Zdzisław Beksiński

Zdzisław Beksiński
Ilustracja
(c) Piotr Dmochowski, CC BY-SA 3.0

Zdzisław Beksiński na placu św. Jana w Sanoku obok siedziby Muzeum Historycznego (6 maja 1991)
Data i miejsce urodzenia

24 lutego 1929
Sanok

Data i miejsce śmierci

21 lutego 2005
Warszawa

Przyczyna śmierci

morderstwo

Miejsce spoczynku

Cmentarz Centralny w Sanoku

Zawód, zajęcie

malarz, rzeźbiarz, fotograf, rysownik, projektant

Miejsce zamieszkania

Warszawa (1977–2005)

Narodowość

polska

Edukacja

Liceum Ogólnokształcące w Sanoku

Alma Mater

Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

Pracodawca

Autosan (od 1959 do ok. 1970)

Rodzice

Stanisław, Stanisława Dworska

Małżeństwo

Zofia Stankiewicz

Dzieci

Tomasz

Krewni i powinowaci

Mateusz (pradziadek)
Władysław (dziadek)
Tadeusz Dworski (dziadek)
Franciszek Orawiec (ojciec chrzestny)
Stanisław Potocki (wuj)
Anna Potocka-Hoser (kuzynka)

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
Medal 150-lecia Fotografii
Strona internetowa

Zdzisław Beksiński (ur. 24 lutego 1929 w Sanoku[1], zm. 21 lutego 2005 w Warszawie) – polski inżynier, architekt, malarz, rzeźbiarz, fotograf, rysownik i artysta fantastyczny posługujący się też grafiką komputerową[2].

Życiorys

Dom Beksińskich w Sanoku
(c) Zdzisław Adam Niedźw…, CC BY 3.0
Bloki mieszkalne przy ulicy Sonaty 6 w Warszawie

Rodzina Beksińskiego związana była z Sanokiem od kilku pokoleń. Pradziadek Zdzisława, Mateusz, jako pierwszy przybył do miasta i w latach 40. XIX wieku założył Zakłady Kotlarskie, które dały początek późniejszej fabryce wagonów i autobusów Autosan. Dziadek Władysław był architektem miejskim i autorem wielu projektów budynków i terenu miasta Sanoka. Łącznie pięć pokoleń Beksińskich od 2. połowy XIX wieku do końca lat 70. XX wieku zamieszkiwało w domu przy ulicy Jagiellońskiej w Sanoku[3]. Ojciec Zdzisława, Stanisław (1887–1953), żołnierz armii Hallera i działacz Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[4], był inżynierem geometrą, mierniczym przysięgłym[5], pracował w wydziale budowlanym miejskiego magistratu. Matką Zdzisława była Stanisława, z domu Dworska[6] (córka Tadeusza[7], nauczycielka[8], korepetytorka, tworzyła także rysunki i malowała akwarele[9][10]). Zdzisław Beksiński był ich jedynym dzieckiem[11]. Jego rodzicami chrzestnymi zostali kpt. Franciszek Orawiec i Helena Potocka z domu Dworska[12]. Siostrą jego matki była Maria, żona Stanisława Potockiego, matka Jerzego i Anny Potockiej-Hoser[13][14]. W dzieciństwie w Sanoku przyjaźnił się z dalekim krewnym Tadeuszem Hoffem[15].

W czasie II wojny światowej, podczas trwającej okupacji niemieckiej, Zdzisław Beksiński uczęszczał do szkoły handlowej w Sanoku (Polnische Öffentliche Handelsschule) jednocześnie pobierając edukację w ramach tajnego nauczania[16]. Uczył się także gry na fortepianie. W wyniku eksplozji spowodowanej zabawą niewybuchami wojennymi utracił część kciuka i palca wskazującego u lewej ręki[17][18]. W 1946 był posiadaczem motocykla[19]. W 1947 ukończył klasę o profilu matematyczno-fizycznym i zdał egzamin dojrzałości w Liceum Ogólnokształcącym w Sanoku[20][21] (wykonał wówczas pamiątkowe maturalne tableau[22]). Pierwotnie planował studia na Akademii Sztuk Pięknych (gdzie się dostał) albo w szkole filmowej[23]. Ostatecznie, wskutek namowy ojca rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej[23]. W trakcie studiów zawarł związek małżeński z Zofią Heleną Stankiewicz (ur. 1928[a], absolwentka filologii romańskiej[24][25]) 30 kwietnia 1951 w Dynowie, tj. w jej rodzinnej miejscowości[b][1][6][26]. 31 maja 1952 uzyskał tytuł inżyniera architekta i magistra nauk technicznych[c][1][27]. Po ukończeniu studiów w 1952, zobowiązany ówczesnymi przepisami o nakazie pracy, nadal mieszkał w Krakowie, a później w Rzeszowie.

W 1955, po kilku latach pracy w budownictwie na stanowisku inspektora nadzoru na budowach socjalizmu[28], powrócił wraz z żoną do Sanoka. Wcześniej był radnym Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku: od 1953 do 1954 zasiadał w Komisji Urządzania Osiedli[29], później wybrany radnym w 1958[30]. Od 1955 należał do sanockiego oddziału Polskiego Towarzystwa Fotograficznego[1]. 26 listopada 1958 na świat przyszło ich jedyne dziecko – syn Tomasz[31]. Od 1959 do początku lat 70. Beksiński pracował jako stylista (określany wówczas jako plastyk[32]) w Dziale Głównego Konstruktora Sanockiej Fabryki Autobusów „Autosan”, pierwotnie założonej przez Mateusza Beksińskiego, pradziada artysty (przyjęcie do pracy w fabryce ułatwił mu jego kuzyn Jerzy Potocki[33]). Opracował tam stylistykę takich prototypowych autobusów i mikrobusów jak: SFW-1 Sanok, SFA-2, SFA-3, SFA-4 Alfa (1964) i SFA-21 (projektował m.in. nadwozia autobusowe, sposób lakierowania[34] i znaki graficzne firmy). Tworzone przez niego projekty wyróżniały się m.in. nowatorską stylizacją, przeszkleniem oraz wprowadzaniem rozwiązań ergonomicznych. Zazwyczaj pracował w fabryce na pół etatu, jako że resztę czasu poświęcał swoim pasjom artystycznym (fotografia, rzeźba, rysunek, malarstwo). W międzyczasie, w 1960 odrzucił propozycję stypendium Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku[35]. Należał do sekcji grafiki Związku Polskich Artystów Plastyków Okręgu w Warszawie w latach 1956–1963[1][36]. Udzielał się charytatywnie, przekazując swoje obrazy na aukcje w szczytnych celach[1], m.in. na rzecz Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta[37]. Darował na rzecz miasta grunt przy ulicy Jana Kochanowskiego 2 w dzielnicy Błonie, na którym powstała nowa siedziba Szkoły Podstawowej nr 1 im. Grzegorza z Sanoka, później im. Władysława Broniewskiego, wcześniej zlokalizowana w budynku przy ulicy Stanisława Konarskiego[38] (obecnie Szkoła Podstawowa nr 1 im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku[39]).

