Zdzisław Dębicki

Zdzisław Dębicki
Ilustracja
Imię i nazwisko

Zdzisław Klemens Dębicki

Data i miejsce urodzenia

19 stycznia 1871
Warszawa

Data i miejsce śmierci

7 maja 1931
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

malarstwo, literatura

Epoka

Młoda Polska

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Komandor Orderu Wazów (Szwecja)
Nagrody

Nagroda Literacka miasta stołecznego Warszawy (1931)[1]

Grób poety Zdzisława Dębickiego na Starych Powązkach w Warszawie

Zdzisław Klemens Dębicki, pseud. Dęb., Jaxa, K. Zebrzydowski (ur. 19 stycznia 1871 w Warszawie, zm. 7 maja 1931 tamże) – polski poeta, eseista, krytyk literacki, publicysta i pamiętnikarz okresu Młodej Polski, przez niektórych wiązany z impresjonizmem[2], nazywany „poetą księżyca” oraz „nastrojowcem”[3].

Życiorys

Dębicki był synem ziemianina z Wołynia, Gustawa i Aleksandry z Kowalskich. Miał dwóch braci i siostrę[4]. Wychowany w duchu patriotyzmu (ojciec brał udział w powstaniu styczniowym), od młodych lat był w konflikcie z władzami zaboru rosyjskiego. Z warszawskiego gimnazjum wydalony za udział w kółkach samokształceniowych. Maturę zdał w Dorpacie (dziś Tartu – Estonia). Potem przez cztery lata studiował na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim (rozpoczął w 1891 studia medyczne, później prawnicze). Aresztowany w 1894, z powodu udziału w manifestacji na cześć 100. rocznicy powstania kościuszkowskiego, spędził pół roku w więzieniu na Pawiaku. Skazany na dwa lata zsyłki do Orska na Uralu (po roku został amnestionowany). Pozbawiony prawa studiowania na terenie Rosji, ukończył prawo we Lwowie (w 1898). W 1896 został członkiem Ligi Narodowej[4][5] (wcześniej publikował artykuły w piśmie redagowanym przez Romana Dmowskiego). Od 1899 mieszkał w Warszawie, współpracował z wieloma pismami, zajmując się krytyką literacką i publicystyką, pełniąc również funkcję kierownika literackiego "Biblioteki Dzieł Wyborowych". Od 1910 żonaty z córką profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, Zofią Wierzbicką. Od 1912 zatrudniony jako sekretarz redakcji w "Tygodniku Ilustrowanym"; w 1918 został redaktorem naczelnym tego pisma i był nim do 1929. Wiele podróżował, działał w stowarzyszeniach dziennikarskich, był znanym bibliofilem. 2 maja 1924 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[6], a w 1928 szwedzkim Krzyżem Komandorskim Orderu Wazów[7]. Zmarł w Warszawie 7 maja 1931 roku. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 11-2-22/23)[8]. Pośmiertnie, w 1931 otrzymał Nagrodę Literacką miasta stołecznego Warszawy.

Twórczość

Debiutował w wieku lat 19, wierszem zamieszczonym w jednodniówce "Na głodnych" (1890), ale swój pierwszy tomik impresjonistycznych wierszy wydał dopiero w 1899. Kolejne jego publikacje, choć warsztatowo bardzo sprawne, były również utrzymane w młodopolskiej konwencji. Wyraźniejsze indywidualne cechy nosiły dopiero utwory zawarte w późniejszych tomach: Ojcze nasz, Kiedy ranne wstają zorze, czy Oglądam się za siebie, w których wyraźne religijne i patriotyczne motywy współistnieją z indywidualnymi już impresjami, czy wspomnieniami z lat dzieciństwa. Przeżycia z czasów I wojny i Legionów Polskich były inspiracją tomu Ta, co nie zginęła, napisanego wspólnie z Edwardem Słońskim. Wysoka kultura literacka, znajomość i szacunek dla literatury klasycznej widoczne były w jego pracy wydawniczej i krytyczno-literackiej, jak i w pismach publicystycznych, propagujących rozwój nauki i szkolnictwa. Związany z ruchem narodowo-demokratycznym[9], co widać było m.in. w książkach Miasteczko czy Kryzys inteligencji polskiej, swoje idee i poglądy (oraz pesymistyczne zdanie na temat cywilizacji) przedstawił w wydanym na rok przed śmiercią tomie Sam na sam. Złudy i prawdy. Uzupełnieniem twórczości Dębickiego są dwie jego książki wspomnieniowe: Grzechy młodości i Iskry w popiołach.

Twórczość

Przypisy

  1. Archiwum Korporacyjne: K! Vigintia. [dostęp 2012-05-05].
  2. Michał Gołębiowski: Bezkres poranka. O teologii poetyckiej i teologiach kontrkultury. Kraków: Tyniec, 2020, s. 68-69.
  3. Wilhelm Feldman: Współczesna literatura polska. Tom 1. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1985, s. 256.
  4. a b K. Strugińska, Zapomniany młodopolski twórca wszechstronny, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica“, 13, 2010, s. 207.
  5. K. Strugińska, Zdzisław Dębicki i jego związki z ideologią polskich nacjonalistów, [w:] Nacjonalizm polski do 1939 roku. Wizje kultury polskiej i europejskiej, red. K. Stępnik, M. Gabryś, Lublin 2011, s. 82-83.
  6. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 23.
  7. Sveriges statskalender / 1931. Bihang, s. 167]
  8. Cmentarz Stare Powązki: IGNACY KOWALSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-11-02].
  9. Epoki literackie, t. 8: Modernizm, red. S. Żurawski, Warszawa 2008, s. 60.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Zdzislaw Debicki.jpg
Zdzisłąw Dębicki (1871-1931) - a Polish painter and writer.
SWE Order of Vasa - Commander BAR.png
Autor: Wiki Romi, Licencja: CC0
Bareteka Komandora KOrderu Wazów
Zdzisław Dębicki grób.JPG
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grób poety Zdzisława Dębickiego na Starych Powązkach w Warszawie