Zbydniów (województwo podkarpackie)

Zbydniów

wieś
Dwór Horodyńskich w Zbydniowie
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	stalowowolski
Gmina	Zaleszany
Liczba ludności (2019)	1311[1]
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	37-415[2]
Tablice rejestracyjne	RST
SIMC	0811402[3]
Położenie na mapie gminy Zaleszany Zbydniów
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zbydniów
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Zbydniów
Położenie na mapie powiatu stalowowolskiego Zbydniów
50°38′06″N 21°56′20″E/50,635000 21,938889
Strona internetowa

Mapa ulic w Zbydniowie

Dwór w Zbydniowie na mapie z 1851

Herb Korczak Horodyńskich

Zbydniów – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie stalowowolskim, w gminie Zaleszany^[3]. Stara wieś rozciąga się na lewym brzegu Sanu, którego główne koryto przez setki lat biegło obok wsi. Okolica jest równiną piaszczystą, dobrze nawodnioną. Na południe ciągnie się duży bór sosnowy zwany "Czarną niwą"^[4].

Do 1954 roku istniała gmina Zbydniów. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnobrzeskiego. W roku 2012 Rada Gminy Zaleszany nadała we wsi Zbydniów nazwy ulicom^[5].

Integralne części wsi

Położenie

Miejscowość Zbydniów położona jest w makroregionie Kotliny Sandomierskiej, wzdłuż lewego brzegu Sanu. W obrębie Zbydniowa znajdują się sołectwa: Zaleszany, Majdan Zbydniowski, Turbia, Kotowa Wola.

Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 77 z Lipnika do Przemyśla, a także dwutorowa zelektryfikowana linia kolejowa nr 74 łącząca Tarnobrzeg i Stalową Wolę ze stacją kolejową Zbydniów.

Zabytki

• parterowy dwór kryty dachem mansardowym z lukarnami. Od frontu piętrowy portyk przedzielony na piętrze balkonem, zwieńczony frontonem z herbem Korczak Horodyńskich.

Mord w trakcie II wojny światowej

W parku stoi stary dwór rodziny Horodyńskich, zamordowanych podczas II wojny światowej.

W nocy z 24 na 25 czerwca 1943 r. niemiecki oddział Waffen-SS dowodzony przez Erwina Ehlersa dokonał brutalnego mordu na Rodzinie Horodyńskich w Zbydniowie koło Stalowej Woli. Mord zlecił okupacyjny zarządca majątku Lubomirskich Martin Fuldner z pobliskich Charzewic. W mordzie zginęło 19 osób (w tym 2 dzieci i 13 kobiet^[7])z rodziny oraz gości, którzy w tym czasie świętowali ślub młodej kuzynki Horodyńskich^[8]. Śmierci uniknął Dominik Horodyński, który przebywał wówczas w innym miejscu^[9][10].

Martin Fuldner, który wówczas zarządzał majątkiem Lubomirskich w Charzewicach (dzisiejszej dzielnicy Stalowej Woli) był emerytowanym kapitanem niemieckiej Schutzstaffel (SS), a w administracji Generalnego Gubernatorstwa pełnił funkcję Ministra Rolnictwa. Fuldner bywał w Zbydniowie w gościnie u Horodyńskich i jako amatorowi staroci bardzo spodobał się serwis porcelanowy, którego Horodyńscy nie chcieli mu sprzedać. Także sam majątek Zbydniów prowadzony był przez Horodyńskich na wysokim poziomie, przynosił dochody i Fuldner pragnął przyłączyć go do administrowanych przez siebie włości^[8].

W czerwcu 1943 r. w okolicach Zbydniowa znajdował się oddział Waffen-SS, który został wysłany na pacyfikację pobliskich wsi. Oddział ten dowodzony był przez kolegę Fuldnera Erwina Ehlersa. Z tej okazji Fuldner postanowił wykorzystać obecność oddziału swojego kolegi by przeprowadzić likwidację rodziny Horodyńskich. Celem brutalnej akcji miało być przejęcie ich majątku i upragnionych przez Fuldnera antyków^[8].