Beksińscy zdecydowali się opuścić Sanok po decyzji władz miasta o rozbiórce rodzinnego domu Beksińskich przy ulicy Jagiellońskiej nad Potokiem Płowieckim[40]. Wiosną 1977 zakupił w Warszawie czteropokojowe mieszkanie typu M-5 o powierzchni 79,5 m², położonego w bloku przy ulicy Sonaty nad Dolinką na Służewie[41]. 14 września 1977 artysta wraz z żoną wyjechał z domu w Sanoku do Warszawy[42]. W mieszkaniu przy ul. Sonaty w stolicy spędził resztę życia[43]. Wraz z małżeństwem zamieszkała matka artysty, Stanisława Beksińska, a potem także jego teściowa tj. matka Zofii, Stanisława Stankiewicz[44][45]. Syn Tomasz w 1978 zamieszkał samodzielnie w zakupionym przez malarza mieszkaniu położonym ok. 100 m dalej przy ul. Mozarta[44]. Obie matki wymagały opieki ze względu na ich wiek (matka Beksińskiego stała się obłożnie chora) i zmarły w mieszkaniu artysty (Stanisława Beksińska żyła w latach 1899–1988[46], a Stanisława Stankiewicz żyła w latach 1898–1996[47]). W późniejszych latach także żona artysty zapadła na chorobę (tętniak aorty), w wyniku czego zmarła 22 września 1998[48][49][50][51]. Ich syn, Tomasz, popełnił samobójstwo rok później, 24 grudnia 1999. W związku z tymi wydarzeniami oraz twórczością i śmiercią samego artysty rodzina Beksińskich jest określana przez niektórych jako „przeklęta”[52].

Zdzisław Beksiński został zamordowany w swoim mieszkaniu w Warszawie przy ulicy Sonaty 6/314[6] w nocy z 21 na 22 lutego 2005, na kilka dni przed swymi 76. urodzinami. Pogrzeb Zdzisława Beksińskiego odbył się 8 marca 2005 na Cmentarzu Centralnym w Sanoku[53][54][55]. Uroczystościom przewodniczył gwardian kościoła Franciszkanów w Sanoku, o. Stanisław Glista[56]. Rodzina Beksińskich (Zdzisław, jego żona Zofia, dziadkowie Władysław i Helena, rodzice Stanisław i Stanisława oraz syn Tomasz) jest pochowana w grobowcu rodzinnym pierwotnie zaprojektowanym przez Władysława Beksińskiego[57]. Nagrobek, poza lakoniczną inskrypcją zawierającą nazwisko rodziny, nie posiada informacji dotyczących jej członków i danych dotyczących dat narodzin i śmierci[d]. Dzień pogrzebu był w Sanoku oficjalnym dniem żałoby[58].

Zabójcą okazał się Robert K.[59], liczący wówczas 19 lat mieszkaniec Wołomina. On sam, jego ojciec, matka i siostry od lat pracowali dla artysty, zajmując się dokonywaniem drobnych napraw i sprzątaniem. Motywem morderstwa miało być to, że Beksiński odmówił udzielenia pożyczki sprawcy. Zabójca zadał malarzowi siedemnaście pchnięć nożem[60], po czym razem ze swoim 16-letnim kuzynem wyniósł ciało na balkon i usiłował zatrzeć ślady zbrodni (m.in. usuwając ślady krwi). Ukradł także z mieszkania dwa aparaty fotograficzne i płyty CD. Sprawcy zostali zatrzymani przez policję dwa dni po zabójstwie. W listopadzie 2006 zostali skazani wyrokiem sądu – morderca na 25 lat pozbawienia wolności, natomiast jego 16-letni kuzyn, za „psychiczną pomoc w zabójstwie” na 5 lat pozbawienia wolności. Obrońca sprawcy złożył apelację. 16 maja 2007 sąd utrzymał w mocy wyrok sądu I instancji.

Twórczość

(c) Zdzisław Beksiński (copyrights inherited by Muzeum Historyczne w Sanoku), CC BY-SA 3.0
Fotografia bez tytułu, 1956–57
(c) Zdzisław Beksiński (copyrights inherited by Muzeum Historyczne w Sanoku), CC BY-SA 3.0
Rysunek bez tytułu, 1958
(c) Zdzisław Beksiński (copyrights inherited by Muzeum Historyczne w Sanoku), CC BY-SA 3.0
Obraz bez tytułu, 1984
(c) Zdzisław Beksiński (copyrights inherited by Muzeum Historyczne w Sanoku), CC BY-SA 3.0
Grafika komputerowa bez tytułu, 2000–2005

Jako młody artysta zajmował się fotografią, wygrywając szereg konkursów międzynarodowych. Dziś Beksiński jest rzadziej kojarzony z czarno-białymi zdjęciami, jednak to właśnie od nich zaczął swoją karierę. Jego fotografie przedstawiały ludzkie postacie, często w niecodziennych pozach – skulone, jakby zalęknione modelki były owinięte sznurkami, ich ciała były zdeformowane lub tak skadrowane, że było widać tylko ich fragmenty. Często rolę modelki na fotografiach odgrywała jego żona Zofia[31].

Następną formą wyrazu była dla młodego Beksińskiego rzeźba. Była to rzeźba czysto abstrakcyjna, wykonywana głównie z metalu, drutu i blachy. Powstały wówczas reliefy i maski, które można zobaczyć w Muzeum we Wrocławiu. Po pewnym czasie Beksiński przeszedł jednak do następnej formy wyrazu, jaką był rysunek. Jego rysunki były najpierw na pół abstrakcyjne. Potem przeszedł do czystej figuracji pełnej erotyki, sadyzmu i masochizmu. Beksiński w swych rysunkach „pastwił” się nad żywą osobą, deformując jej ciało i ukazując ją często w trakcie kopulacji, związaną i zniewoloną. Bardzo częstym motywem był mały, związany chłopiec, wpatrzony w seks bijącej go szpicrutą półnagiej kobiety. Te rysunki w pruderyjnej Polsce Ludowej nie mogły być pokazywane inaczej niż na specjalnych pokazach dla „wtajemniczonych”. Przez wiele lat potem Beksiński nie rysował i do rysunku powrócił dopiero pod koniec życia.

