Zdzisław Zajączkowski

Zdzisław Aleksander Zajączkowski
„Cieślak” „Grzywa” „Zdzisław Lesiński” „Orzech”
pułkownik pułkownik
Data i miejsce urodzenia

20 marca 1894
Kraków

Data i miejsce śmierci

23 listopada 1974
Kraków

Przebieg służby
Lata służby

19141945

Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png Armia Austro-Węgier
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie
Kotwica symbol.svg Armia Krajowa

Formacja

Orzełek legionowy.svg Legiony Polskie

Jednostki

5 Pułk Piechoty
91 Pułk Piechoty Austro-Węgier
35 Pułk Piechoty Austro-Węgier
5 Pułk Piechoty Legionów
7 Pułk Piechoty Legionów
Departament Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych
Pułk KOP „Głębokie”

Stanowiska

dowódca plutonu piechoty
dowódca kompanii piechoty
dowódca batalionu piechoty
kwatermistrz
zastępca dowódcy pułku
dowódca pułku piechoty

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
Wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa; kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920-1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy Jubileuszowy 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej

Zdzisław Aleksander Zajączkowski, ps. „Cieślak”, „Grzywa”, „Zdzisław Lesiński”, „Orzech” (ur. 20 marca 1894 w Krakowie, zm. 23 listopada 1974 tamże) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Zdzisław Aleksander Zajączkowski urodził się 20 marca 1894 w Krakowie, w rodzinie Aleksandra i Marii z Markiewiczów. W rodzinnym mieście ukończył szkołę ludową i wydziałową, a od 1909 uczył się w Seminarium Nauczycielskim Męskim, w którym w 1913 zdał maturę.

Od 1914 był członkiem Polskich Drużyn Strzeleckich, a od sierpnia tego samego roku służył w 5 pułku piechoty Legionów Polskich. W lipcu 1915 został ranny podczas walk pod Urzędowem. Awansował do stopnia sierżanta i w grudniu 1915 został dowódcą plutonu. W tych dwóch formacjach używał pseudonimu „Zdzisław Lesiński”. W 1917 ukończył kurs oficerski 5 pułku piechoty w Ostrowi-Komorowie. W lipcu 1917, po kryzysie przysięgowym, został wcielony do cesarskiej i królewskiej armii i wysłany na front włoski, gdzie dowodził plutonem kolejno w 91 pułku piechoty i 35 pułku piechoty. W maju 1918 zdezerterował i przyjechał do Warszawy. Działał tam w PDS, Pogotowiu Bojowym oraz był instruktorem Milicji Ludowej.

W Wojsku Polskim służył od stycznia 1919. Był przydzielony do 5 pułku piechoty Legionów w którym dowodził kolejno: plutonem, kompanią od kwietnia 1920, batalionem sztabowym od czerwca 1921 i od października 1922 II batalionem. Był dowódcą Grupy „Izabellin” od stycznia do marca 1923, a następnie powrócił do 5 pułku piechoty na stanowisko dowódcy II batalionu w którym był również dowódcą kompanii od lutego 1924. Odkomenderowany w lipcu 1924 do Inspektoratu Armii Nr 1 w Wilnie, ale powrócił ponownie do 5 pułku piechoty w którym dowodził od maja 1925 II batalionem. W grudniu 1925 został przydzielony z Batalionu Szkolnego Piechoty Okręgu Korpusu Nr III do 5 pp Leg. na stanowisko dowódcy I batalionu[1]. Od listopada 1926 pełnił obowiązki kwatermistrza pułku. 21 stycznia 1930 został przeniesiony do 7 pułku piechoty Legionów w Chełmie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[2]. Od 1933 był zastępcą szefa Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych, a w styczniu 1936 został dowódcą 72 pułku piechoty. Dowódca 3 Pułku KOP „Głębokie” od 1938, którym dowodził również w czasie kampanii wrześniowej, a następnie objął dowództwo odcinka „Augustów” w ramach SGO „Narew”.

