Zbroja końska
_MET_DP-12882-001.jpg)
Zbroja końska (także: ladr) – rodzaj zbroi zwierzęcej przeznaczonej dla koni[1].
Chroniła konia w czasie bitwy, zazwyczaj pokrywała całego konia, oprócz pyska i nóg.
Historia
_33.jpg)
Opancerzenie zwierząt bojowych znane było już w starożytności. W Europie Zachodniej zaczęto je stosować w XIII w. Początkowo zbroja końska miała postać watowanego kropierza, później – kolczugi lub zbroi łuskowej nakładanej na konia. W XV w. i w I połowie XVI w. uzyskała ostateczną formę pełnej zbroi płytowej[2].
Potrzeba jej stosowania brała się stąd, że konie stosunkowo krótko służyły w bitwie. Początkowo sporadycznie stosowana, głównie przez bogatszych wojowników i władców. W późniejszym okresie stosowała ją cała ciężka jazda, a niekiedy lekka posiadała proste, lekkie zbroje końskie. Stosowana była jeszcze krótko po rozpowszechnieniu broni palnej, lecz szybko zanikła.
Używano jej przez:
- Ciężką jazdę
- Katafraktów
- Ciężkie rydwany
Rodzaje
- Lekką zbroję płytową stanowił naczółek, czasem uzupełniony lekkim nakarczkiem i napierśnikiem. Czasem dopełniano to lekkim nazadnikiem.
- Ciężka zbroja płytowa składała się z napierśnika, nazadnika, z dwóch blach bocznych łączących przednią i tylną część zbroi, a także z naczółka („hełmu”) oraz folgowego nakarczka.
- Zbroja składająca się z kolczugi była zrobiona z płacht kolczugi przyczepionych paskami. Głowa była czasem chroniona naczółkiem płytowym. Jej wadą było to, że nie chroniła przed strzałami.
- Zbroja łuskowa składała się z płatów materiału pokrytego blaszkami, przytwierdzonych do boków konia, spiętych na zadzie i na piersi, przywiązanych do szyi i przypiętych do głowy. W rzadkich przypadkach obejmowała całe ciało konia, łącznie z nogami, brzuchem i ogonem wierzchowca.
.jpg)
Elementy zbroi płytowej
- Naczółek – chronił głowę konia, czasem miał płytki chroniące policzki, uszy i oczy oraz kolczugę chroniącą gardło.
- Nakarczek – chronił szyję; mógł być pełny lub połowiczny, chroniący tylko wierzch szyi, często wspomagany kolczugą.
- Napierśnik – chronił pierś.
- Blachy boczne – uzupełniały przerwę między napierśnikiem a nazadnikiem.
- Nazadnik – ochrona zadu; posiadał otwór na ogon.
Problemem były wodze, które przecinali atakujący, by uniemożliwić kierowanie koniem. By zapobiec temu wodze często wykonywano z łańcucha. Dodatkowo w niektórych zbrojach wykonywano dodatkowe wodze w przypadku urwania głównych.
Nogi oraz spód zwierzęcia nie były chronione zbroją płytową. Czasem do zbroi doczepiano od spodu fartuch kropierza, w celach ozdobnych. Całość łączono nitami, zawiasami oraz paskami.
Elementy zbroi łuskowej
- Naczółek wykonywano jako płat zbroi przytwierdzany do głowy, w wersji pełnej zawiązywany pod gardłem, ogłowie konia umieszczano pod zbroją.
- Nakarczek wykonywano jak płat zbroi, którym okładano szyję konia, zapinany na wierzchu.
- Napierśnik wykonywano jako „fartuch” ze zbroi łuskowej, zawieszony na szyi.
- Nazadnik wykonywano go jako „fartuch” ze zbroi łuskowej przyczepionego do siodła, był równocześnie płatami bocznymi.
Niektóre zbroje katafrackie obejmują całe ciało konia (patrz zdjęcie). Zbroje te uzupełniono o łuskowy podbrzusznik i nogawice dla konia. W niektórych zbrojach ogon umieszczano w ochronnym "worku" ze zbroi łuskowej. Koń w takiej zbroi był praktycznie nie do zranienia.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego. [dostęp 2016-06-11].
- ↑ Barding - The Armored Defence of the Horse. medieval-spell.com. [dostęp 2018-08-17]. (ang.).
Bibliografia
- Władysław Kwaśniewicz: 1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronnym. Warszawa: Wyd. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981.
Media użyte na tej stronie
Autor: John Tremelling, Licencja: GFDL
Historical re-enactment of a Sassanid era cataphract in Oxford. (Rider: Chris Winstanley, Mount: Uther)
Driven stålplåt, utsidan blankpolerad med etad och förgylld dekor. Totalt åtta nitade och sammansmidda delar.
Pann- och nosdel i ett stycke. Urtagningar för öronen med nitade välvda skenor riktade uppåt och svagt svängda framåt / inåt, h mot insidan 80 mm., med skarp vertikal mittås. Övre kanten i mitten utdragen till spets. Upptill över pannan en bård med driven mittås, en fortsättning från nackplåten, avsmalnande nedåt med max bredd 70 mm. Över avslutet en rörformig nedåt avsmalnande plymhållare av mässingsplåt, med upp- och nertill tre skurna linjer och åt sidorna fembladiga vingar.
Över ögonen runda och välvda plåtar med genombrutet mönster av droppar och fästade med nitar i fyra rundade utskott. I mitten strax nedanför ögonplåtarna en utstående skruv med pågängad konisk mutter, h 16 b 12 mm. Över nosen driven spetsoval ås, l 180 b 55 mm, kluven i mitten till två längsgående halvor.
Nedre delen över mulen böjd utåt till en krage med sidorna avsmalnande till en spets, den i sin tur utdragen till en uppåt böjd "krok".
Höga sidostycken, upptill med urtagning för ögats hål, nedre kanten formad till fyra halvcirklar. 30 mm bred kantbård med mässingsklädda nitar i rad.
Över nacken välvd plåt fästad med två nitade gångjärn av mässing, l 53 b 25 mm, formade med fembladiga ändar med graverad dekor. Plåtens framkanter med konvexa urtagningar med kanterna uppvikta och perforerade av tätt placerade mindre hål i rad. I bakre kant bård. I mitten längsgående rundad repstavsfilad ås, på var sida en bård.
Alla yttre kanter omvikta , rundsmidda och repstavsfilade. Längs alla kanter och de drivna åsarna finns samma typ av bård: Försänkt fält, b 17 mm, med etsat och förgyllt rankmönster, därefter mindre driven ås med filade tvärställda linjer och till sist rundbottnig slät försänkning med skuren kantlinje.
Dekor: Större delen av ytan är täckt med ett etsat och förgyllt mönster av flikiga bladknippen hängande ut åt sidorna med i mitten utsjutande sjtälk och blomknopp
Autor: unknown, Licencja: CC0