nie zdobyła budynku^[3]. Na odgłos wystrzałów zareagował ks. Stanisław Szczepankiewicz, który zaalarmował wieś biciem w dzwon. Dzięki temu części ihrowiczan udało się uciec, ale ksiądz wraz z matką, siostrą i bratem zostali zamordowani siekierami.

Napastnicy podzielili się na grupy i atakowali polskie domy mordując napotkane rodziny. Miejscowi ukraińscy chłopi, którzy przybyli za oddziałem UPA, rabowali mienie Polaków i podpalali domy. Cała akcja była dobrze przygotowana, atakujący wiedzieli, gdzie mieszkają Polacy i w pierwszej kolejności zabijali rodziny, znane z tradycji patriotycznej. Mieszkający na skraju wsi Polacy, którzy nie usłyszeli strzałów, ratowali się ucieczką w ostatniej chwili, odrywając się od wieczerzy wigilijnej. Niektórzy miejscowi Ukraińcy pomagali Polakom, ukrywając ich we własnych domach z narażeniem życia.

Następnego dnia ocaleni Polacy pogrzebali ofiary zbrodni i opuścili wieś. Po napadzie władze sowieckie nie przeprowadziły żadnego dochodzenia, co spowodowało, że miejscowi sprawcy mordu poczuli się bezkarnie. W 1945 roku zostało zabitych jeszcze kilka osób polskiej narodowości z mieszanych małżeństw.
W sumie liczba ofiar zbrodni UPA i SKW w Ihrowicy wyniosła 89 osób^[4]. Materiały historyczne NKWD podają, że w Ihrowicy miało zginąć 67 Polaków^[5].

Wkrótce po ukazaniu się pierwszego wydania książki Jana Białowąsa Wspomnienia z Ihrowicy na Podolu, w ukraińskim piśmie „Swoboda” 18 sierpnia 1998 roku ukazał się artykuł pt. Сповідь ката (pol. Spowiedź kata). Opisuje on literacko wspomnienia Dmytro Czernyhiwskiego, oficera KGB. W jej trakcie przypisuje on swojemu oddziałowi (NKWD) dokonanie zbrodni w Ihrowicy pod przebraniem banderowskim. Informacja o sprawstwie NKWD na podstawie wspomnienia Dmytro Czernyhiwskiego, znalazła się również w artykule Bogdana Huka w tygodniku „Nasze Słowo” z 8 lutego 2009 roku. Relacji tej nie potwierdzają opracowania historyków^[6].

Upamiętnienie ofiar

Na postawionym w 2008 roku pomniku w Ihrowicy umieszczona jest inskrypcja w j. polskim i ukraińskim z niewielką różnicą, w języku polskim napisano „zamordowanym”, a w ukraińskim „zginęli śmiercią tragiczną”: „Z dymem pożarów, z kurzem krwi bratniej do Ciebie, Panie, woła ten głos (Kornel Ujejski)”, oraz: „Około 90 Polaków mieszkańców wsi Ihrowica zamordowanych 24 grudnia 1944 r. Niech spoczywają w pokoju. Rząd Rzeczypospolitej Polskiej, Rodziny, 2007 rok”. Na skrzydłach pomnika widnieją imiona, nazwiska oraz wiek ofiar.

W 1995 r. potomkowie Kresowian ustawili na cmentarzu parafialnym w Korfantowie upamiętniający ks. Stanisława Szczepankiewicza i pomordowanych mieszkańców Ihrowicy^[7].

W Kresowej Księdze Sprawiedliwych w kontekście Ihrowicy pojawiają się trzy nazwiska Ukraińców, którzy pomogli eksterminowanym Polakom^[8]:

• Mikołaj Hołyk,
• (?) Kotuń,
• (?) Tutiunnyk.

W 2010 roku powstał film dokumentalny pt. Zabili nas w Wigilię opowiadający o zbrodni^[9].

Zobacz też

• Czystka etniczna w Małopolsce Wschodniej

Przypisy

Bibliografia

• Jan Białowąs: Krwawa Podolska Wigilia w Ihrowicy w 1944 roku. [dostęp 2009-01-20].

Linki zewnętrzne

• Lucyna Kulińska, Zabili nas w wigilię. portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-28)].
• Uroczystości żałobne w Ihrowicy, 5 lipca 2008 roku. [dostęp 2009-01-20].
• Zeznania Jana Białowąsa. [dostęp 2009-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-19)].
• Jan Białowąs, Krwawa Podolska Wigilia w Ihrowicy w 1944 roku. APK Android, wersja mobilna APK Android 4.4+
• ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski, 75 lat od wydarzeń w Ihrowicy
• IPN Gdańsk, Zachęta do pobrania APK o wigilijnym pogromie w Ihrowicy w 1944
• Jan Białowąs, Żył i umarł dla innych - biografia ks. Stanisława Szczepankiewicza proboszcza Ihrowicy. APK Android, wersja mobilna APK Android 4.4+