Od grudnia 1939 w konspiracji w SZP–ZWZ w Warszawie. Po Henryku Józewskim został od stycznia 1940 komendantem Okręgu Warszawa-Miasto ZWZ w stopniu pułkownika pod pseudonimami „Cieślak” i „Grzywa”. Według Jerzego Janusza Tereja „jako zdeklarowany zwolennik sanacji” podjął wówczas próbę „swego rodzaju frondy sanacyjnej w łonie kadry ZWZ” i w rezultacie w marcu (maju?) 1941 przeniesiono go na stanowisko inspektora KG ZWZ-AK. Używał wtedy pseudonimu „Orzech”. Związany z KON, był współorganizatorem i uczestnikiem akcji ekspropriacyjnej na rzecz tej organizacji, dokonanej 13 stycznia 1943 w centrali Banku „Społem” przy ul. Krakowskie Przedmieście 16/18. Przewidywany był w ramach Odtwarzania Sił Zbrojnych na dowódcę 22 Dywizji Piechoty AK w Podokręgu Rzeszów. Tego stanowiska jednak ostatecznie nie objął z powodu zajęcia Przeworska przez Sowietów. Brał udział w powstaniu warszawskim w Zgrupowaniu „Kryska” na Górnym Czerniakowie[3]. Ranny w nogę, przebywał w szpitalach w Warszawie i Milanówku, następnie został ewakuowany do Stryszowa k. Kalwarii Zebrzydowskiej.

Od czerwca do września 1945 przebywał w więzienia mokotowskiego. Od 1945 mieszkał w Krakowie. Prowadził firmę „Spółka Wydawnicza Żurnali i Mód” oraz był członkiem zarządu Spółki z o.o. Transport Towarowy „Ruch”. Od sierpnia 1949 pracował w Państwowym Budownictwie Elektrycznym w Krakowie jako starszy referent. W 1947 był krótko członkiem PPS, z której został usunięty. Od listopada 1948 do stycznia 1949 ponownie przebywał w areszcie Urzędu Bezpieczeństwa. Po raz trzeci został aresztowany 21 września 1950 pod zarzutem współpracy z WiN. 27 sierpnia 1951 został skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie na 6 lat więzienia. Na podstawie amnestii z 22 lutego 1947 wyrok został obniżony do 3 lat więzienia z zaliczeniem aresztu śledczego. Po uprawomocnieniu się wyroku Zajączkowski od 28 października 1951 do 20 października 1953 był więziony w Zakładzie Karnym w Wiśniczu.

Po zwolnieniu z więzienia pracował krótko w Krakowskich Zakładach Wyrobów Rymarskich, a od listopada 1954 w Zakładzie Energetycznym Kraków-Teren, m.in. jako główny magazynier, referent zaopatrzenia i starszy zaopatrzeniowiec. 30 kwietnia 1964 przeszedł na rentę. W dniu 21 listopada 1956 decyzją Prokuratora Generalnego został ułaskawiony[4].

Był mężem Lucyny z Kościeszów (1903–1991), dzieci nie mieli.

Zmarł w Krakowie. Pochowany na Cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie (kwatera 2 WOJ-zach-1)[5].

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 131 z 14 grudnia 1925 roku, s. 717.
  2. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 21 stycznia 1930 roku, s. 8.
  3. Powstańcze Biogramy - Zdzisław Zajączkowski, www.1944.pl [dostęp 2022-07-07] (pol.).
  4. Zdzisław Aleksander Zajączkowski. dws-xip.pl. [dostęp 2019-01-22].
  5. Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych, zck-krakow.pl [dostęp 2022-07-07].
  6. Dekret Wodza Naczelnego L. 2630 z 16 lutego 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 8 poz. 239)
  7. M.P. z 1931 r. nr 87, poz. 137 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  8. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 632 „za zasługi na polu pracy niepodległościowej i organizacji wojska”.
  9. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2142 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 83)
  10. M.P. z 1932 r. nr 65, poz. 85 „za zasługi na polu wyszkolenia wojska”.
  11. Dz. Pers. MSWojsk. Nr 12 z 6 sierpnia 1929 r., s. 240.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

PL Epolet plk.svg
Naramiennik pułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Kotwica symbol.svg
Autor: Liftarn, Licencja: CC BY-SA 2.5
Kotwica symbol
Orzełek legionowy.svg
Orzełek legionowy