Około 1964 roku zaczął malować. W połowie lat 60. wskazówek udzielał mu sanocki malarz Tadeusz Turkowski[61][62], ponadto Beksiński kontaktował się z innym sanockim malarzem Bronisławem Naczasem[63]. Zdecydowanie zerwał wówczas z awangardą i w pełni oddał się malarstwu fantastycznemu, wizjonerskiemu, figuratywnemu, starannie malowanemu farbą olejną na płycie pilśniowej. Nigdy nie dawał swoim obrazom tytułów, uznając, że każdy widz może je interpretować w dowolny sposób. Pierwszy okres tego malarstwa, pod wpływem mistycyzmu wschodniego, któremu wówczas Beksiński hołdował, był pełen symboli, tajemniczych treści i katastroficznej, pełnej grozy atmosfery. Podczas tworzenia obrazów malarskich stosował jednoczesne słuchanie muzyki[64]. Artysta tworzył przy muzyce, głównie neoromantycznej[65]. W jego pracowni w Sanoku znajdowało się wiele urządzeń audio (np. magnetofon)[66]

W latach 1957–1960 był członkiem nieformalnej grupy fotograficznej wraz ze Jerzym Lewczyńskim i Bronisławem Schlabsem. Ich twórczość była próbą włączenia się do ruchu fotografii subiektywnej Otto Steinerta[67].

Pierwszym poważnym sukcesem wystawienniczym była dla Beksińskiego wystawa jego trzydziestu kilku obrazów o tematyce czysto fantastycznej, zorganizowana w 1964 roku w Warszawie przez krytyka Janusza Boguckiego. O ile awangardowa krytyka odwróciła się wówczas od Beksińskiego raz na zawsze, uważając go za renegata, o tyle publiczność dobrze przyjęła wystawę. Sprzedał na niej wszystkie wystawione obrazy. Po wielu staraniach i perturbacjach, w 1977 przeprowadził się wraz z rodziną do Warszawy (zameldowany 28 marca tego roku[68]), ciesząc się coraz większym uznaniem publiczności i spotykając się z coraz bardziej zaciętą krytyką dawnych sprzymierzeńców. W czasie mieszkania w Sanoku oraz po przeprowadzce do Warszawy, współpracowała z nim i pomagała w jego działalności Maria Turlejska[69].

W latach 80. XX w. związał się z miłośnikiem jego sztuki i kolekcjonerem, adwokatem i profesorem uniwersytetu, Piotrem Dmochowskim, zamieszkałym w Paryżu. Ten zorganizował mu szereg wystaw we Francji, Belgii, Niemczech i Japonii. Od 1989 do 1996 istniała też w Paryżu autorska galeria Beksińskiego o nazwie „Galerie Dmochowski – Musée galerie de Beksinski”. Przez pewien czas na początku lat 90. XX w. istniała jego stała wystawa w prywatnym muzeum sztuki europejskich krajów wschodnich, w Osace (Japonia). Muzeum to już nie istnieje, ale nadal w Japonii znajduje się około 70 obrazów Beksińskiego, które były tam wystawiane.

W swej twórczości z lat 90. Beksiński coraz bardziej oddalał się od fantastyki, tajemniczych treści, pełnej grozy atmosfery, którymi były przepełnione jego obrazy z okresu „fantastycznego”, który też sam określał jako „barokowy”. Coraz bardziej pracował nad formą, uważając, że mimo iż pozostaje nadal wierny figuracji, to powinien znów malować tak, jak to robił we wczesnej młodości, to znaczy z jedynym tylko celem do osiągnięcia: poprawnie, harmonijnie, w określonym porządku zamalować pewną wyznaczoną ramami płaszczyznę, tak jak to określał Malewicz. Ten okres swojej twórczości Beksiński nazywał „gotyckim”.

Po 2000 roku, nie zaprzestając jednocześnie malować i rysować, zaczął Beksiński tworzyć swoje kompozycje na komputerze i przy pomocy fotokopiarki.

Testament i zbiory prac

Pracownia Beksińskiego z mieszkania w Warszawie odtworzona w Galerii w sanockim muzeum

W 2001 cały dorobek artystyczny Beksiński zapisał w testamencie Muzeum Historycznemu w Sanoku, któremu już za życia przekazał ok. 300 swoich prac. Po śmierci artysty Muzeum otrzymało ok. 20 jego ostatnich obrazów, ok. 1000 zdjęć i grafik, a także cały majątek – mieszkania, lokaty bankowe, sprzęt komputerowy[70]. Zbiory muzeum powiększyły się również o zapisy multimedialne, listy i filmy dokumentujące życie rodzinne twórcy. Muzeum posiada obecnie największą kolekcję dzieł artysty, obejmującą kilka tysięcy obrazów, reliefów, rzeźb, rysunków, grafik i fotografii.

Galeria Beksińskiego w Sanoku

Ośrodek systematycznie gromadził środki finansowe na budowę osobnego skrzydła w sanockim Zamku Królewskim celem stworzenia w nim autorskiej galerii Beksińskiego. Odbudowa południowego skrzydła sanockiego zamku ruszyła wiosną 2010[71], a została ukończona jesienią 2011. W pomieszczeniach skrzydła rozpoczęto wówczas urządzanie stałej Galerii Zdzisława Beksińskiego. Prace trwały do końca kwietnia 2012 roku[72]. Otwarcie Galerii Beksińskiego miało miejsce 18 maja 2012 roku dla gości oficjalnych[73], a dzień później dla ogółu zwiedzających[74]. Zgodnie z zamierzeniami Galeria Beksińskiego znajduje się w południowo-wschodnim skrzydle Zamku na kilku kondygnacjach. Znajduje się w niej niemal 300 prac artysty (oprócz obrazów także fotografie i rysunki). Osobną atrakcją jest precyzyjnie zrekonstruowana pracownia Beksińskiego, pierwotnie znajdująca się w jego warszawskim mieszkaniu przy ulicy Sonaty. Koszt stworzenia Galerii wyniósł 4,5 miliona zł.

Inne zbiory prac

Oprócz muzeum w Sanoku, które posiada obecnie najszerszy zbiór dzieł Beksińskiego, znaczące kolekcje posiadają:

  • W Miejskiej Galerii Sztuki w Częstochowie pod nazwą Beksiński. Wystawionych jest tu 30 obrazów artysty i 30 jego rysunków z okresu młodości. Prace te pochodzą z kolekcji Anny i Piotra Dmochowskich.
  • Muzeum we Wrocławiu posiada wiele prac z okresu abstrakcyjnego, darowanych przez Beksińskiego, gdy opuszczał on Sanok i nie wiedział, co zrobić z nagromadzonymi w domu pracami.
  • Największa prywatna kolekcja obrazów i rysunków Beksińskiego należy do Anny i Piotra Dmochowskich (w przypadku dwóch obrazów proces sądowy rozstrzygnął, iż dzieła przysługują sanockiemu muzeum[75]).
  • W październiku 2016 roku w Nowohuckim Centrum Kultury została otwarta Galeria Zdzisława Beksińskiego w Krakowie, trzecia w Polsce (po Sanoku i Częstochowie) stała wystawa prac artysty. Galeria prezentuje 50 obrazów, które zostały przekazane Nowohuckiemu Centrum Kultury w depozyt przez Annę i Piotra Dmochowskich. Depozyt obejmuje także 100 rysunków oraz 100 fotografii Beksińskiego, które są prezentowane podczas wystaw czasowych[76].

