Zdzisław Wincenty Przyjałkowski

Zdzisław Wincenty Przyjałkowski

Zdzisław Przyjałkowski w mundurze pułkownika
generał brygady
Data i miejsce urodzenia	6 października 1892 Magnuszew, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	12 kwietnia 1971 Sztokholm, Szwecja
Przebieg służby
Lata służby	1914–1945
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	15 Dywizja Piechoty
Stanowiska	dowódca dywizji
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa bitwa nad Bzurą obrona Warszawy
Odznaczenia

Kpt. Zdzisław Przyjałkowski (siedzi trzeci od lewej
w pierwszym rzędzie, obok Zofii Mierczyńskiej)
w otoczeniu oficerów, Zasław 1920

Zdzisław Wincenty Przyjałkowski^[a] (ur. 6 października 1892 w Magnuszewie, zm. 12 kwietnia 1971 w Sztokholmie – generał brygady Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się w rodzinie 6 października 1892 w Magnuszewie, w ówczesnym powiecie kozienickim guberni radomskiej, w rodzinie Zdzisława i Kazimiery z Kreyserów^[2][3]. W czerwcu 1910 złożył eksternistycznie maturę w c. k. I Wyższej Szkole Realnej we Lwowie^[4].

Przed I wojną światową studiował na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej i działał w polskich organizacjach niepodległościowych. Od 1914 w Legionach Polskich. Służył w 5 pułku piechoty^[5]. W czasie służby w Legionach awansował na kolejne stopnie w korpusie oficerów piechoty: chorążego (29 września 1914), podporucznika (5 marca 1915) i porucznika (2 lipca 1915)^[6]. W lipcu 1917, po kryzysie przysięgowym, został internowany w Beniaminowie^[5].

Od listopada 1918 w Wojsku Polskim, brał udział w obronie Lwowa w 1918^[5]. 1 grudnia 1919 został mianowany z dniem 1 grudnia 1919 kapitanem w piechocie^[7]. W czasie wojny z bolszewikami na stanowisku dowódcy kompanii, batalionu, od lipca 1920 – dowódcy 21 pułku piechoty, a później – XVI Brygady Piechoty. 15 lipca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora, w piechocie, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich^[8].

W latach 1921–1923 był słuchaczem II Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie^[9]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 60. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[10]. 1 października 1923, po ukończeniu kursu i uzyskaniu tytułu naukowego oficera Sztabu Generalnego, otrzymał przydział do Biura Ścisłej Rady Wojennej w Warszawie na stanowisko kierownika referatu w Wydziale Ogólnym^[11]. Następnie, w tym samym biurze, objął stanowisko szefa Wydziału Manewrów i Doświadczeń Oddziału IIIa, a w styczniu 1925 – szefa Wydziału Operacyjnego „Zachód”^[12]. 31 marca 1924 został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 36. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[13]. 30 listopada 1926, po likwidacji BŚRW, został szefem Wydziału Operacyjnego „Zachód” w Oddziale III Sztabu Generalnego w Warszawie. W marcu 1927 został przeniesiony do 41 pułku piechoty w Suwałkach na stanowisko dowódcy pułku^[14]. 1 stycznia 1928 został mianowany pułkownikiem ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 i 19. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[15]. 12 listopada 1928 zastąpił płk. dypl. Wincentego Kowalskiego na stanowisku szefa Oddziału III Sztabu Głównego w Warszawie i został jednym z najbliższych współpracowników gen. dyw. Tadeusza Piskora^[16][17]. 1 czerwca 1931 został mianowany zastępcą dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w Warszawie^[18]. W grudniu 1933 zastąpił płk. Wacława Stachiewicza na stanowisku dowódcy piechoty dywizyjnej 1 Dywizji Piechoty Legionów w Wilnie^[19]. 3 sierpnia 1937 objął dowództwo 15 Dywizji Piechoty w Bydgoszczy i sprawował je do września 1939. Na stopień generała brygady został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 11. lokatą w korpusie generałów^[20].

W kampanii wrześniowej dowodził 15 DP oraz przejściowo (od 5 do 11 IX) Grupą Operacyjną swojego imienia, w skład której wchodziła 15 i 26 DP. Uczestniczył w bitwie nad Bzurą. W czasie obrony Warszawy pozostawał w dyspozycji dowódcy Armii „Warszawa”. Po kapitulacji przebywał w niewoli niemieckiej w Oflagu VII A w Murnau.

Po zakończeniu wojny przebywał na emigracji w Szwecji. Mieszkał z żoną w Sztokholmie przy Majorsgatan 11-3. Początkowo pracował jako robotnik w fabryce sygnalizacji morskiej, a następnie w firmie Allmänna Svenska Elektriska AB^[2]. W latach 1952–1969 pełnił funkcję prezesa Rady Uchodźstwa Polskiego w Sztokholmie, działał też we władzach Stowarzyszenia Polskich Kombatantów^[2]. Zmarł 12 kwietnia 1971 w Sztokholmie^[21].

Generał Przyjałkowski był żonaty z Ireną Gilewiczówną (1905–1990), z którą miał córkę Danutę Marię Helenę Boender (1927–2012)^[22].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 3656 (1921)^[23][24]
• Krzyż Niepodległości (20 stycznia 1931)^[25]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (27 listopada 1929)^[26]
• Krzyż Walecznych (siedmiokrotnie, po raz pierwszy w 1921)^[27]
• Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1937)^[28]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[23]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[23]
• Znak oficerski „Parasol”
• Krzyż Komandorski Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia)^[23]
• Krzyż Komandorski Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja)^[23]
• Krzyż Oficerski Orderu Orła Białego (Jugosławia)^[23]
• Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja, 1921)^[23]
• Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa)^[29][23]

Opinie

Gen. Tadeusz Kutrzeba: „Ze względu na krótki okres inspekcji w roku 1937, definitywnej opinii wydać nie mogę. Z jednego ćwiczenia prowadzonego przez płk. Przyjałkowskiego odniosłem potwierdzenie dawnego zdania, że jest to oficer rozumny i stanowczy, odpowiadający na obecnym stanowisku”^[30].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• XXXVII. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej we Lwowie za rok szkolny 1909/10. Lwów: Nakładem Funduszu Naukowego, 1910.
• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Lista oficerów Sztabu Generalnego (stan z dnia 31 grudnia 1925 roku). Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1926.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 roku). Warszawa: Sztab Główny, 1931.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Mieczysław Cieplewicz: Przyjałkowski Zdzisław Wincenty (1892–1971). W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXIX. Polska Akademia Nauk, 1986.
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
• Jerzy Danielewicz: Wyższa kadra dowódcza KOP 1924–1939. W: Lech Grochowski[red.]: Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
• Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
• Piotr Stawecki: Oficerowie dyplomowani wojska Drugiej Rzeczypospolitej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997. ISBN 83-04-04390-4.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-691-8.