Zbyszyce

Zbyszyce

wieś
Kościół św. Bartłomieja Apostoła w Zbyszycach
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Gródek nad Dunajcem
Liczba ludności	310
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	33-318[1]
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0426696
Położenie na mapie gminy Gródek nad Dunajcem Zbyszyce
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zbyszyce
Położenie na mapie województwa małopolskiego Zbyszyce
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Zbyszyce
49°42′44″N 20°40′01″E/49,712222 20,666944

Zbyszyce – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Gródek nad Dunajcem, 10 km na północ od Nowego Sącza. Leży na krańcu obszernego półwyspu, na wschodnim brzegu Jeziora Rożnowskiego i jest pozostałością dawnego miasteczka zalanego przez wody jeziora w 1941.

Zbyszyce uzyskały lokację miejską w 1785 roku, zdegradowane w 1896 roku^[2].

W latach 1954-1961 wieś należała i była siedzibą gromady Zbyszyce, po jej likwidacji w gromadzie Kobyle-Gródek. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego. Przed powodzią w lipcu 1813 Zbyszyce posiadały prawa miejskie. Utrzymały je do 1919. Znajdował się tam majątek wuja Józefa Szujskiego.

Historia

Przed utworzeniem Jeziora Rożnowskiego Zbyszyce leżały na prawym brzegu Dunajca, w jego zakolu; Dunajec oblewał je od zachodu i północy.

Zbyszyce istniały już w XIII w. Parafia i kościół (pod wezwaniem św. Wojciecha) powstały w połowie XIII w. (1242), a pierwszy o niej zapis pochodzi z 1326. Do zbyszyckiej parafii należały też Jelna, Kobyle i Lipie.

Dworek z przełomu XVIII i XIX w.

Wieś rozwijała się jako ogniwo szlaku handlowego z Krakowa na Węgry. Podobno w 1416 lokowano tutaj miasto na prawie magdeburskim. Nie jest to jednak pewne, gdyż zapis mógł dotyczyć miejscowości Byszyce koło Wieliczki.

W XVI w. działali tutaj polscy bracia polscy. Do 1813 było to miasteczko z rynkiem, ze zwartą zabudową z 200 domami, liczyło 2,5 tys. mieszkańców. Posiadało browar, gorzelnię, karczmę z zajazdem i posterunek żandarmerii. Odbywały się tu jarmarki wyznaczone na dzień św. Idziego.

Po katastrofalnej powodzi z lipca 1813, kiedy woda zabrała 30 domów, Zbyszyce nie podniosły się z upadku, i choċ z prawami miejskimi, de facto były wsią. W latach 90. XIX w. liczyły 52 domy i 366 mieszkańców. Po raz ostatni w dokumentach jako miasto wspomniane jest w 1919.

W 1934 kolejna powódź zniszczyła Zbyszyce. Podjęto wówczas decyzję o budowie zbiornika wodnego w Rożnowie. Ostatecznie, po wypełnieniu zbiornika wodą, ze Zbyszyc ocalał tylko zabytkowy kościół św. Bartłomieja z XV w. i zespół dworski z przełomu XVIII i XIX w. Dzisiaj w miejscu rynku i głównej części Zbyszyc jest tafla jeziora. W 2000 w Zbyszycach nagrywano większość scen do filmu Boże skrawki^[3].

Urodzili się tu:

• Jan Zygmunt Kosiaty – kapitan piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
• Mieczysław Stanisław Mozdyniewicz – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego.

Przypisy

Bibliografia

• WojciechW. Nowicki WojciechW., Beskid Sądecki, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2001, ISBN 83-88355-85-6, OCLC 749940265 .

Linki zewnętrzne

• Zbyszyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 538 .
• Zbyszyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 718 .