Zdzisław Askanas
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 1 czerwca 1910 |
| Data i miejsce śmierci | 25 września 1974 |
| profesor nauk medycznych | |
| Alma Mater | Uniwersytet Warszawski |
| Doktorat | 1950 |
| Habilitacja | 1951 |
| Profesura | 1954 |
| wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego, profesor Akademii Medycznej w Warszawie | |
| Odznaczenia | |
_BAR.svg){kind=small} | |
Zdzisław Askanas (ur. 1 czerwca 1910 w Warszawie, zm. 25 września 1974 tamże)[1] – polski lekarz, kardiolog, profesor nauk medycznych, nauczyciel akademicki Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Medycznej w Warszawie. Twórca Warszawskiej Akademickiej Szkoły Kardiologii, tzw. Szkoły Askanasa. W 1939 obrońca Twierdzy Modlin, działacz konspiracji antyniemieckiej, powstaniec warszawski.
Życiorys
Jego ojciec był farmaceutą. Przed maturą zarobkował jako pianista w warszawskich kawiarniach[2]. W 1935 uzyskał dyplom lekarza na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. W czasie studiów był ofiarą tzw. getta ławkowego. Podjął pracę w Szpitalu św. Łazarza w Warszawie i w II Katedrze i Klinice Chorób Wewnętrznych kierowanej przez Mściwoja Semerau-Siemianowskiego[3][2]. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1938 i 1. lokatą w korpusie oficerów rezerwy zdrowia, grupa lekarzy[4].
Podczas kampanii wrześniowej uczestniczył jako oficer w obronie Twierdzy Modlin, za co został odznaczony Krzyżem Walecznych[3][5]. Podczas okupacji znalazł się wspólnie z żoną Alicją i synem Aleksandrem w warszawskim getcie. W 1943 udało mu się przerzucić żonę i syna na tzw. stronę aryjską. Później dołączył do nich. Został zadenuncjowany na Gestapo przez dawnego woźnego z Uniwersytetu Warszawskiego, lecz uniknął aresztowania[2]. Ukrywał się przed Niemcami (przybrał nazwisko Jan Dębowski), uczestniczył w konspiracji (pseudonim „Dąb”, „Adam”)[1][3]. Brał udział w powstaniu warszawskim jako lekarz. Przebywał w tzw. Reducie Kaliskiej (budynek Monopolu Tytoniowego, ul. Kaliska 11), udzielał pomocy ludności cywilnej[1]. Po kapitulacji powstania znalazł się w obozie przejściowym Dulag 121 w Pruszkowie[2]. Organizował szpitale Rady Głównej Opiekuńczej[3].
Po wojnie wstąpił do Wojska Polskiego. Pracował w Departamencie Zaopatrzenia Ministerstwa Zdrowia[3] oraz w lecznicy rządowej, gdzie był lekarzem m.in. Władysława Gomułki[2]. W 1948 został ponownie zatrudniony na Wydziale Lekarskim UW, a następnie w Akademii Medycznej w Warszawie[3]. Na podstawie przygotowanej w latach 30. rozprawy w 1950 nadano mu stopień naukowy doktora nauk medycznych[2]. W 1951 na podstawie dorobku naukowego oraz monografii pt. Ocena kliniczna dynamiki skurczu serca uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego, w 1954 tytuł naukowy profesora. Został konsultantem krajowym do spraw kardiologii. Dzięki jego staraniom utworzono w 1962 Centralną Poradnię Chorób Układu Krążenia, a w 1965 Instytut Kardiologii Akademii Medycznej w Warszawie[3][2].
Pod jego redakcją powstał w 1967 pierwszy podręcznik reanimacji kardiologicznej[3].
Został ekspertem Światowej Organizacji Zdrowia[3] i prezesem Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego[5]. Nigdy nie przystąpił do PZPR[2].
Był autorem ponad 180 prac, w tym wielu monografii[3].
Pod jego kierunkiem stopień naukowy doktora uzyskali m.in.: Leszek Ceremużyński, Tadeusz Kraska, Jerzy Kuch, Stanisław Rudnicki, Stefan Rywik, Mariusz Stopczyk[6]. Z grona tych uczniów Zdzisława Askanasa wywodzi się krąg warszawskich kardiologów tworzących tzw. Warszawską Akademicką Szkołę Kardiologii (Szkołę Askanasa)[6].
Zmarł w 1974 po około rocznym paraliżu. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera 35A-3-9)[2][7].
Życie prywatne
Był żonaty z Alicją (1911–1991), docent pediatrii[2]. Miał syna Aleksandra, doktora nauk medycznych, który w 1968 wyemigrował z Polski do USA[6][2].
Upamiętnienie
17–18 stycznia 2013 obchodzono w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym 60-lecie założenia w 1953 przez prof. Zdzisława Askanasa I Katedry i Kliniki Kardiologii Akademii Medycznej. Z tej okazji odbyła się m.in. sesja naukowa, w trakcie której wspominano postać założyciela katedry[8].
Przypisy
- ↑ a b c Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego. lekarzepowstania.pl. [dostęp 2018-12-18].
- ↑ a b c d e f g h i j k Tomasz Urzykowski: Profesor legenda. Uczniowie zaczęli rzucać palenie. wyborcza.pl, 20 stycznia 2013. [dostęp 2018-12-18].
- ↑ a b c d e f g h i j Jerzy Kuch: Sylwetki wybitnych polskich kardiologów – Zdzisław Askanas (1910–1974). ptkardio.pl, 8 grudnia 2004. [dostęp 2018-12-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-18)].
- ↑ Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 260.
- ↑ a b Katarzyna Michalik-Jaworska: Profesor Zdzisław Askanas. swiatlekarza.pl, 9 marca 2016. [dostęp 2018-12-18].
- ↑ a b c Krzysztof Jerzy Filipiak: Szkoła kardiologiczna Zdzisława Askanasa. podyplomie.pl, wrzesień 2009. [dostęp 2018-12-18].
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze
- ↑ Obchody 60-lecia Kliniki. wum.edu.pl. [dostęp 2018-12-23].
Bibliografia
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
Media użyte na tej stronie
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
Autor: Szymol64, Licencja: CC BY-SA 4.0
Drzewo "genealogiczne przedstawiające Warszawską Akademicką Szkołę Kardiologii, wywodzącą się od prof. Zdzisława Askanasa.
Autor: Lukasz2, Licencja: CC0
Grób na Powązkach Wojskowych - prof. Zdzisław Askanas