Filmy

  • 1976: Rozmowa mistrza ze śmiercią (reżyseria: Franciszek Kuduk)[77][78]
  • 1978: Fotoplastykon (reżyseria: Piotr Andrejew)[79]
  • 1981: Ręce do góry (reżyseria: Jerzy Skolimowski), w części filmu Prolog wykorzystano dzieła malarskie[80]
  • 1982: Rozmowa z malarzem. Beksiński (reżyseria: Maria Mastalińska)[81]
  • 1985: Hommage à Beksinski (scenariusz i reżyseria: Bogdan Dziworski. Producent: Piotr Dmochowski)
  • 1987: Sen (scenariusz i reżyseria: Bogdan Dziworski)[82]
  • 1995: Trójgłos o Beksińskim (reżyseria: Hanna Kramarczuk i Tadeusz Nyczek)[83]
  • 2006: Beksiński. Autoportret pośmiertny (scenariusz i realizacja: Alicja Wosik)[84]
  • 2006: „Wywiad rzeka” ze Zdzisławem Beksińskim (scenariusz i realizacja: Fundacja Beksiński)
  • 2006: 17 chwil z życia Zdzisława Beksińskiego (scenariusz i realizacja: Fundacja Beksiński)
  • 2012: Testament Zdzisława Beksińskiego (scenariusz i reżyseria: Wojciech Barczak)[85]
  • 2013: Z wnętrza – prolog, scenariusz i reżyseria: Tomasz Szwan, Cezary Grzesiuk[86][87]
  • 2016: Ostatnia rodzina, reżyseria: Jan P. Matuszyński, scenariusz: Robert Bolesto[88]
  • 2017: Beksińscy. Album wideofoniczny, scenariusz i reżyseria: Marcin Borchardt[89]
  • 2019: Z wnętrza, scenariusz: Krystian Kamiński, Cezary Grzesiuk, reżyseria: Krystian Kamiński, Tomasz Szwan, Cezary Grzesiuk[90]

Wydawnictwa

Albumy
  • Tadeusz Nyczek: Zdzisław Beksiński. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1989, seria: Sztuka naszych czasów. ISBN 83-213-3437-7.
  • Anna Dmochowska i Piotr Dmochowski: Beksiński – Peintures et dessins 1987 – 1991. AIP, 1991.[91]
  • Anna Dmochowska i Piotr Dmochowski: Beksiński – Photographies dessins sculptures. AIP, 1986.
  • „Beksinski” album wydany przez francuskie wydawnictwo Ramsay 1990 (Paryż)
  • Zdzisław Beksiński: Antologia Twórczości cz 1 – Fotografia. Rzeszów: Fundacja Beksiński, 2007. ISBN 978-83-60942-20-8.
  • Zdzisław Beksiński: Antologia Twórczości cz 2 – prace z lat 50. i 60. Rzeszów: Fundacja Beksiński, 2011. ISBN 978-83-929805-2-0.
  • Zdzisław Beksiński: Antologia Twórczości cz 3 – Okres Fantastyczny. Rzeszów: Fundacja Beksiński, 2010. ISBN 978-83-929805-0-6.
  • Dwutomowy album „Beksiński” wydany przez Miejską Galerię Sztuki w Częstochowie
  • Trzytomowy album „Beksinski” wydany przez Nowohuckie Centrum Kultury
  • Trzytomowy album „Beksinski” wydany przez japońskie wydawnictwo Treville
Publikacje książkowe
  • Piotr Dmochowski: Notes sur la situation générale. Historique d’un échec Paryż: wydane nakładem autora, 1995
  • Liliana Śnieg-Czaplewska: BEX@. Moje e-maile ze Zdzisławem Beksińskim. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2005. ISBN 83-06-02961-5.[92][93]
  • Piotr Dmochowski: Zmagania o Beksińskiego Wydawnictwo Mawit Druk, 2017
  • Piotr Dmochowski, Zdzisław Beksiński: Listy 1999–2003 Wydawnictwo Mawit Druk, 2018
  • Magdalena Grzebałkowska: Beksińscy. Portret podwójny. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2014. ISBN 978-83-240-2874-0.[94][95][96][97]
  • Zdzisław Beksiński, Jarosław Mikołaj Skoczeń: Beksiński. Dzień po dniu kończącego się życia. Dzienniki. Rozmowy; Wydawnictwo Mawit Druk, 2016; ISBN 978-83-61443-11-7 
  • Olga Ptak (oprac.): Zdzisław Beksiński. Listy do Jerzego Lewczyńskiego. Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 2014, s. 1–742. ISBN 978-83-89856-71-5.

