Zdzisław Tarnowski
.jpg) Zdzisław Tarnowski (ok. 1920) | |
| Data i miejsce urodzenia | 5 czerwca 1862 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 24 listopada 1937 |
| senator | |
| Przynależność polityczna | Stronnictwo Prawicy Narodowej |
| Odznaczenia | |
  | |
 Zdzisław Tarnowski w stroju sarmackim (przed ślubem syna Artura 15 lipca 1931) | |
 Tarnowski hrabia, odmiana Leliwa | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Ojciec | |
| Matka | Zofia z Zamoyskich |
| Żona | Zofia z Potockich |
| Dzieci |
|
Jan Zdzisław Tarnowski (ur. 5 czerwca 1862 w Warszawie[1][2][3][4][5][6]; zm. 24 listopada 1937 w Dzikowie) – ziemianin, przemysłowiec, działacz gospodarczy, społeczny i kulturalny, założyciel i fundator licznych placówek pożytku publicznego, polityk: tajny radca, dziedziczny członek Izby Panów w Reichsracie, poseł na galicyjski Sejm Krajowy, prezes Stronnictwa Prawicy Narodowej, członek Naczelnego Komitetu Narodowego, senator II kadencji (1928-30) z listy BBWR, w 1922 roku posiadał majątki ziemskie o powierzchni 24 800 ha[7].
Życiorys
Hrabia, od 1894 r. właściciel i administrator Dzikowa, dziś w dzielnicy miasta Tarnobrzeg. Ojcem Zdzisława Tarnowskiego był Jan Dzierżysław Tarnowski, marszałek galicyjskiego Sejmu Krajowego, a matką Zofia z Zamoyskich, córka Zdzisława Zamoyskiego. Pojął za żonę Zofię z Potockich, córkę Artura Władysława Potockiego i Róży z Lubomirskich.
W latach 1903–1914 był prezesem Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego[8].
_-_Zdzis%c5%82aw_-_miniatura_z_1905_r._-_akwarela_i_gwasz_na_ko%c5%9bci_s%c5%82oniowej.jpg)
Zdzisław Tarnowski był posłem na galicyjski Sejm Krajowy i przywódcą stronnictwa konserwatywnego – Stronnictwa Prawicy Narodowej. W roku 1904 ufundował szpital w Tarnobrzegu, dziś noszący imię Zofii z Zamoyskich Tarnowskiej. Jako lider partii współtworzył powstały 16 VIII 1914 r. w Krakowie Naczelny Komitet Narodowy koordynujący walkę o sprawę polską, początkowo jako reprezentacja wszystkich stronnictw galicyjskich i Koła Polskiego, później mniej reprezentatywny, który był najwyższą instancją w zakresie władzy politycznej, skarbowej i wojskowej polskich sił zbrojnych, tj. Legionów Polskich, de facto zakończył działalność w roku 1917, a formalnie w roku 1920. Opowiadał się za ścisłym współdziałaniem z Austro-Węgrami, z tych powodów zesłany przez władze carskie. Wraz z żoną Zofią wspierał miejscową ludność miejska i wiejską, tak polską, jak i żydowską w czasie wojennej biedy i głodu (Tarnobrzeg znajdował się stale na froncie albo między frontami), m.in. rozdając lub sprzedając za ułamek wartości żywność, leki i ubrania. W 1920 roku był członkiem prezydium Komitetu Obrony Państwowej w Krakowie[9]. Podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 zadeklarował szereg działań dobroczynnych, w tym własnym kosztem wystawienie pluton konnych ochotników, który walczył w składzie 8 pułku ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego[10]. W szeregach tego oddziału walczyło dwóch jego synów. 10 grudnia 1928 roku został uhonorowany przez korpus oficerski 8 pułk ułanów odznaką pamiątkową[11]. Ufundował też sierociniec w Tarnobrzegu, prowadzony przez siostry służebniczki (początek XX w.), oraz kościół we wsi Tarnowska Wola budowany w latach 1922–1928, a w latach 1924–1926 także kościół pod wezwaniem św. Stanisława w miejscowości Chmielów. Stronnictwo pod kierownictwem Zdzisława Tarnowskiego, wbrew namowom części członków, potępiło przewrót majowy 1926 r., jednocześnie starając się o wyciągnięcie z dokonanego już zamachu stanu korzyści dla kraju, m.in. przez sformułowanie ex post celu zamachu i idącego za nim programu politycznego. W roku 1927, w dniach od 14 do 16 września, zorganizował w Dzikowie kongres konserwatystów, w którym wzięli udział współpracownicy marszałka J. Piłsudskiego, m.in. płk.Walery Sławek, w wyniku którego zawarto tzw. porozumienie dzikowskie, udzielające poparcia rządowi.
