Zelda Fitzgerald

Zelda Fitzgerald
Ilustracja
Imię i nazwisko

Zelda Sayre

Data i miejsce urodzenia

24 lipca 1900
Montgomery

Data i miejsce śmierci

10 marca 1948
Asheville

Narodowość

amerykańska

Język

angielski

podpis

Zelda Sayre Fitzgerald (ur. 24 lipca 1900 w Montgomery, zm. 10 marca 1948 w Asheville), urodzona jako Zelda Sayre, pisarka amerykańska.

Pochodziła z prominentnej rodziny z Alabamy (dwóch senatorów USA). Jej ojciec był sędzią Sądu Najwyższego Alabamy. Matka, która lubiła czytać romantyczne powieści, zaczerpnęła imię Zelda z dwóch mało znanych opowiadań, w obu przypadkach bohaterka była Cyganką.

Młodość spędziła w Montgomery, gdzie tańczyła w balecie, przewodziła lokalnej młodzieży, piła, paliła, spotykała się z chłopcami, pływała, tworzyła drobne skandale i lubiła zainteresowanie swoją osobą. Znana była z urody i temperamentu. W dzieciństwie jej koleżanką była Tallulah Bankhead, też pochodząca z rodziny senatorów, która została znaną hollywoodzką aktorką[1]. W 1918 roku ukończyła liceum Sidney Lanier High School w Montgomery.

Była żoną pisarza F. Scotta Fitzgeralda. Poznali się w lipcu 1918 roku na tańcach w Montgomery. Scott był ochotnikiem w armii, stacjonował w Camp Sheridan koło tego miasta. Połączył ich romantyczny egoizm. W lutym 1919 roku Scott wyjechał do Nowego Jorku, w marcu 1920 roku zaręczyli się. Scott pił już wtedy i był katolikiem, podczas gdy Zelda należała do Kościoła Episkopalnego[2]. 26 marca 1920 roku opublikowano pierwszą powieść Scotta, bestseller Po tej stronie raju, 30 marca Zelda przyjechała do Nowego Jorku, 3 kwietnia 1920 roku wzięli ślub. Natychmiastowy rozgłos debiutu Scotta uczynił z nich celebrytów w Nowym Jorku. Stali się ikonami młodości i sukcesu, symbolem Epoki Jazzu lat 20[3]. Dużo pili, co prowadziło do publicznych ekscesów i prywatnych kłótni. Scott wykorzystywał w powieściach prywatny dziennik Zeldy (za jej wiedzą). Zelda napisała kilka opowiadań i artykułów. 26.10.1921 r. przyszła na świat ich córka – Frances "Scottie" Fitzgerald.

W kwietniu 1924 roku wyjechali do Paryża, po klapie wspólnie napisanej sztuki The Vegetable. Wkrótce przenieśli się do Antibes na francuskiej Riwierze. Gdy Scott pisał tam Wielkiego Gatsby'ego, Zelda zadurzyła się w młodym francuskim pilocie, Edouardzie Jozanie, chciała rozwodu, ale Scott zamknął ją w domu, dopóki nie zrezygnowała z tego żądania. Jozan wyjechał, coś się jednak zepsuło. We wrześniu Zelda przedawkowała tabletki nasenne, zapewne była to próba samobójstwa. W październiku Scott ukończył Wielkiego Gatsby'ego. Aby to uczcić, wybrali się do Rzymu i na Capri, ale oboje byli nieszczęśliwi i niezdrowi[4].

W kwietniu 1925 roku, po powrocie do Paryża, Scott poznał Ernesta Hemingwaya i pomógł mu w karierze. Zostali przyjaciółmi, także od alkoholu, jednak Zelda uważała go za fałszywego. Hemingway zapoznał ich z Gertrude Stein. Pewnego razu Zelda rzuciła się w dół schodów, gdy Scott zbyt długo rozmawiał z Isadorą Duncan. Gdy Scott pisał, Zelda nudziła się w izolacji i często mu przeszkadzała. Znów zajęła się baletem, ćwicząc czasem po 8 godzin dziennie, dążąc do własnej profesjonalnej kariery, ale Scott uważał to za stratę czasu. W 1929 roku Fitzgeraldowie robili na przyjęciach już przykre wrażenie, jakby zmierzali ku samozniszczeniu[5]. Wraz z krachem na Wall Street skończyła się epoka jazzu i ich złote lata.