Odznaczenia

Upamiętnienie

Pomnik Beksińskiego przy frontowej elewacji kamienicy przy ul. Rynek 14 na sanockim rynku
Rondo w rodzinnym mieście artysty, Sanoku, nazwane jego imieniem i nazwiskiem.
Grobowiec rodziny Beksińskich
  • Po śmierci Beksińskiego jego imieniem nazwano rondo drogowe w rodzinnym mieście Sanoku, położone u zbiegu ulic Rymanowskiej i Romana Dmowskiego (pierwotnie decyzją Rady Miasta Sanoka przyjęto nazwę Rondo Krakowskie Przedmieście, jednak po śmierci Beksińskiego dokonano zmiany celem upamiętnienia artysty)[100][101][102].
  • W miejscu istnienia domu Beksińskich w Sanoku, został ustanowiony Zieleniec Beksińskiego. Z dawnych zabudowań majątku Beksińskich pozostała w tym miejscu studnia[103]. 11 listopada 2005 roku staraniem Okręgu Bieszczadzkiego Ligi Ochrony Przyrody zasadzono tam dąb kolumnowy upamiętniający artystę[104]. Inskrypcja na tabliczce brzmi: W hołdzie wielkiemu sanoczaninowi Zdzisławowi Beksińskiemu. Zarząd Okręgu Bieszczadzkiego LOP. Sanok 11 listopada 2005. Został odsłonięty 10 listopada 2005[105].
  • Związany z Sanokiem poeta Janusz Szuber napisał wiersz pt. Stojąc przed obrazami Zdzisława Beksińskiego, opublikowany w tomiku poezji pt. Apokryfy i epitafia sanockie z 1995[106]. Inny sanocki poeta Ryszard Kulman napisał wiersze pt. Muza Beksińskiego, pt. Kobieta Beksińskiego, pt. Gioconda Beksińskiego, opublikowane w tomiku poezji pt. Wszystkie kobiety w 2009[107]. Sanoczanka Barbara Bandurka napisała wiersz Na śmierć Beksińskiego, opublikowany w jej tomiku poezji pt. Zieleń Veronese’a z 2005[108].
  • W październiku 2010 roku w holu głównym gmachu Parlamentu Europejskiego w Brukseli zaprezentowano ekspozycję 21 prac artysty na wystawie pod nazwą „Zdzisław Beksiński – mroki podświadomości” (organizatorem był europoseł Tomasz Poręba, PiS)[109].
  • Z inicjatywy Sabiny Pelc-Szuryn[110] 1 października 2011 roku otwarto w Sanoku ścieżkę spacerową pod nazwą „Śladami Rodu Beksińskich”, wytyczoną i przebiegającą przez miejsca w mieście związane z rodziną Beksińskich. Na jej trasie umieszczono jedenaście tablic informujących o dokonaniach przedstawicieli rodziny. Tablice wykonano w formie sztalug malarskich z uwagi na działalność Zdzisława Beksińskiego i artystyczne profesje innych członków rodziny[111][112].
  • 19 maja 2012 roku przy frontowej elewacji kamienicy przy ul. Rynek 14 na sanockim rynku odsłonięto pomnik Zdzisława Beksińskiego naturalnych rozmiarów. Rzeźbę wykonał Adam Przybysz[113]. Figura o wymiarze 180 cm wysokości i wadze 200 kg, została odlana z brązu[114].
  • Robert Bolesto został autorem scenariusza pt. Ostatnia rodzina w zamierzeniu dla pełnometrażowego filmu fabularnego dotyczącego ostatnich 28 lat życia rodziny Beksińskich w Warszawie (1977–2005)[115]. Jan P. Matuszyński po przeczytaniu w biogramie Z. Beksińskiego w Wikipedii informacji o tym scenariuszu zrealizował na jego podstawie film pt. Ostatnia rodzina, który miał premierę w 2016[116][117]. W rolę Zdzisława Beksińskiego w tej produkcji wcielił się aktor Andrzej Seweryn[117].
  • W styczniu 2006 roku podjęła działalność Fundacja Beksiński, której celem jest ochrona oraz popularyzacja dorobku artysty, nabywanie prac i przekazywanie ich Muzeum Historycznemu w Sanoku.
  • Na przełomie maja i czerwca 2013 roku zorganizowano pośmiertną wystawę prac artysty pt. „Mroki podświadomości” w wiedeńskim Phantastenmuseum[118].

Odniesienia w kulturze masowej

  • Radziecki żołnierz i pisarz Emil Kardin w książce pt. Odsłonięte skrzydło (wydanej w 1978) opisał swoje spotkanie i rozmowę ze Zdzisławem Beksińskim w 1972 w Sanoku[119].
  • Reprodukcje prac Zdzisława Beksińskiego wydrukowano w tomikach poezji Janusza Szubera pt. Biedronka na śniegu z 1999 oraz Czerteż z 2006, a także obraz na okładce tomiku Próba dębu / Teste do carvalho z 2019[120].
  • Twórca filmu animowanego pt. Katedra z 2002 (nominowanego do Oscara), Tomasz Bagiński, przyznał, że przy pracy nad tą produkcją inspirował się m.in. twórczością Zdzisława Beksińskiego[121].
  • W amerykańskim horrorze Parasomnia z 2008 w reżyserii Williama Malone’a zostały zawarte cytaty obrazów Zdzisława Beksińskiego[122].
  • Obraz Zdzisława Beksińskiego został wykorzystany na okładce albumu Omen z 2012 norweskiej grupy muzycznej Antestor[123].
  • Meksykański reżyser filmowy Guillermo del Toro zadeklarował inspirację twórczością Beksińskiego w swoich produkcjach[118][122].
  • Amerykański zespół muzyczny Rishloo nagrał utwór pod tytułem „Zdzislaw”, zainspirowany osobą i twórczością artysty. Kompozycja znalazła się na płycie Eidolon z 2007[124].
  • W amerykańskim filmie Zabójcze ciało z 2009 roku w reżyserii Karyn Kusamy pojawia się scena, gdzie bohaterka Needy Lesnicky (grana przez Amandę Seyfried) przegląda książkę na temat okultyzmu, w której pojawiają się obrazy Beksińskiego, m.in. Pełzająca śmierć. Jednak nazwisko artysty nie zostaje wymienione[125].
  • Gra „The Medium” polskiego producenta Bloober Team jest inspirowana obrazami Beksińskiego[126].
  • Reprodukcje obrazów malarza wykorzystano w serialu telewizyjnym Chyłka[127][128].

