Zdrój (Jastrzębie-Zdrój)

Zdrój
jednostka pomocnicza Jastrzębia-Zdroju

Park Zdrojowy
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Jastrzębie-Zdrój

Zarządzający

Joanna Bieszczad

Powierzchnia

4,50 km²

Populacja (2019)
• liczba ludności


7132

Kod pocztowy

44-330[1]

Położenie na mapie Jastrzębia-Zdroju
Położenie na mapie
Położenie na mapie Jastrzębia-Zdroju
49°56′50,42″N 18°33′54,18″E/49,947339 18,565050
Portal Polska

Zdrójosiedle samorządowe[2][3] miasta Jastrzębie-Zdrój, dawna osada uzdrowiskowa. Osiedle obejmuje obszar o powierzchni 449,59 ha[4].

31 grudnia 2019 r. osiedle miało 7132 mieszkańców[4]. Graniczy z osiedlami Przyjaźń, Jastrzębie Górne i Dolne, Bogoczowiec, Staszica i Chrobrego, sołectwem Moszczenica oraz gminą Mszana w powiecie wodzisławskim (wsią Mszana). W granicach osiedla znajdują się również przysiółki Krzyżówka, Mazurowiec, Kondziołowiec i większa część Bożej Góry.

Na terenie dzielnicy znajduje się wpisany do rejestru zabytków dawny Zespół uzdrowiskowy w Jastrzębiu-Zdroju.

Zachował się tutaj pochodzący z drugiej połowy XIX wieku zabytkowy Park Zdrojowy z Domem Zdrojowym, muszlą koncertową, letnią kawiarenką, pijalnią wód i licznymi pomnikami przyrody. Znajdują się tu także dwa mniejsze parki: Park Dąbrówka oraz Park Uniwersytecki. W dzielnicy usytuowane są Galeria Historii Miasta, Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia z orkiestrą, Wojewódzki Szpital Rehabilitacyjny dla Dzieci, Urząd Skarbowy, Dom Wypoczynkowy "Retro", hotel "Dąbrówka", apteka, szkoły, restauracje, sklepy, dom handlowy, banki, Sąd Rejonowy, Prokuratura Rejonowa, kąpielisko "Zdrój", Akademia Górniczo-Hutnicza i Uniwersytet Trzeciego Wieku.

Historia

Rozwój Jastrzębia związany był ściśle z odkryciem źródeł solankowych i powstaniem uzdrowiska.

W 1861 r. powstała w Jastrzębiu Dolnym pierwsza pijalnia wód mineralnych zlokalizowana w Parku Zdrojowym, a rok później otwarto pierwszy budynek sanatoryjny, tzw. Szwajcarkę (do dziś nie zachowała się) oraz Dom Zdrojowy. Z czasem powstały zakłady lecznicze dla dzieci żydowskich, katolickich jak i ewangelickich, łazienki oraz wille służące pokojami dla przybywających tu kuracjuszy. Swój rozkwit i świetność uzdrowisko przeżywało w okresie, gdy jego właścicielem był dr Mikołaj Witczak. Wtedy to zespół uzdrowiskowy wzbogacił się o kolejne obiekty, a kurort zyskał renomę.

1 czerwca 1911 roku otwarto stację kolejową w Jastrzębiu Dolnym, mieszczącą się na dzisiejszej ulicy Dworcowej, dzięki czemu ułatwiono dostęp do uzdrowiska dla przybywających tu kuracjuszy.

1 sierpnia 1924 r. z części obszaru dworskiego Jastrzębie Dolne, powstała gmina Jastrzębie-Zdrój, w skład której weszło uzdrowisko[5].

Wybuch II wojny światowej powstrzymał rozwój uzdrowiska. Po zakończeniu wojny odremontowano obiekty działalności leczniczej.

W latach 1945–1954 siedziba gminy Jastrzębie-Zdrój w powiecie rybnickim. Miejscowość została siedzibą gromady Jastrzębie-Zdrój 5 października 1954 roku, do której należało także Jastrzębie Dolne. 13 listopada tego samego roku gromada weszła w skład nowo powstałego powiatu wodzisławskiego. W 1956 roku gromada otrzymała status osiedla typu miejskiego, a w 1963 otrzymała prawa miejskie.

Od 1951 roku rozpoczęto intensywne badania geologiczne, w wyniku których odkryto bogate złoża węgla kamiennego. W roku 1962 oddano do użytku pierwszą z kopalń – "Jastrzębie" a 3 lata później drugą – "Moszczenica"[6], leżącą w granicach osiedla Zdrój. Istniejące wciąż uzdrowisko stopniowo zaczęło podupadać.

W 1994 roku zakończono działalność uzdrowiskową w mieście, co znacząco wpłynęło na charakter dzielnicy. 1 czerwca 1997 roku zawieszono przewozy pasażerskie na linii kolejowej ze stacji Jastrzębie Zdrój do Wodzisławia Śląskiego, a 18 lutego 2001 roku z Pawłowic Śląskich do Jastrzębia i dworzec w Zdroju został zamknięty[7]. Był to główny dworzec pasażerski w mieście, a jego zamknięcie oznaczało, iż Jastrzębie-Zdrój stało się największym miastem w Polsce bez połączenia kolejowego.

