Zdzisław Pręgowski

Zdzisław Pręgowski
Zdzisław Alba
Ilustracja
Zdzisław Pręgowski (1938)
Data i miejsce urodzenia

17 listopada 1912
Lwów

Data i miejsce śmierci

17 marca 1998
Winterthur

Miejsce spoczynku

cmentarz w Winterthur

Zawód, zajęcie

architekt

Narodowość

polska

Edukacja

Politechnika Lwowska

Alma Mater

Politechnika Federalna w Zurychu

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Order Uśmiechu
podporucznik podporucznik
Data i miejsce urodzenia

17 listopada 1912
Lwów

Data śmierci

17 marca 1998

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojska Polskiego,
Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie

Jednostki

2 Dywizja Strzelców Pieszych

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa (kampania francuska)

Zdzisław Jerzy Pręgowski (ur. 17 listopada 1912 we Lwowie, zm. 17 marca 1998 w Winterthur) – polski inżynier architekt, żołnierz Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, śpiewak tenor, artysta rzeźbiarz, malarz, grafik, wynalazca, przedsiębiorca, działacz społeczny i polonijny w Szwajcarii, filantrop, sportowiec.

Życiorys

Zdzisław Pręgowski 17 listopada 1912 jako syn Zenobiusza (1884-1971, handlowiec, taternik, narciarz) i Haliny z domu Zajączkowskiej. Jego siostrą była Irena (1910-). Uczył się w Szkole Jordanowskiej, następnie w XI Państwowym Gimnazjum im. Jana i Andrzeja Śniadeckich we Lwowie. W 1933 podjął studia na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej. Uczył się śpiewu, śpiewał w chórze szkolnym i uczelni wyższej (Lwowski Chór Technicki[1]). Jego nauczycielem był Adam Didur, zaś wspierał go także mecenas śpiewu Jan Rasp. Występował pod pseudonimem artystycznym Zdzisław Alba podczas koncertów, także za granicą, oraz w radio i jako solista tenor w Operze Lwowskiej (w 1937 jako tenor w operze Faworyta autorstwa Gaetano Donizettiego). Był współwłaścicielem kolektury loteryjnej w Galerii Mariackiej we Lwowie, a w 1938 wygrał loterię zdobywając milion złotych. W tym samym roku wyjechał do Włoch celem kształcenia śpiewu.

Latem 1939 powrócił do rodzinnego miasta. Po wybuchu II wojny światowej w trakcie kampanii wrześniowej 9 września 1939 wyjechał ze Lwowa, jako żołnierz Wojska Polskiego przekroczył granicę Polski, po czym tymczasowo był internowany w Rumunii. Następnie przedostał się na Zachód i w lutym 1940 trafił do Francji. Został żołnierzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, odkomenderowany do kompanii sanitarnej 2 Dywizji Strzelców Pieszych. Podczas kampanii francuskiej 1940 uczestniczył w walkach pod Belfort. W obliczu klęski obrony Francji przedostał się z żołnierzami przekroczył granicę francusko-szwajcarską i został internowany w Szwajcarii. Służył w stopniu starszego szeregowca. Przebywał w obozie uniwersyteckim w Winterthur. Od 1942 kontynuował na Politechnice Federalnej (ETHZ) w Zurychu przerwane w Polsce studia, które ukończył w 1945 uzyskując tytuł dyplomowanego inżyniera architekta (ETH.SIA). Podczas wojny wykonał kilkadziesiąt koncertów, z których dochód przekazywał na cele charytatywne, np. szpitali wojskowych. Został awansowany do stopnia podporucznika.

Po zakończeniu wojny pozostał na emigracji w Szwajcarii. Odbył praktykę zawodową, a w 1950 stworzył samodzielne biuro architektoniczne w Winterthur. Przez lata jego firma tworzyła projekty i realizację budynków zarówno mieszkalnych jak i użyteczności publicznej, m.in. fabryki, szkoły (łącznie ponad 500). Stworzył system architektoniczny strukturowania powierzchni pod nazwą „PREWI”, które nazwa pochodzi od nazwiska twórcy i miasta zamieszkania.