W 2020 roku ukazała się pierwsza biografia Tarnowskiego, napisana w oparciu o bogate materiały źródłowe m.in. pochodzące z Archiwum Dzikowskiego Tarnowskich (w zbiorach Archiwum Narodowego w Krakowie). Książkę "Zdzisław Tarnowski. Opowieść o panu na Dzikowie" Magdaleny Jastrzębskiej wydało w bogatej szacie graficznej Wydawnictwo LTW.
Odznaczenia
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)[12]
- Krzyż Wielki Orderu Franciszka Józefa (1908, Austria)[13]
Przypisy
- ↑ Ród TARNOWSKI , h. Leliwa, and their Relatives. [dostęp 2012-04-04]. (ang.).
- ↑ Descendants of Prince Adam Kazimierz Czartoryski. [dostęp 2012-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-27)]. (ang.).
- ↑ Zdzisław Jan Tarnowski (1862 - 1937). [dostęp 2012-04-04].
- ↑ Zdzisław Jan Tarnowski b. 1862 d. 1937. [dostęp 2012-04-04].
- ↑ Marek Jerzy Minakowski: Zdzisław Jan hr. Tarnowski z Tarnowa h. Leliwa. [dostęp 2012-04-04].
- ↑ Urodzony w Dzikowie według Tarnowski Zdzisław 1862-1937 w bazie Parlamentarzyści RP Biblioteki Sejmowej. [dostęp 2012-04-04].
- ↑ Wojciech Roszkowski, Lista największych właścicieli ziemskich w Polsce w 1922 r., w: Przegląd Historyczny, 1983, Tom 74 , Numer 2, s. 283
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1903, s. 836; 1904, s. 836; 1905, s. 835; 1906, s. 873; 1907, s. 873; 1908, s. 873; 1909, s. 831; 1910, s. 831; 1911, s. 1018; 1912, s. 978-979; 1913, s. 1006-1007; 1914, s. 1023;
- ↑ Obrona państwa w 1920 roku, Warszawa 1923, s. 475.
- ↑ Ofiarność naszego społeczeństwa na cele narodowe. „Nowości Illustrowane”. Nr 33, s. 9, 14 sierpnia 1920.
- ↑ W uznaniu zasług obywatelskich. 8 p.uł. ks. Józefa Poniatowskiego wręczył swą odznakę p. Tarnowskiemu, „Polska Zbrojna” Nr 344 z 12 grudnia 1928 roku, s. 4.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 16.
- ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie. Wiedeń: 1818, s. 160
Bibliografia
- „Dokumenty Naczelnego Komitetu Narodowego”, 1914—1917, Kraków 1917.
- „Powstanie II Rzeczypospolitej”, red. Haliny Janowskiej i Tadeusza Jędruszczaka, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1984.
- Matylda z Windisch-Graetzów Sapieżyna „My i nasze Siedliska”, Wydawnictwo Literackie 2004.
- Stanisław Kłos „Małopolska południowo-wschodnia”, Sport i turystyka, Muza SA, 1998.
- Jerzy Kwiatek, Teofil Lijewski „Leksykon Miast Polskich”, Muza SA 1998.
- Andrzej Garlicki „Józef Piłsudski 1867-1935”, Wydawnictwo Znak, 2008.
Media użyte na tej stronie
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb hrabiów Tarnowskich
Zdzisław hr. Tarnowski, zdjęcie wykonane przez Juliusza Miena (1842-1905) i Józefa Sebalda (1853-1931, zdjęcie zostało wykonane w okresie działania „Zakładu Artystyczno-Fotograficznego” J. mienia i J. Sebalda mieszczącego Sławkowskiej 31, to znaczy w latach 1890-1893. Fotografia jest czarno-biała.
Autor: LuigiXIV, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nastrino da Cavaliere di Gran Croce dell'Ordine Imperiale di Francesco Giuseppe (Austria)
Bogusław Adamowicz (1870-1944) "Zdzisław Tarnowski" - miniatura z 1905 r. - akwarela i gwasz na kości słoniowej. Miniatura znajduje się w zbiorach miniatur Zamku w Dzikowie.
Fotografia Zdzisława Tarnowskiego przed ślubem syna
Zdzisław Tarnowski (-1920)