Fuldner celowo użył koleżeńskich kontaktów, by zataić prawdziwe jego intencje i by uniknąć problemów u swoich zwierzchników. Wkrótce jednak wywiad AK i tak doszedł sedna sprawy i za mord na Horodyńskich Sąd Państwa Podziemnego wydał wyrok śmierci na Martina Fuldnera. Kilka miesięcy później Fuldner został zlikwidowany przez AK^[8]. Egzekucji dokonał syn ofiar, Zbigniew Horodyński.

W okresie Polski Ludowej dla upamiętnienia ofiar odsłonięto w parku tablicę pamiątkową^[7].

Parafia

Kościół parafialny w Zbydniowie

W I połowie XX wieku wioska należała do parafii Zaleszany. Początkowo namiastką parafii w Zbydniowie była przydworska kaplica, która w latach 1942–1974 gromadziła wiernych na Mszach Świętych i nabożeństwach parafialnych. Spełniała ona również funkcję punktu katechetycznego.

Parafia pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego w Zbydniowie została erygowana 13 stycznia 1969. Do parafii Zbydniów należy sąsiednia miejscowość Dzierdziówka^[11].

Parafia posiada akta parafialne od 1969 r. Obecny murowany kościół został wybudowany w 1975. Budowniczym kościoła był ksiądz Franciszek Naja. Kościół został wybudowany w stanie surowym w ciągu jedenastu dni. Malowanie kościoła wykonano w 1978 r. Pracę tę podjął mgr malarz Stanisław Urban z Krakowa. Kościół znajduje się w centrum wsi, na lekkim wzniesieniu, jest otoczony zielenią z dużą ilością krzewów i kwiatów.

Kapliczka Chrystusa

Kapliczka ustawiona w 2002 roku przez właściciela Zespołu Dworsko-Parkowego Horodyńskich w Zbydniowie. Wykonana została z odziomka jednego z dwu dębów, które były pomnikami przyrody i świadkami historii sprzed przynajmniej pięciu wieków.

Według opowieści pod dębami tymi mieli odpoczywać królowie Władysław Jagiełło i Jan III Sobieski, kiedy przebywali w tych stronach na polowaniach w Puszczy Sandomierskiej.

Dąb, z którego wykonana jest kapliczka ścięty został w 2002 roku, jako zagrażający bezpieczeństwu posesji, na której się znajdował. Odziomek ściętego dębu odkupił obecny właściciel i wykorzystał go do zabudowania kapliczki. Ustawiony w środku dębu krzyż wykonany jest z dębowej belki stanowiącej siostrzan tj. głównej belki podtrzymującej strop w sali kolumnowej dworu Horodyńskich w Zbydniowie. Natomiast umieszczony na krzyżu krucyfiks pochodzi z porzuconego krzyża z komory grobowej Kaplicy Horodyńskich w Zaleszanach^[12].

Oryginalna kapliczka usytuowana jest przy drodze krajowej nr 77, po lewej stronie jadąc w kierunku Sandomierza, na wysokości skrzyżowania z drogą do Radomyśl nad Sanem. Poświęcenia kapliczki w 2002 r. dokonał ówczesny proboszcz ks. Franciszek Naja.

Orkiestra Dęta

W Zbydniowie istnieje Orkiestra Dęta, która jest jedyną w gminie Zaleszany. Została ona założona w 1922 roku w Zbydniowie jako orkiestra parafialna. Jej działalność ograniczała się wówczas do udziału w uroczystościach kościelnych. W 1990 roku reaktywowana jako orkiestra przy OSP w Zbydniowie, a dyrygentem został Mieczysław Paruch.

W skład orkiestry wchodzi 27 osób. W jej repertuarze znajdują się oprócz muzyki marszowej także utwory religijne, patriotyczne i inne. Orkiestra uczestniczy w uroczystościach okolicznościowych odbywających się w regionie^[13].

Infrastruktura

W Zbydniowie znajduje się:

• Publiczna Szkoła Podstawowa im. Rodziny Horodyńskich
• Publiczne przedszkole
• ośrodek zdrowia
• apteka
• kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego
• Jednostka OSP
• klub sportowy "Zbydniowianka" Zbydniów
• pięć sklepów spożywczych, dwa przemysłowe

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zbydniów (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 536 .