Z projektów Zdzisława Pręgowskiego powstały:

  • dom studencki oraz kaplica im. 1000-lecia Chrztu Polski w Polskiej Misji Katolickiej w Marly-Fribourgu,
  • szkoła w Winterthur-Hegifeld[2]
  • szereg kapliczki w formie pomników ku czci polskich żołnierzy (np. kapliczka Matki Boskiej Ostrobramskiej w Locarno-Orselina)
  • drzwi meczetów w Riyadh i Jeddah (Arabia Saudyjska, 1979)
  • trzy tablice pamiątkowe w bazylice Zwiastowania NMP w Czerwińsku nad Wisłą, honorujące Jana Pawła II, Augusta Hlonda i Stefana Wyszyńskiego oraz prymasom Polski (1979–1981)
  • dwie tablice pamiątkowe powstałe na stulecie Muzeum Polskiego w Rapperswilu

Poza pracą zawodową działał społecznie na polu środowiska emigracyjnego polskiego w Szwajcarii. Od 1954 do 1974 pełnił funkcję kustosza Muzeum Polskiego w Rapperswilu, był działaczem Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Polskiego[3][4]. Był prezesem Związku Organizacji Polskich w Szwajcarii, Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Polskich w Szwajcarii. Udzielał się aktywnie w działalności charytatywnej. W latach 80. był organizatorem akcji dobroczynnej na rzecz Polaków pod nazwą „Polen in Not” (pol. „Polska w potrzebie”), dzięki wysłano do Polski pomoc materialną, w tym wsparcie otrzymywały polskie dzieci (były m.in. zapraszane na wakacje do Szwajcarii w akcji pod nazwą „Witaminowe lato”). Udzielał wsparcia finansowego na rzecz NSZZ „Solidarność”, Związku Sybiraków[5]. Wspierał społeczności w Polsce także po 1989, w tym nawiązał kontakt z Politechniką Wrocławską. W 1996 był twórcą funduszu stypendialnego dla studentów polskiego pochodzenia z byłych Kresów Wschodnich.

Na emigracji nadal rozwijał swoje pasje. Kontynuował karierę śpiewaka, był członkiem Klubu Wysokogórskiego Winterthur. W 1992 był wydawcą publikacji powstałych z dokumentów swojego ojca, pt. Złota księga narciarstwa polskiego. Karpaty Wschodnie i Dzieje narciarstwa polskiego do 1914 roku.

Od 1948 jego żoną była Verena Witzig.

Zdzisław Pręgowski zmarł 17 marca 1998 w Szwajcarii. Został pochowany na cmentarzu w Wintherthur w pobliżu pomnika upamiętniającego żołnierzy 2 Dywizji Strzelców Pieszych.

Upamiętnienie

  • W 1998 powstał film dokumentalny poświęcony Zdzisławowi Pręgowskiemu pt. Wujek „Zero”[6].
  • W Kwaterze I Samodzielnej Brygady Spadochronowej na Powązkach Wojskowych w Warszawie została ustanowiona tablica upamiętniająca Zdzisława Pręgowskiego.

Odznaczenia i wyróżnienia

Tablica upamiętniająca Zdzisława Pręgowskiego w Kwaterze I Samodzielnej Brygady Spadochronowej na Powązkach Wojskowych w Warszawie
Odznaczenia i ordery
Wyróżnienia i tytuły

Przypisy

  1. Chór Technicki – Z. Pręgowski, M. Błażyńska. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 268 z 20 listopada 1936. 
  2. Primarschulhaus und Kindergarten Hegifeld (niem.). winterthur-glossar.ch. [dostęp 2015-08-23].
  3. Anna Buchmann: Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Polskiego. muzeum-polskie.org. [dostęp 2015-08-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-22)].
  4. Anna Piotrowska: Polski Rapperswil. gazetagazeta.com, 2004. [dostęp 2015-08-23].
  5. Poświęcenie mogiły sybiraków na Powązkach. zwiazeksybirakow.strefa.pl, 1992. [dostęp 2015-08-23].
  6. Wujek „Zero”. filmpolski.pl. [dostęp 2015-08-23].
  7. Zdzisław Jerzy Pręgowski. orderusmiechu.pl. [dostęp 2015-08-23].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

POL Order Uśmiechu BAR.svg
Baretka: Order Uśmiechu.
PL Epolet ppor.svg
Naramiennik podporucznika Wojska Polskiego (1919-39).
Zdzisław Pręgowski.JPG
Zdzisław Pręgowski w 1938
ISBS - Zdzisław Pręgowski.JPG
Autor: User:Happa, Licencja: CC BY 3.0
Kwatera I Samodzielnej Brygady Spadochronowej na Powązkach Wojskowych w Warszawie. Uhonorowany ppor. Zdzisław Pręgowski