Zdzisław Pacak-Kuźmirski
 podpułkownik | |
| Data urodzenia | 6 stycznia 1911 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 27 stycznia 1981 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | 40 Pułk Piechoty Dzieci Lwowskich |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
 _BAR.svg){kind=small} | |
Zdzisław Józef Pacak-Kuźmirski ps. „Andrzej” (ur. 6 stycznia 1911[1], zm. 27 stycznia 1981 w Krakowie) – podpułkownik Wojska Polskiego.
Życiorys
W latach 1931–1933 był podchorążym Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi-Komorowie. 5 sierpnia 1933 Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go podporucznikiem w korpusie oficerów piechoty ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1933 i 492. lokatą, a minister spraw wojskowych wcielił do 40 pułku piechoty „Dzieci Lwowskich” we Lwowie[2]. Na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 307. lokatą w korpusie oficerów piechoty[3].
W kampanii wrześniowej 1939 uczestniczył w obronie Warszawy, jako dowódca 8. kompanii 40 pp[4][5]. Bohatersko bronił historycznej reduty 56 przy ul. Wolskiej przed oddziałami niemieckiej 4 Dywizji Pancernej. 9 września do obrony Woli wykorzystał około 100 beczek terpentyny z Fabryki Przetworów Chemicznych „Dobrolin“ przy ul. Wolskiej 157/159[6], które zostały ustawione na odcinku 100-metrowym w odległości około 60 m od reduty[7]. Kilka z nich zapaliło się jeszcze przed atakiem nieprzyjaciela od wybuchu bomb lotniczych wroga. Gdy pierwsze czołgi niemieckie podjeżdżały do barykady zbudowanej w poprzek ul. Wolskiej por. Pacak wydał rozkaz otwarcia ognia. W ciągu paru minut ulica Wolska zamieniła się w wielkie ognisko palącej się terpentyny rozlanej na bruku z rozbitych beczek[8][9].
Po kapitulacji załogi stolicy dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu II C Woldenberg. W nocy z 18 na 19 marca 1942 w brawurowy sposób uciekł z obozu z czterema towarzyszami: por. Jerzym Kleczkowskim por. Edwardem Madejem, por. Kazimierzem Nowosławskim i ppor. Zygmuntem Siekierskim. Jeńców wyprowadził wówczas z obozu kpt. Pacak-Kuźmirski wraz z pełniącym rolę „konwojenta” ppor. Siekierskim, który został w tym celu przebrany w mundur wartownika oraz uzbrojony w drewnianą imitację karabinu typu Mauser[10].
Zastępca dowódcy i szefa operacyjnego Komendy Głównej AK „Osa-Kosa” (Organizacja Specjalnych Akcji Bojowych) w stopniu porucznika piechoty. W latach 1943–1944 dowódca Partyzanckiej Dywizji Karpackiej obszaru lwowskiego AK. W latach 1948–1956 więziony przez komunistów we Wronkach i Rawiczu.
Zmarł 27 stycznia 1981 w Krakowie[5]. Został pochowany na Cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie (kwatera 7 wojsk.-1-15)[11].
W kwietniu 2005 nazwę płk. Zdzisława Kuźmirskiego-Pacaka nadano skwerowi znajdującemu się w rejonie ulic Wolskiej i Kasprzaka na warszawskiej Woli[12].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari – 13 kwietnia 1967 zatwierdzony przez ministra obrony narodowej PRL dla uczestników ucieczek z Oflagu II C[13])
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 29 września 1939 przez dowódcę Armii „Warszawa” gen. dyw. Juliusza Rómmla[14][15]
- Krzyż Walecznych
Przypisy
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 15 sierpnia 1933 roku, s. 159, tu podano, że urodził się 6 stycznia 1910 roku.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 15 sierpnia 1933 roku, s. 159, 167.
- ↑ Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 369.
- ↑ Grzybowski 1990 ↓, s. 53, 163.
- ↑ a b Głowacki 1985 ↓, s. 297.
- ↑ Ryszard Mączewski: Warszawa między wojnami. Łódź: Księży Młyn, 2009, s. 23. ISBN 978-83-61253-51-8.
- ↑ Grzybowski 1990 ↓, s. 67.
- ↑ Grzybowski 1990 ↓, s. 77.
- ↑ Głowacki 1985 ↓, s. 82-83.
- ↑ Jerzy Śląski: Polska walcząca. Warszawa: PAX, 1990, s. 517. ISBN 83-211-1428-8.
- ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Zdzisław Pacak-Kuźmirski. rakowice.eu. [dostęp 2018-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-27)].
- ↑ Uchwała Nr XLVII/1227/2005 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 11 kwietnia 2005 r. w sprawie nadania nazw skwerom w Dzielnicy Wola m.st. Warszawy. „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego Nr 96, poz. 2629”, 30 kwietnia 2005.
- ↑ Witold Stefan Wróblewski: Ucieczki. W: Oflag IIC Woldenberg. Wspomnienia jeńców. Warszawa: Książka i Wiedza, 1984, s. 169–170. ISBN 83-05-11162-8..
- ↑ Rómmel 1958 ↓, s. 402.
- ↑ Grzybowski 1990 ↓, s. 176.
Bibliografia
- Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8.
- Jan Grzybowski: 40 pułk piechoty „Dzieci Lwowskich” w obronie Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07846-7.
- Juliusz Rómmel: Za honor i ojczyznę. Wspomnienia dowódcy armii „Łódź” i „Warszawa”. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, 1958.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
Media użyte na tej stronie
Naramiennik podpułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Zdzisława Pacaka-Kuźmirskiego na cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie
Autor: Tommmek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Skwer im. Pułkownika Zdzisława Pacak-Kuźmirskiego w Warszawie, Polska
Autor: Krzychwawa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zasoby rodzinne. IV Kurs doskonalący. 1938-1939