Zebu indyjskie

Zebu indyjskie
Bos indicus[1]
Linnaeus, 1758
Ilustracja
Zebu w Burkina Faso
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

Cetartiodactyla

Podrząd

przeżuwacze

Infrarząd

Pecora

Rodzina

wołowate

Podrodzina

bawoły

Plemię

Bovini

Rodzaj

bydło

Gatunek

zebu indyjskie

Synonimy
  • Bos taurus indicus

Zebu indyjskie[2], zebu, bydło domowe garbate (Bos indicus) – forma udomowionego w starożytności bydła domowego o charakterystycznym garbie położonym na grzbiecie i masywnych rogach, rozpowszechniona w krajach podzwrotnikowych jako zwierzęta użytkowe. W Indiach otaczane jest kultem, ma specjalny status jako święta krowa. Jako zwierzę odporne na gorący i wilgotny klimat oraz wiele chorób zebu jest krzyżowane z innymi rasami bydła. Wyhodowano liczne rasy tego bydła.

Pochodzenie i domestykacja

Wywodzi się prawdopodobnie od †Bos primigenius namadicus – podgatunku tura żyjącego w Indiach w epoce lodowcowej[3]. Dokładna data domestykacji zebu nie jest znana. Nastąpiło to w starożytności, prawdopodobnie w Mezopotamii[4] i w Indiach[5], ale proces udomowienia mógł przebiegać niezależnie w różnych regionach. Wiadomo, że zebu było znane w Mezopotamii i Indiach już w IV w p.n.e.[3]

Cechy charakterystyczne

Zebu charakteryzuje się podobnym do wielbłądziego garbem mięśniowo-tłuszczowym położonym w okolicy kłębu, workiem skórnym poniżej gardła oraz masywnymi, szeroko rozstawionymi rogami. Osiąga wysokość w kłębie do około 160 cm, długość ciała bez ogona wynosi około 240 cm, a masa – do 700 kg[5]. Ubarwienie płowe, jasnożółte, czerwone, szare lub czarne, również plamiste.

Znaczenie dla człowieka

Bydło typu zebu jest rozpowszechnione przede wszystkim w Indiach, gdzie znajdują się główne ośrodki hodowli. Są tam uważane za zwierzęta święte i użytkowane jako zwierzęta pociągowe i juczne. W wyniku hodowli wyselekcjonowano liczne rasy różniące się ubarwieniem, umięśnieniem m.in. kankaryjską, bahurską, dandżi, deonio, mizorską oraz najmniejsze – zebu karłowate[5]. Zebu jest przystosowane do życia w środowisku gorącym i wilgotnym, jest też odporne na wiele chorób. Cechy te spowodowały import tych zwierząt na wschodnie wybrzeże Afryki i Madagaskar. Na początku XX wieku zebu zostało również sprowadzone do Brazylii i skrzyżowane z francuską odmianą bydła (Charolaise). Otrzymana w rezultacie rasa Chanchim zawiera 5/8 cech rasy Charolaise i 3/8 cech zebu i charakteryzuje się lepszą jakością mięsa przy dobrej odporności na gorący i wilgotny klimat.

Zebu w Binder Park Zoo w Battle Creek, Michigan

Nomenklatura zoologiczna

Nazwa systematyczna bydła zebu odbiega od standardowych zasad taksonomii zoologicznej. Bydło domowe (nazwa naukowa Bos primigenius f. taurus[3]) jest uznawane za formę tura (Bos primigenius). Bydło zebu jest typem[a] bydła domowego i w systematyce określane jest nazwą naukową Bos primigenius f. taurus – tak samo jak bydło domowe i bydło Watussi. Ponieważ bydło domowe – ze względów praktycznych – określane jest nazwą Bos taurus[b], a zebu opisano po raz pierwszy pod nazwą Bos indicus Linnaeus, 1758 przyjmuje się obecnie jako poprawną, synonimiczną nazwę systematyczną Bos taurus indicus, mimo że trynominalna nazwa sugeruje klasyfikowanie w randze podgatunku.

Uwagi

  1. W znaczeniu potocznym. Nie należy mylić z typem w rozumieniu systematyki biologicznej.
  2. Nazwa uznana decyzją Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej, 2003 (zobacz Nomenklatura zoologiczna)

Przypisy

  1. Bos indicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 180. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  3. a b c Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne : przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.
  4. Multimedialna Encyklopedia Powszechna PWN (edycja 2009). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-61492-04-7.
  5. a b c Mały słownik zoologiczny. Ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.

Bibliografia

  • Mały słownik zoologiczny. Ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
  • Multimedialna Encyklopedia Powszechna PWN (edycja 2009). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-61492-04-7.
  • Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne : przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Zebu Cattle 001.jpg
Autor: Ltshears, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zebu Cattle Bos taurus indicus at Binder Park Zoo in Battle Creek, Michigan
Zebu Bild1196.jpg
Autor: Marco Schmidt, Licencja: CC BY-SA 2.5
Zebu near Gayéri, eastern Burkina Faso.