Zbrodnia w Kumowej Dolinie

Zbrodnia w Kumowej Dolinie
Państwo

Polska pod okupacją III Rzeszy

Miejsce

Kumową Doliną k. Chełma

Data

3 i 4 lipca 1940

Liczba zabitych

115 osób

Typ ataku

egzekucja przez rozstrzelanie

Sprawca

III Rzesza

brak współrzędnych

Zbrodnia w Kumowej Dolinie – zbrodnia nazistowska popełniona w lesie koło Chełma przy trasie na Krasnystaw w ramach Akcji AB w dniach 3 i 4 lipca 1940[1]. Funkcjonariusze gestapo rozstrzelali co najmniej 115 osób aresztowanych w powiatach chełmskim, krasnostawskim i zamojskim. Wśród ofiar znaleźli się głównie politycy, działacze samorządowi, ziemianie, nauczyciele oraz inni przedstawiciele lokalnej inteligencji z Chełma i Krasnegostawu. O wytypowanie osób pochodzących z Chełma posądzano niemieckich kolonistów z Kamienia – Lindnerów.

Przebieg zbrodni

Osoby aresztowane w Krasnymstawie zatrzymano w dniu 5 czerwca 1940. Gestapo podstępem zwabiło przedstawicieli miejscowej inteligencji do budynku gimnazjum. Tam zostali oni aresztowani i przewiezieni do więzienia, gdzie poddawano ich torturom. Aresztowań dokonał Oberscharführer-SS Hugo Raschendorfer, Niemiec sudecki. Po 1-2 dniowym pobycie w krasnostawskim więzieniu zostali przewiezieni samochodami do więzienia w Chełmie. Trzymano ich tam około miesiąca. Aresztowani byli rygorystycznie izolowani, nie przyjmowano paczek od rodzin i udzielano fałszywych informacji co do ich miejsca pobytu. 3 i 4 lipca 1940 (według innej wersji w nocy) grupę krasnostawską i chełmską przewieziono trzema samochodami krytymi plandeką do lasu Góry za Kumową Doliną k. Chełma. Aresztowanych przewieziono do małej dolinki, a następnie rozstrzelano. Zwłoki ofiar wrzucone zostały do dołów po wybranym piachu i zasypane. Zgodnie z relacjami okolicznych mieszkańców, ofiary przysypano tylko częściowo. Niemcy wrócili na miejsce kaźni, wylali do dołu benzynę i podpalili. Ofiary, które były ranne i jeszcze żyły, spalono żywcem lub zaduszono. Istnieje również informacja mówiąca, że Niemcy wydobyli zwłoki ofiar w 1943 roku i następnie spalili je w lesie Borek.

Potem Niemcy dokonywali tu ponownie egzekucji w latach 1943–1944.

Ofiary

Niektóre z ofiar[2]:

  • Henryk Bałazy – chorąży WP
  • Edward Bieńkowski
  • Jerzy Bieńkowski
  • Leon Epsztein
  • Mieczysław Godlewski - notariusz
  • Paweł Gutowski
  • Stanisław Huskowski
  • Józef Janisławski
  • Kazimierz Janisławski
  • Feliks Kaczorowski
  • Wincenty Kociuba – poseł na Sejm RP
  • Tadeusz Kowalewski
  • Stanisław Krawczyk
  • Jan Łabica
  • Wisław Meysztowicz
  • Michał Niewidziajło
  • Feliks Pawłowski
  • Wacław Piwowarski
  • Edmund Prost – kapitan WP
  • Stefania Pyszora
  • Jan Rusek
  • Leon Sawicki
  • Jan Stafiński
  • Jerzy Stępniewski – nauczyciel gimnazjalny
  • Karol Szczotka – porucznik WP
  • Jan Sztaba – dyrektor cukrowni w Rejowcu
  • Stefania Szwedówna – działaczka harcerska
  • Tadeusz Tomaszewski – Prezydent Chełma
  • Stefan Umiński – Wiceprezydent Chełma
  • Czesław Wierzbicki
  • Stanisław Wilczkiewicz
  • Maria Wirska - nauczycielka
  • Paweł Wisz
  • Michał Wiśniewski
  • Teofil Zacharjasiewicz
  • Kazimierz Żurawski – lekarz i oficer WP

Upamiętnienie

W miejscu egzekucji w 1963 roku wybudowano z fundacji mieszkańców Chełma i rodzin pomordowanych pomnik upamiętniający ofiary zbrodni. Pomnik odsłonięto w dniu 5 czerwca 1966 roku. W bazylice Najświętszej Marii Panny w Chełmie znajduje się ponadto pamiątkowy pomnik i tablice z nazwiskami pomordowanych.

Przypisy

  1. ↑ Reportaż Mariusza Kamińskiego 'Tajemnice Kumowej Doliny' (pol.). moje.radio.lublin.pl. [dostęp 2016-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-26)].
  2. ↑ Oddali hołd poległym (pol.). gmina.chelm.pl. [dostęp 2016-04-26].