W kwietniu 1930 roku miała pierwszy napad depresji; wkrótce stwierdzono u niej schizofrenię[6] i odtąd musiała okresowo przebywać w szpitalach psychiatrycznych (łącznie przez około 8,5 roku, 10 pobytów, pierwszy w Szwajcarii, pozostałe w USA[7]). Być może były to jednak zaburzenia afektywne dwubiegunowe.

We wrześniu 1931 roku powrócili do Montgomery, gdzie umierał sędzia Sayre. Scott postanowił wyjechać sam do Hollywood. Miał tam romans z dziennikarką filmową Sheilah Graham (1938).

W 1932 roku wydała na wpół autobiograficzną powieść Zatańcz ze mną ostatni walc[8], pisaną przez 6 tygodni w klinice w Baltimore[9]. Jest to opis małżeństwa podobnego do jej własnego. Scott zmusił ją do usunięcia materiału, który sam wykorzystywał w pisanej latami powieści Czuła jest noc.

Od 1925 roku malowała, np. swój autoportret we wczesnych latach 40. W 1934 roku miała wystawę.

W roku 1938, po nieudanej wycieczce na Kubę, rozstała się na zawsze z mężem, choć nigdy się formalnie nie rozwiedli. Pisali jednak do siebie często, aż do jego nagłej śmierci w wyniku ataku serca w grudniu 1940 roku. Nie była na pogrzebie męża ani na ślubie córki.

Zginęła w wieku 47 lat w wyniku pożaru w szpitalu Highland Mental Hospital w Asheville, razem z ośmioma innymi pacjentkami. Czekała zamknięta w pokoju na elektrowstrząsy[10]. Grób Fitzgeraldów znajduje się w Rockville (Maryland). Na płycie nagrobnej jest ostatnie zdanie z Wielkiego Gatsby'ego.

Zelda Fitzgerald, przez wielu w swojej epoce uważana za ucieleśnienie "nowoczesnej dziewczyny" (flapper – podlotek), była niewątpliwym pierwowzorem słynnych bohaterek powieści męża, zwłaszcza Nicole Diver z Czuła jest noc. Hemingway obwiniał ją o malejący dorobek Scotta. Alkohol, niewierność, pełne goryczy wzajemne oskarżenia zniszczyły to małżeństwo.

Od jej imienia pochodzi imię głównej bohaterki serii gier komputerowych The Legend of Zelda.

Przypisy

  1. Milford 1970, s. 16; Sally Cline, Zelda Fitzgerald: Her Voice in Paradise, New York: Arcade Publishing, 2003, s. 23–24
  2. Milford 1970, s. 33, 35-36, 42, 43
  3. Milford 1970, s. 69; Cline 2003, s. 81; Matthew J. Bruccoli, Some Sort of Epic Grandeur. The Life of F. Scott Fitzgerald, revised edition, Columbia, South Carolina, 2002, s. 131
  4. F. Scott Fitzgerald, The Crack-Up, s. 272; Bruccoli 2002, s. 195; Mizener, Arthur (January 15, 1951). "F. Scott Fitzgerald's Tormented Paradise". Life. s. 93; Milford 1970, s. 113
  5. Milford 1970, s. 152
  6. Zelda Fitzgerald nie chorowała na schizofrenię? (pol.). booklips.pl.
  7. Bruccoli, s. XXXII–XXXV; Cline, s. 391 i 400
  8. Krzysztof Cieślik, "Legenda Zeldy", Recenzja książki „Zatańcz ze mną ostatni walc”, "Polityka", 25 marca 2014
  9. Cline 2003, s. 304; Milford 1970, s. 209–12
  10. Milford 1970, s. 382–383

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie