Zegar pulsarowy

Gdańsk, ekran zegara pulsarowego

Zegar pulsarowy – zegar, którego działanie opiera się na zliczaniu impulsów fal radiowych emitowanych z dużą regularnością okresu przez pulsary. W szczególności wykorzystanie pulsarów o milisekundowym okresie emisji pozwala na zbudowanie stabilnie działających zegarów o dużej dokładności, jednak wymaga to skorygowania naturalnie występujących nieregularności emisji[1]. Pierwszy taki zegar uruchomiono w Gdańsku w 2011, w momencie jego instalacji był to najdokładniejszy zegar na świecie oraz pierwszy, który rejestruje upływ czasu opierając się na źródle sygnałów spoza Ziemi.

Zegar pulsarowy w Gdańsku

Pierwszy na świecie zegar pulsarowy został zainstalowany w Gdańsku, w kościele pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Sygnał pulsarowy umożliwia stukrotną poprawę dokładności zegarów atomowych.[2] Pulsarową skalę czasu można wykorzystać np. do stworzenia sieci pozycjonowania GPS, niezależnej od kosztownego w utrzymaniu systemu satelitów[3]. Czasomierz działa w oparciu o odbiór impulsów pulsarowych przez anteny dipolowe przeznaczonego do tego celu radioteleskopu (interferometru) zainstalowanego na dachu kościoła[4]. Zegar składa się z radioteleskopu wyposażonego w 16 anten, które odbierają sygnały od sześciu wybranych pulsarów. Anteny ustawione są w macierz o wielkości cztery na cztery metry. Sygnały z anten są wzmacniane, następnie filtrowane i przetwarzane cyfrowo na system sekundowy[3].

Zegar powstał z inicjatywy Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, a zbudowany został przez zespół badawczy złożony z pomysłodawcy budowy zegara w Gdańsku, Grzegorza Szychlińskiego z Muzeum Zegarów Wieżowych MHMG, inżynierów elektroników z gdańskiej firmy EKO Elektronik Dariusza Samka i Mirosława Owczynnika oraz astronoma z Centrum Astronomicznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu Eugeniusza Pazderskiego[5]. Budowę sfinansowało miasto Gdańsk, Muzeum Historyczne Miasta Gdańska oraz Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna. Gdański zegar pulsarowy jest obiektem długookresowych badań w wyniku których planowane jest stworzenie pulsarowej skali czasu, mającej przewyższyć dokładnością zegary atomowe działające na zasadzie pomiaru okresów atomowego wzorca częstotliwości[4]. Na miejsce budowy zegara został wybrany Gdańsk między innymi dlatego, że mieszkał tam i pracował Jan Heweliusz, jeden z twórców zegara wahadłowego[6], oficjalne rozpoczęcie pracy zegara jest także związane z 400. rocznicą urodzin Heweliusza[7].

5 października 2011 roku w siedzibie Parlamentu Europejskiego w Brukseli umieszczono repetytor zegara[4].

Przypisy

  1. ↑ A. Lyne, G. Hobbs, M. Kramer, I. Stairs i inni. Switched magnetospheric regulation of pulsar spin-down.. „Science”. 329 (5990), s. 408-12, Jul 2010. DOI: 10.1126/science.1186683. PMID: 20576852. 
  2. ↑ Najdokładniejszy zegar świata powstał w Polsce. polskieradio.pl. [dostęp 2014-02-26].
  3. ↑ a b Dorota Karaś: Zegar pulsarowy w Gdańsku: idealny czas z kosmosu. Gazeta.pl Trójmiasto, 2011-11-23. [dostęp 2011-11-27].
  4. ↑ a b c Gdański Park Naukowo-Technologiczny: Gdański Zegar Pulsarowy w Parlamencie Europejskim. www.gpnt.pl. [dostęp 2011-10-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-21)]. (pol.).
  5. ↑ Gdański Zegar Pulsarowy. Muzeum Historyczne Miasta Gdańska. [dostęp 2012-02-21].
  6. ↑ Forgotten Pioneer of the Pendulum Clock. antique-horology.org. [dostęp 2012-01-07]. (ang.).
  7. ↑ World's most accurate clock to be built in Gdańsk. naukawpolsce.pap.pl. [dostęp 2012-01-07]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Gdańsk – zegar pulsarowy ekran.JPG
Autor: Artur Andrzej, Licencja: CC0
Gdańsk. Gdański Park Naukowo-Technologiczny, ekran zegara pulsarowego (najdokładniejszego zegara świata).