Uwagi

  1. ↑ Tu podano 1926 jako rok urodzenia Zofii Beksińskiej. Weiss 2016 ↓, s. 14.
  2. ↑ Tadeusz Hoff wspominał o żonie Zdzisława Beksińskiego zapamiętanej podczas odwiedzin w domu Beksińskich w Sanoku w czerwcu 1946, zob. Hoff 1999 ↓, s. 223.
  3. ↑ Dyplom został wydany przez Akademię Górniczo-Hutniczą.
  4. ↑ Obecny stan i wygląd grobowca jest efektem przebudowy pierwotnej jego formy, zaprojektowanej przez Władysława Beksińskiego.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Dokumenty. muzeum.sanok.pl. [dostęp 2014-02-22].
  2. ↑ https://niezlasztuka.net/o-sztuce/zdzislaw-beksinski-fotomontaz-grafika-komputerowa/
  3. ↑ Beksińscy 2014 ↓, s. 9.
  4. ↑ Beksińscy 2014 ↓, s. 13.
  5. ↑ Beksińscy 2014 ↓, s. 14.
  6. ↑ a b c Historia rodu Beksińskich. beksinski.com.pl, 2012-07-12. [dostęp 2012-07-12].
  7. ↑ Ciekawe zdjęcia archiwalne. Tadeusz Dworski. sokolsanok.pl, 2015-09-11. [dostęp 2016-07-17].
  8. ↑ Seweryn Lehnert: Spis nauczycieli publicznych szkół powszechnych i państwowych seminarjów nauczycielskich oraz spis szkół w okręgu szkolnym lwowskim obejmującym województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie. Lwów: Wydawnictwo Książek Szkolnych w Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego, 1924, s. 63.
  9. ↑ Muzeum Historyczne przejmuje prace Beksińskiego. epodkarpacie.com. [dostęp 2012-07-12]. (pol.).
  10. ↑ Olga Ptak 2014 ↓, s. 100, 631.
  11. ↑ Beksińscy 2014 ↓, s. 10.
  12. ↑ Edward Zając, Sanockie biografie, Sanok 2009, s. 116.
  13. ↑ Olga Ptak 2014 ↓, s. 150, 288.
  14. ↑ Beksińscy 2014 ↓, s. 19.
  15. ↑ Hoff 1999 ↓, s. 219, 220, 221, 223.
  16. ↑ W 2014 opublikowano wiadomość, że nauczycielem Zdzisława Beksińskiego w latach okupacji niemieckiej był „prawdopodobnie” Maciej Masłowski. Wiadomość tę opublikowała Magdalena Grzebałkowska w swym opracowaniu „Beksińscy. Portret podwójny”, Kraków, Wydawnictwo „Znak”, 2014, na stronach 30-31. Sformułowała ją w sposób następujący: „W czasie wojny Zdzisław poznaje mężczyznę, który maluje niemieckim lotnikom portrety ze zdjęcia. Uczy się od niego pokrywać fotografię kratką i czarną kredką przenosić potem każdy element zdjęcia na papier. Mężczyzną tym jest prawdopodobnie Maciej Masłowski, który podczas okupacji daje Beksińskiemu lekcje rysunku. Pochodzi z Poznańskiego, jest historykiem sztuki, synem znanego malarza realistycznego Stanisława Masłowskiego.” Z życiorysu Zdzisława Beksińskiego wiadomo, że w latach okupacji niemieckiej zamieszkiwał w Sanoku uczęszczając tamże do szkoły handlowej „Polnische Öffentliche Handelsschule”. Natomiast z życiorysu Macieja Masłowskiego, na podstawie zachowanych dokumentów wynika, że w tym czasie zamieszkiwał w Warszawie oddalonej od Sanoka o kilkaset kilometrów pracując tam zarobkowo jako rzeczoznawca w zakresie sztuki ludowej. Autorka w cytowanym opracowaniu nie podała, gdzie miałby Maciej Masłowski „dawać Zdzisławowi Beksińskiemu lekcje rysunku”. Ponadto we wspomnianej pracy nie wyjaśniono, w jakim dokładnie czasie i gdzie miałyby odbywać się rzekome lekcje rysunku – w Warszawie, czy w Sanoku – czy młodociany, 11-15-letni wtedy Beksiński, miałby dojeżdżać z Sanoka do Warszawy, czy odwrotnie Masłowski z Warszawy do Sanoka. Jest jeszcze inna nieokreślona możliwość – że spotykali się w innej miejscowości? Nasuwa się pytanie o sens nader ryzykowanych i kosztownych kilkusetkilometrowych dojazdów na trasie Sanok – Warszawa w niebezpiecznych warunkach okupacyjnych. Maciej Masłowski był (jak to podała autorka) historykiem sztuki. Nie był artystą-plastykiem, nie był portrecistą – a szczególnie nie był portrecistą niemieckich lotników, nie był też pedagogiem w zakresie sztuk plastycznych. Z jego biografii wiadomo, że nie pochodził z Poznańskiego, lecz urodził się w Warszawie. W opisanych wyżej okolicznościach nasuwa się pytanie, w jaki sposób i z jakich przesłanek autorka cytowanego opracowania wydedukowała, że „mężczyzną, który” malował „niemieckim lotnikom portrety ze zdjęcia” i od którego Zdzisław Beksiński uczył się „pokrywać fotografię kratką i czarną kredką”, aby „przenosić potem każdy element zdjęcia na papier” – był historyk sztuki Maciej Masłowski „syn znanego malarza realistycznego Stanisława Masłowskiego.”?
  17. ↑ Wiesław Banach, Jarosław Mikołaj Skoczeń: Beksiński dzień po dniu kończącego się życia. Dzienniki Rozmowy. Z Wiesławem Banacha rozmawia Jarosław Mikołaj Skoczeń. Mawit Druk, 2016-10-25, s. 24. ISBN 978-83-61443-11-7.
  18. ↑ Olga Ptak 2014 ↓, s. 569.
  19. ↑ Hoff 1999 ↓, s. 223, 224.
  20. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2012-01-01]. (pol.).
  21. ↑ Małgorzata Szybiak: Księga pamiątkowa. 125 lat Gimnazjum Męskiego im. Królowej Zofii – I Liceum Ogólnokształcącego im. Komisji Edukacji Narodowej w Sanoku (1880–2005). Sanok: 2005, s. 313. ISBN 83-922492-0-8.
  22. ↑ Małgorzata Szybiak: Księga pamiątkowa. 125 lat Gimnazjum Męskiego im. Królowej Zofii – I Liceum Ogólnokształcącego im. Komisji Edukacji Narodowej w Sanoku (1880–2005). Sanok: 2005, s. 247. ISBN 83-922492-0-8.
  23. ↑ a b Weiss 2016 ↓, s. 25.
  24. ↑ Jan Skoczyński. Pozostaną w pamięci. Wspomnienie o Zofii Beksińskiej (1928-1998). „Tygodnik Sanocki”. Nr 40 (360), s. 7, 2 października 1998. 
  25. ↑ Weiss 2016 ↓, s. 85.
  26. ↑ Dokumenty rodzinne. Muzeum Historyczne w Sanoku. [dostęp 2013-12-13].