W 1998 roku, w budynku dawnego sanatorium Spółki Brackiej rozpoczął działalność wydział zamiejscowy Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Po kilku latach wydział zamknięto, a na jego miejsce w 2006 roku otwarto kolejną uczelnię wyższą – Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

Turystyka

Przez dzielnicę przebiegają główne szlaki turystyczne oraz trasy rowerowe przechodzące przez miasto:

Na ulicy Witczaka, przy Parku Zdrojowym, znajduje się płyta upamiętniająca miejsce męczeńskiej śmierci 15 więźniów KL Auschwitz-Birkenau poległych w czasie ewakuacji obozu z Oświęcimia do Wodzisławia 19-20 stycznia 1945 roku[11].

Wspólnoty wyznaniowe

Zobacz też

  • Zdrój

Przypisy

  1. Kod pocztowy 44-330 Jastrzębie-Zdrój •• mapa, urząd pocztowy, kodypocztowe.info [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  2. Uchwała Nr XLII/1036/2002 Rady Miasta Jastrzębie Zdrój z dnia 25 maja 2002 r. ws. utworzenia jednostek pomocniczych (Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2002 r. Nr 37 poz. 1326)
  3. Uchwała Nr LV/697/2010 Rady Miasta Jastrzębie Zdrój z dnia 29 kwietnia 2010 r. zmieniająca (Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2010 r. Nr 114 poz. 1829)
  4. a b Sołectwa i osiedla. Urząd Miasta Jastrzębie-Zdrój. [dostęp 2020-08-03].
  5. https://web.archive.org/web/20191130083954/http://jaspedia.eu/wpis/1353/utworzenie-gminy-jastrzebie-zdroj-sierpien-1924-rok.html Utworzenie gminy Jastrzębie-Zdrój (sierpień 1924 rok)
  6. KWK Moszczenica (fotopolska.pl)
  7. Jastrzębie-Zdrój (kolejcieszyn.pl)
  8. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)].
  9. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)].
  10. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)].
  11. Oficjalna strona miasta Jastrzębie-Zdrój, jastrzebie.pl [dostęp 2018-07-07].
  12. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-09-09].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

POL Szlak czerwony.svg
Czerwony szlak turystyczny.
POL Szlak żółty.svg
Żółty szlak turystyczny.
POL Szlak niebieski.svg
Niebieski szlak turystyczny.
Szlak rowerowy czerwony.svg
Czerwony szlak rowerowy
Szlak rowerowy niebieski.svg
Niebieski szlak rowerowy
Szlak rowerowy żółty.svg
Żółty szlak rowerowy
Jastrzebie Zdroj Zdroj.png
Autor: Piotrek9719, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zasięg terytorialny Osiedla Zdrój na tle miasta Jastrzębie-Zdrój
2012 Jastrzębie-Zdrój, Dawne Sanatorium Spółki Brackiej (01).jpg
(c) Photo: Marcin Konsek / Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0
Dawne Sanatorium Spółki Brackiej. Jastrzębie-Zdrój, województwo śląskie, Polska.
Masnówka.JPG
(c) Photo: Hons084 / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
Jastrzębie-Zdrój, Przed wojną siedziba Zarządu Uzdrowiska, po wojnie budynek Zarządu Kąpielowego, nast. budynek mieszkalny, tzw. Masnówka, ob. oddział Miejskiej Biblioteki Publicznej i Biblioteki Uniwersyteckiej oraz kawiarnia, 1912 r.
Letnia kawiarenka w Jastrzębiu-Zdroju.JPG
(c) Photo: Hons084 / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
Jastrzębie-Zdrój, pijalnia wód mineralnych, ob. kawiarenka letnia, 1861 r., 1930 r., 2011 r.
Kościół par. pw. NSPJ w Jastrzębiu-Zdroju2.JPG
(c) Photo: Hons084 / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
"Marienheim" (Zakład Najświętszej Marii Panny): zakład leczniczy dla dzieci katolickich prowadzony przez siostry Boromeuszki. Od 10 czerwca 1951 r. kościół par. pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, 1891 r.
2012 Jastrzębie-Zdrój, Dawny Dom św. Józefa (02).jpg
(c) Photo: Marcin Konsek / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
Dawny Dom św. Józefa, obecnie klasztor sióstr Boromeuszek. Jastrzębie-Zdrój, województwo śląskie, Polska.
Łazienki II w Jastrzębiu-Zdroju2.JPG
(c) Photo: Hons084 / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
Jastrzębie-Zdrój, łazienki 3, tzw. nowe łazienki I, nast. filia Uniwersytetu Śląskiego, ob. Galeria Historii Miasta, 1912 r.
PL EuroVelo 4.svg
Polskie oznakowanie rowerowych szlaków EuroVelo.
Budynek mieszkalno-usługowy w Zdroju.JPG
(c) Photo: Hons084 / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
Budynek mieszkalno-usługowy w Jastrzębiu-Zdroju, na ul. Mikołaja Witczaka, nawiązujący wyglądem do dawnych budynków dzielnicy Zdrój.