Zedyngyl

Zedyngyl (gyyz. ዘድንግል, imię tronowe Atsnaf Seged; አፅናፍ, co znaczy ten któremu kłaniają się szczyty, ur. ? - zm. 24 października 1604 r.) – cesarz Etiopii rządzący w latach 1603-1604.

Pochodzenie i rodzina

Zedyngyl pochodził z dynastii salomońskiej. Był synem Lysany Krystosa, który był bratem cesarza Sertse Dyngyla. Kuzynem Zedyngyla był Susnyjos, jeden z jego późniejszych konkurentów do tronu. Nie jest pewne kim była żona Zedyngyla. Prawdopodobnie mogła nią być najstarsza córka Susnyjosa, ueizero Uangelauet, lub Uelde Sala z Ualakua. Wśród kobiet mogących wyjść za Zedyngyla mogła być także Merabate, późniejsza cesarzowa za rządów Susnyjosa, Sultana Mogassa.

Dojście do władzy

Gdy w 1597 zmarł cesarz Sertse Dyngyl zaczęła się walka o władzę pomiędzy wnukiem cesarza Minasa, Zedyngylem, potomkiem cesarza Lybne Dyngyla i synem Fasila, Susnyjosem, oraz synem Sertse Dyngyla, Jakubem^[1]. Zgodnie z wolą zmarłego cesarza, jego następcą powinien zostać Zedyngyl, jednak tron przypadł Jakubowi popieranemu przez wpływowe możnowładztwo z wdową po cesarzu, ytiegie Marjam Syna na czele. Zedyngyl nie rezygnąjąc z walki o tron znalazł poparcie u możnowładców z Godżamu. W 1603 Jakub został zdetronizowany przez swojego regenta dedżazmacza Zesyllasje, który był jednocześnie kuzynem Zedyngyla i ustanowił go cesarzem w miejsce Jakuba. W zamierzeniu regenta Zedyngyl miał być jedynie marionetkowym władcą, co się jednak nie sprawdziło.

Polityka zagraniczna

Zedyngyl kontynuował politykę rozpoczętą przez Jakuba. Polegała ona na zbliżeniu Etiopii z Europą za pośrednictwem hiszpańskich i portugalskich jezuitów. Zedyngyl był gotów przejść na katolicyzm pod warunkiem, że papież Klemens VII, oraz król Hiszpanii i Portugalii przyślą do Etiopii misjonarzy. Cesarz zaproponował Filipowi III Habsburgowi skoligacenie ich dynastii i wspólne plany odbicia wybrzeża Morza Czerwonego z rąk tureckich. Zedyngyl obiecał przyznać Hiszpanom Massauę^[2]. Po pokonaniu Turków do Etiopii miał należeć port Arkiko. Cesarz w ramach sojuszu poprosił Hiszpanów także o wsparcie wojskowe i rzemieślnicze. Na swoim dworze w Dankaz ugościł jezuitę Pedro Páeza, który przekonywał władcę Etiopii do zmiany religii na katolicyzm. Ambitne plany Zedyngyla w dziedzinie polityki zagranicznej nie powiodły się po pierwsze z powodu wewnętrznego oporu w samej Etiopii. Po drugie ciężko było wyobrazić sobie ówczesne potęgi kolonialne, czyli Portugalię i Hiszpanię jako państwa mogące traktować jakikolwiek kraj afrykański jako równorzędnego partnera. Wreszcie po trzecie Zedyngylowi nie starczyło czasu na wprowadzenie swojej wizji, nawet zakładając że ta mogłaby się powieść.

Polityka wewnętrzna

W 1604 Zedyngyl stłumił rozruchy spowodowane wystąpieniem w Amhara Sajnt człowieka podającego się za Chrystusa. Później w tym samym roku wydał rozporządzenie, według którego wysokość podatku od nieruchomości miała zależeć od rzeczywistej wydajności ziemi rolnej, a nie od decyzji zarządzających tymi ziemiami możnowładców. Ta decyzja zraziła ich do cesarza. Dodatkowym elementem nieprzysparzającym mu popularności było sympatyzowanie z europejskimi misjonarzami. Zedyngyl znalazł się w nienawiści u przedstawicieli wyższych warstw społeczeństwa zarówno świeckiego, jak i duchownego. Po rozpowszechnieniu pogłosek, że głównodowodzący armii cesarskiej, dedżazmacz Layke Marjam przeszedł na katolicyzm, abuna Piotr obłożył Zedyngyla ekskomuniką. Jednocześnie dzedżazmacz Zesyllasje podburzał ludność przeciwko cesarzowi i przygotowywał bunt w prowincji Godżam^[3]. Gdy narosła fala niechęci wobec władcy, jego najważniejszymi sojusznikami pozostali europejscy żołnierze, oraz misjonarze.

Śmierć

Dwudziestego czwartego października 1604 roku rozegrała się bitwa w miejscowości Barcza w prowincji Dembija. Elementem działającym niekorzystnie na morale cesarskiego wojska była ekskomunika rzucona przez abunę, dlatego żołnierze uciekali z pola walki. Do końca wierni cesarzowi było za to dwustu portugalskich muszkieterów, ale nie stanowili poważnej siły w starciu z buntownikami. Zedyngyl ostatecznie przegrał walkę i poniósł śmierć. Zmarłemu cesarzowi wyłupiono oczy, a jego ciało stratowano końskimi kopytami^[4]. Odcięto także palec, na którym Zedyngyl nosił diamentowy pierścień. Według Jamesa Bruce'a, szkockiego podróżnika przebywającego w Etiopii w drugiej połowie XVIII wieku, ciało Zedyngyla leżało niepogrzebane przez trzy dni na polu bitwy, dopóki pewni chłopi nie pochowali go

Ciało cesarza zostało przeniesione dziesięć lat później do Klasztoru Daga Estifanos na wyspie Daga na jeziorze Tana^[5].

Zobacz też

• Etiopistyka
• Sertse Dyngyl
• Fasiledes
• Jan I

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Bartnicki, Joanna Mantel-Niećko, Historia Etiopii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 1971, s. 159-162.
• James Bruce, Travels to Discover the Source of the Nile (1805 edition), vol. 3.
• E. A. Wallis Budge. A History of Ethiopia: Nubia and Abyssinia, 1928. Oosterhout, the Netherlands: Anthropological Publications, 1970, s. 375–383.