  27. ↑ Spis absolwentów Akademii Górniczo – Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie w latach 1917–1979. Spis absolwentów Wydziałów Politechnicznych. Wydział Architektury. Rok 1951/52. mops.uci.agh.edu.pl. [dostęp 2014-04-08].
  28. ↑ Beksińskiego świat wizyjny. W: Wiesław Banach: Zdzisław Beksiński. Wyd. 3. Olszanica: Bosz, 2003, s. 5–7. ISBN 83-87730-12-2.
  29. ↑ Władysław Stachowicz. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 142, 144, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  30. ↑ Władysław Stachowicz. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 164, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  31. ↑ a b Olga Ptak 2014 ↓, s. 132.
  32. ↑ Ścieżka spacerowa „Śladami Rodu Beksińskich” w Sanoku. 10. Fabryka Wagonów. zymon.com.pl. [dostęp 2014-05-17].
  33. ↑ Olga Ptak 2014 ↓, s. 150, 232.
  34. ↑ Legenda transportu osobowego z Sanoka. polskiprzemysl.com.pl. [dostęp 2013-04-13]. (pol.).
  35. ↑ Beksiński oswaja nasze lęki. polskieradio.pl. [dostęp 2012-07-12]. (pol.).
  36. ↑ Olga Ptak 2014 ↓, s. 50.
  37. ↑ Pożegnanie Zdzisława Beksińskiego. blizniemuswemu.pl, 9 marca 2005. [dostęp 2014-02-22].
  38. ↑ Krystyna Chowaniec: W latach powojennych. Szkoły podstawowe. Szkoła Podstawowa nr 1. W: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995, s. 865. ISBN 83-86077-57-3.
  39. ↑ Kontakt. g1sanok.edupage.org. [dostęp 2016-05-26].
  40. ↑ Weiss 2016 ↓, s. 115–116.
  41. ↑ Weiss 2016 ↓, s. 117.
  42. ↑ Weiss 2016 ↓, s. 122.
  43. ↑ Blok na ulicy Sonaty, gdzie mieszkał i umarł Zdzisław Beksiński. wp.pl. [dostęp 2012-07-12]. (pol.).
  44. ↑ a b Weiss 2016 ↓, s. 143.
  45. ↑ Hartley-Merrill 2010. Prezentacja finałowych prac – część II. stopklatka.pl. [dostęp 2012-07-12]. (pol.).
  46. ↑ Olga Ptak 2014 ↓, s. 100.
  47. ↑ Olga Ptak 2014 ↓, s. 202, 690.
  48. ↑ Weiss 2016 ↓, s. 529.
  49. ↑ Kondolencje. „Tygodnik Sanocki”. Nr 40 (360), s. 7, 2 października 1998. 
  50. ↑ Beksińscy 2014 ↓, s. 356.
  51. ↑ Olga Ptak 2014 ↓, s. 132. Tu podano 8 maja 1998.
  52. ↑ Pięć lat temu zginął Zdzisław Beksiński. gazeta.pl. [dostęp 2012-07-12]. (pol.).
  53. ↑ W Sanoku pochowano Zdzisława Beksińskiego. gazeta.pl. [dostęp 2012-07-12]. (pol.).
  54. ↑ Ogłoszenie. Dwa pomniki. „Tygodnik Sanocki”. Nr 9 (695), s. 1, 4 marca 2005. 
  55. ↑ Grzegorz Michalewski. Sanoczanie pożegnali swego artystę. „Tygodnik Sanocki”. Nr 10 (696), s. 1, 7, 11 marca 2005. 
  56. ↑ a b Pożegnanie Zdzisława Beksińskiego. blizniemuswemu.pl. [dostęp 2012-11-26]. (pol.).
  57. ↑ Ścieżka spacerowa „Śladami Rodu Beksińskich” w Sanoku. 6. Cmentarz, Epilog. zymon.com.pl. [dostęp 2014-05-17].
  58. ↑ Waldemar Och, Kalendarium sanockie 2005-2010, Rocznik Sanocki, Tom X, Rok 2011, Sanok 2011, s 260.
  59. ↑ Morderstwo Zdzisława Beksińskiego – raport. gazeta.pl. [dostęp 2012-07-12]. (pol.).
  60. ↑ Błażej Grygiel: Pięć lat temu zginął Zdzisław Beksiński. gazeta.pl, 2010-02-21. [dostęp 2015-01-01]. (pol.).; Magdalena Grzebałkowska w swojej pracy „Beksińscy. Portret podwójny” wspomina o 20 ciosach, w tym 8 w klatkę piersiową.
  61. ↑ Beksińscy 2014 ↓, s. 103.
  62. ↑ Wiesław Banach, Jarosław Mikołaj Skoczeń: Beksiński dzień po dniu kończącego się życia. Dzienniki, Rozmowy. Z Wiesławem Banacha rozmawia Jarosław Mikołaj Skoczeń. Mawit Druk, 2016-10-25, s. 18, 19. ISBN 978-83-61443-11-7.
  63. ↑ Wiesław Banach, Jarosław Mikołaj Skoczeń: Beksiński dzień po dniu kończącego się życia. Dzienniki, Rozmowy. Z Wiesławem Banacha rozmawia Jarosław Mikołaj Skoczeń. Mawit Druk, 2016-10-25, s. 19. ISBN 978-83-61443-11-7.
  64. ↑ Paweł Sawicki. „Nie przekazują żadnych treści” – mówi o swoich obrazach żadnych treści. „Tygodnik Sanocki”. Nr 33 (197), s. 6, 18 sierpnia 1995. 
  65. ↑ Weiss 2016 ↓, s. 84.
  66. ↑ Weiss 2016 ↓, s. 22–23.
  67. ↑ Lilianna Lewandowska. „Fotografia kolekcjonerska 7. Katalog wystawy”, s. 51, 2010. Warszawa: Dom Aukcyjny Rempex. ISSN 1429-9755. 
  68. ↑ Beksińscy 2014 ↓, s. 198.
  69. ↑ Beksińscy 2014 ↓, s. 194, 197.
  70. ↑ Śmierć wyprzedziła urodziny. Z ostatniej chwili. „Tygodnik Sanocki”. Nr 8 (694), s. 1, 25 lutego 2005. 
  71. ↑ Rozbudowa muzeum. Muzeum Historyczne w Sanoku. [dostęp 2010-04-27].
  72. ↑ 7 lat od śmierci Beksińskiego!. eSanok. [dostęp 2012-02-21].
  73. ↑ W sanockim Muzeum Historycznym otwarto Galerię Zdzisława Beksińskiego. podkarpackie.pl. [dostęp 2012-07-12]. (pol.).
  74. ↑ W Sanoku oficjalnie otwarto Galerię Zdzisława Beksińskiego. tvp.pl. [dostęp 2012-07-12]. (pol.).
  75. ↑ Obrazy Beksińskiego zostają w Sanoku. Gazeta Wyborcza. [dostęp 2017-06-15]. (pol.).
  76. ↑ Galeria Zdzisława Beksińskiego w Krakowie na stronie Nowohuckiego Centrum Kultury.
  77. ↑ Beksińscy 2014 ↓, s. 164.
  78. ↑ Rozmowa mistrza ze śmiercią. filmpolski.pl. [dostęp 2015-01-01]. (pol.).
  79. ↑ Fotoplastykon. filmpolski.pl. [dostęp 2013-02-26]. (pol.).
  80. ↑ Ręce do góry. filmpolski.pl. [dostęp 2013-02-26]. (pol.).
  81. ↑ Rozmowa z malarzem. Beksiński. filmpolski.pl. [dostęp 2013-02-26]. (pol.).
  82. ↑ Sen. filmpolski.pl. [dostęp 2013-02-26]. (pol.).
  83. ↑ Trójgłos o Beksińskim. filmpolski.pl. [dostęp 2013-02-26]. (pol.).
  84. ↑ Beksiński. Autoportret pośmiertny. filmpolski.pl. [dostęp 2013-02-26]. (pol.).
  85. ↑ Testament Zdzisława Beksińskiego. filmweb.pl. [dostęp 2013-02-26]. (pol.).
  86. ↑ Joanna Kozimor. Dziennik pisany kamerą. „Tygodnik Sanocki”. Nr 38 (1137), s. 5, 27 września 2013. 
  87. ↑ Z wnętrza – prolog. filmpolski.pl. [dostęp 2021-05-02]. (pol.).
  88. ↑ Ostatnia rodzina. filmpolski.pl. [dostęp 2016-09-25]. (pol.).
  89. ↑ Beksińscy. Album wideofoniczny. filmpolski.pl. [dostęp 2021-05-02]. (pol.).
  90. ↑ Z wnętrza. filmpolski.pl. [dostęp 2021-05-02]. (pol.).
  91. ↑ Sklepik. beksinski.dmochowskigallery.net. [dostęp 2014-02-22].
  92. ↑ Liliana Śnieg-Czaplewska. BEX@. piw.pl. [dostęp 2014-02-22].
  93. ↑ Bex@. Korespondencja mailowa ze Zdzisławem Beksińskim. onet.pl. [dostęp 2014-02-22].
  94. ↑ Magdalena Grzebałkowska,Beksińscy. Portret podwójny. znak.com.pl. [dostęp 2014-01-29].
  95. ↑ BEKSIŃSCY – ojciec i syn przeklęci. wnas.pl, 29 stycznia 2014. [dostęp 2014-01-29].
  96. ↑ Magdalena Grzebałkowska. Beksińscy. Portret podwójny. znak.com.pl. [dostęp 2014-02-22].
  97. ↑ Magdalena Grzebałkowska, „Beksińscy. Portret podwójny”. culture.pl. [dostęp 2014-02-22].
  98. ↑ M.P. z 2005 r. nr 30, poz. 425.
  99. ↑ Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 102. ISBN 83-919305-8-0.
  100. ↑ Waldemar Och. Kalendarium sanockie 2005-2010. „Rocznik Sanocki”. Tom X, s. 260, 2011. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  101. ↑ Wykaz nazw ulic miasta Sanoka. sanok.pl, 13 stycznia 2012. [dostęp 2014-05-10].
  102. ↑ Ścieżka spacerowa „Śladami Rodu Beksińskich” w Sanoku. 7. Rondo Im. Zdzisława Beksińskiego. zymon.com.pl. [dostęp 2014-05-17].
  103. ↑ Paweł Kosina, Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy Przyjaciele, Sanok 2006, s. 47.
  104. ↑ Waldemar Bałda, Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka, Kraków 2012, s. 22.
  105. ↑ Joanna Kozimor. Dąb Zdzisława. „Tygodnik Sanocki”. Nr 46 (732), s. 7, 18 listopada 2005. 
  106. ↑ Biogram Janusza Szubera. W: Janusz Szuber: Apokryfy i epitafia sanockie. Sanok: 1995, s. 47.
  107. ↑ Ryszard Kulman: Wszystkie kobiety. Rzeszów: Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu, 2009, s. 48–49, 52, 56. ISBN 978-83-61746-03-4.
  108. ↑ Barbara Bandurka: Zieleń Veronese’a. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 30. ISBN 83-60380-01-5.
  109. ↑ Wystawa prac Beksińskiego w Parlamencie Europejskim. gazeta.pl. [dostęp 2012-07-12]. (pol.).
  110. ↑ Jolanta Ziobro. Kajakiem od źródeł Sanu do Bałtyku. „Tygodnik Sanocki”. Nr 8 (1157), s. 6, 21 lutego 2014. 
  111. ↑ Sanocki szlak „Śladami Rodu Beksińskich”. esanok.pl. [dostęp 2012-02-05]. (pol.).
  112. ↑ Ścieżka spacerowa „Śladami Rodu Beksińskich”. zymon.com.pl. [dostęp 2015-01-01].
  113. ↑ Pomnik Zdzisława Beksińskiego na sanockim Rynku. podkarpackie.pl/. [dostęp 2012-07-12]. (pol.).
  114. ↑ Beksiński z brązu stanie w Sanoku. Waży 200 kg. wyborcza.pl. [dostęp 2012-11-29]. (pol.).
  115. ↑ Zdzisław Beksiński – sezony ciała. dwutygodnik.com. [dostęp 2012-07-12]. (pol.).
  116. ↑ Beata Zatońska: „Wołyń” i „Ostatnia rodzina” faworytami festiwalu w Gdyni. Dziś wieczorem nagrody. tvp.info, 2016-09-24. [dostęp 2016-09-25].
  117. ↑ a b Lichnerowicz 2016 ↓.
  118. ↑ a b Antoni Adamski: Beksiński w Wiedniu. biznesistyl.pl, 2013-05-08. [dostęp 2013-05-29].
  119. ↑ Emil Kardin: Odsłonięte skrzydło. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978, s. 214, 239–243.
  120. ↑ Wiesław Banach. Pozostanie w pamięci. Urodziny Poety. „Tygodnik Sanocki”. Nr 50 (1505), s. 8–9, 11 grudnia 2020. 
  121. ↑ Agnieszka Sadurska: Przychodzi facet do katedry.... onet.pl (Kino), 2003-09-16. [dostęp 2019-12-26].
  122. ↑ a b Mroczny Beksiński w wymarzonym Wiedniu. wnas.pl, 2013-05-29. [dostęp 2013-05-29].
  123. ↑ Antestor: „Omen”. nocleansinging.com, 2013-01-15. [dostęp 2016-10-31]. (ang.).
  124. ↑ Rishloo, rishloo.com [dostęp 2018-09-14].
  125. ↑ Jennifer’s Body (2009) – IMDb. [dostęp 2021-12-06].
  126. ↑ Powstała polska gra inspirowana obrazami Beksińskiego. Jest już gameplay, naTemat.pl [dostęp 2021-02-04] (pol.).
  127. ↑ Beksińscy / The Beksinski Family. Post. facebook.com, 2019-02-05. [dostęp 2021-02-24].
  128. ↑ Informacje podane w napisach końcowych serialu.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Beksiński Statue Sanok 2012a.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Zdzisława Beksińskiego w Sanoku
Wife portrait by Zdzislaw Beksinski 1956-57.jpg
(c) Zdzisław Beksiński (copyrights inherited by Muzeum Historyczne w Sanoku), CC BY-SA 3.0
Portret żony, 1956-57 r.
Beksiński tomb in Sanok.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grobowiec Beksińskich w Sanoku
Medal 150-lecia Fotografii BAR4.jpg
Autor: Cloefor, Licencja: CC BY-SA 4.0
Medal 150-lecia Fotografii
Beksiński family house at Jagiellońska Street in Sanok (1960-70).jpg
Nieistniejący dom Beksińskich przy ulicy Jagiellońskiej w Sanoku (lata 1960-1970)
Budynek - ul. Sonaty - panoramio.jpg
(c) Zdzisław Adam Niedźw…, CC BY 3.0
Budynek - ul. Sonaty
Untitled drawing by Zdzislaw Beksinski 1958.jpg
(c) Zdzisław Beksiński (copyrights inherited by Muzeum Historyczne w Sanoku), CC BY-SA 3.0
Rysunek bez tytułu, 1958 r., 50 x 70 cm kredka
Zdzisław Beksiński-signature.jpg
Signature of Zdzisław Beksiński
Untitled photomontage by Zdzislaw Beksinski 2000-05.jpg
(c) Zdzisław Beksiński (copyrights inherited by Muzeum Historyczne w Sanoku), CC BY-SA 3.0
Fotomontaż komputerowy bez tytułu, 2000-05 r.
Rondo Beksińskiego (Z.Beksiński Roundabout) Sanok.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY 3.0
Rondo Beksińskiego (Z.Beksiński Roundabout), Rymanowska Sanok
Untitled painting by Zdzislaw Beksinski 1984.jpg
(c) Zdzisław Beksiński (copyrights inherited by Muzeum Historyczne w Sanoku), CC BY-SA 3.0