Zdanie podrzędnie złożone

Zdanie podrzędnie złożonezdanie złożone z wielu zdań składowych, w którym jedno z nich (zdanie podrzędne) wynika z drugiego (zdania nadrzędnego) i zastosowane samodzielnie nie zachowuje sensu, np. Okazało się, że pisały o tym wszystkie gazety. Zdania składowe oddziela się przecinkiem[1].

Zdania podrzędnie złożone dzielą się na dwa rodzaje[2]:

  • przywyrazowe: zawierające zaimek względny, który wskazuje na jeden z rzeczowników: Chłopak, z którym wczoraj rozmawiałaś, był aresztowany.
  • przyzdaniowe: konotują zdanie nadrzędne, gdyż tylko w taki sposób stanowią całość znaczeniową: Nie wiedziałem, że pisanie artykułów w Wikipedii jest tak proste.

Rodzaje zdań podrzędnie złożonych

W języku polskim wyróżnia się następujące rodzaje zdań podrzędnie złożonych[3]:

  • przydawkowe (jaki? jaka? jakie? czyj? czyja? czyje? który? która? które? ile? czego? z czego?) – np. Usta, które kłamią, zabijają duszę. (Usta, jakie? które kłamią, zabijają duszę.)
  • dopełnieniowe (kogo? czego? komu? czemu? co? z kim? z czym? o kim? o czym?) – np. Wiem, że nic nie wiem. (Wiem, co? że nic nie wiem.) Odpowiadają na pytania przypadków zależnych.
  • okolicznikowe:
    • miejsca (gdzie? skąd? dokąd? którędy?) – np. Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga. (Tam sięgaj, gdzie? gdzie wzrok nie sięga.)
    • czasu (kiedy? jak długo? w jakim czasie? dopóki? odkąd?) – np. Nie mów, kiedy cię nie poproszą. (Nie mów, kiedy? kiedy cię nie poproszą.)
    • sposobu (jak? w jaki sposób?) – np. Wykonał zadanie tak, jak jest napisane w instrukcji. (Wykonał zadanie, jak? tak jak jest napisane w instrukcji.)
    • przyczyny (dlaczego? z jakiej przyczyny? z jakiego powodu?) – np. Młodzież została zdemoralizowana, ponieważ wpłynęła na nią popkultura. (Młodzież została zdemoralizowana, dlaczego? ponieważ wpłynęła na nią popkultura.)
    • celu (po co? w jakim celu?) – np. Żołnierze wyruszyli, by walczyć na wojnie. (Żołnierze wyruszyli, w jakim celu? by walczyć na wojnie.)
    • przyzwolenia (mimo co? mimo czego? wbrew czemu?) – np. Dostał piątkę, mimo że popełnił błędy. (Dostał piątkę, mimo czego? mimo że popełnił błędy)
    • stopnia i miary (ile? jak bardzo?) – np. Praca w nadgodzinach opłaciła się tak bardzo, że zarobiłem więcej. (Praca w nadgodzinach opłaciła się tak bardzo, jak bardzo? że zarobiłem więcej.)
    • warunku (pod jakim warunkiem?, w jakim wypadku?, w razie czego?) – np. Wstęp jest dozwolony pod warunkiem, że kieszenie zostaną opróżnione. (Wstęp jest dozwolony pod warunkiem, pod jakim warunkiem? że kieszenie zostaną opróżnione.)
  • orzecznikowe (kim jest? czym jest? jaki jest?) – np. Nie byłem zawsze taki, jaki jestem. (Nie byłem zawsze taki, nie byłem jaki? jaki jestem.)
  • podmiotowe (kto? co?) – np. Stało się to, czego się obawiałem. (Stało się to, co? czego się obawiałem.)

Zobacz też

Przypisy

  1. Milewski 1967 ↓, s. 245.
  2. Milewski 1967 ↓, s. 245–246.
  3. Nagórko 2007 ↓, s. 304–314.

Bibliografia

  • Alicja Nagórko: Zarys gramatyki polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2007. ISBN 978-83-01-15390-8.
  • Tadeusz Milewski: Językoznawstwo. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.