Zeledonka

Zeledonka
Zeledonia coronata[1]
Ridgway, 1889[2]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

Zeledoniidae
Ridgway, 1907[3]

Rodzaj

Zeledonia
Ridgway, 1889[4]

Gatunek

zeledonka

Synonimy
  • Zeledonia insperata Ridgway, 1907[5]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[6]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania

Zeledonka[7] (Zeledonia coronata) – gatunek ptaka będący jedynym przedstawicielem rodziny zeledonek[7] (Zeledoniidae). Ptak ten występuje w Ameryce Centralnej; według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.

Zasięg występowania

Zeledonka występuje na wyżynach Ameryki Centralnej od północnej Kostaryki (na północ od co najmniej wulkanu Miravalles w Cordillera de Guanacaste) do zachodniej Panamy (Chiriquí i Veraguas)[8].

Taksonomia

Gatunek i rodzaj po raz pierwszy naukowo opisał w 1889 roku amerykański ornitolog Robert Ridgway[2][4]. Opis ukazał się w czasopiśmie Proceedings of the United States National Museum. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Ridgway wskazał Laguna del Volcan de Póas w Kostaryce[2]. Holotypem była dorosła samica (USNM 116591)[2].

Zeledonka tradycyjnie była umieszczane w obrębie rodziny lasówek (Parulidae), jednak badania oparte na danych molekularnych pokazały, że Z. coronata nie jest bliżej spokrewniona z Parulidae[9]. Inne badania wykazały, że Z. coronata wydaje się być najbliżej spokrewniona z Teretistridae, wspólnie tworząc grupę siostrzaną z Parulidae i Icteridae[10] lub jest taksonem siostrzanym dla Icteridae, tworząc grupę siostrzaną z Parulidae, Icteridae i Teretistridae[11]. Badania przeprowadzone w 2019 roku oparte na próbkach tysięcy markerów genetycznych ujawniły, że Zeledoniidae wydają się być taksonem siostrzanym dla karaibskich endemicznych rodzin, w tym Phaenicophilidae, Nesospingidae i Spindalidae[12]. Mimo niejasnej pozycji systematycznej Zeledoniidae wydają się reprezentować starą linię, która oddzieliła się wcześniej od pozostałych pierwotnych śpiewających w Ameryce[13].

Etymologia

  • Zeledonia: José Castulo Zeledón (1846–1923), kostarykański przedsiębiorca, przyrodnik, kolekcjoner[14].
  • coronata: łac. coronatus „koronowany”, od coronare „ukoronować”, od corona „korona”[15].
  • insperata: łac. insperatus „niespodziewany, nieoczekiwany, nieprzewidziany”, od in- „nie”; speratus „spodziewany”, od sperare „spodziewać się”[16].

Morfologia

Długość ciała 10–11,5 cm; masa ciała około 21 g; pozostałe wymiary przedstawia tabela[8].

Długość skrzydłaDługość ogonaDługość dziobaDługość skoku
Samica61–68 mm33,3–38,8 mm11–13,9 mm26,2–29,5 mm
Samiec61,5–69,5 mm36,3–42,3 mm11,7–13,5 mm26,1–30,9 mm

Mały ptak z krótkimi, okrągłymi skrzydłami, krótkim ogonem, długim skokiem i zredukowanym grzebieniem mostka. Spód ciała i twarz są koloru szarego, natomiast górne części ciała, włącznie z grzbietem i karkiem, są matowo oliwkowo-brązowe; ciemię koloru pomarańczowego z czarną obwódką na bokach; pokrywy podogonowe są oliwkowo-szare. Dziób koloru czarnego jest krótki i cienki; tęczówka jest ciemnobrązowa; skok i palce są brązowawe, brązowawoczarne lub ciemnobrązowe. Skrzydło ma dziesięć lotek I rzędu i dziewięć II rzędu. Brak dymorfizmu płciowego[8]. Upierzenie u osobników młodocianych jest podobne jak u dorosłych, ale brak im pomarańczowego koloru na ciemieniu, natomiast górne części ciała są bardziej brązowawe, z okopconymi krawędziami piór[8].

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje zeledonkę za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako dość pospolity. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku, BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za stabilny[6].

Przypisy

  1. Zeledonia coronata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. a b c d Ridgway 1888 ↓, s. 538.
  3. Ridgway 1907 ↓, s. 885.
  4. a b Ridgway 1888 ↓, s. 537.
  5. Ridgway 1907 ↓, s. 72.
  6. a b BirdLife International, Zeledonia coronata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2020-2 [dostęp 2020-10-27] (ang.).
  7. a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Zeledoniidae Ridgway, 1907 - zeledonki - Wren-thrush (wersja: 2019-05-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-27].
  8. a b c d G. Dupont, J. Curson & A.J. Spencer: Wrenthrush (Zeledonia coronata), version 2.0. W: T.S. Schulenberg, S.M. Billerman & B.K. Keeney (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.wrenth1.02. [dostęp 2020-11-27]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  9. I.J. Lovette, J.L. Pérez-Emán, J.P. Sullivan, R.C. Banks, I. Fiorentino, S. Córdoba-Córdoba, M. Echeverry-Galvis, F.K. Barker, K.J. Burns, J. Klicka, S.M. Lanyon & E. Bermingham. A comprehensive multilocus phylogeny for the wood-warblers and a revised classification of the Parulidae (Aves). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 57 (2), s. 753–770, 2010. DOI: 10.1016/j.ympev.2010.07.018. (ang.). 
  10. F.K. Barker, K.J. Burns, J. Klicka, S.M. Lanyon & I.J. Lovette. Going to Extremes: Contrasting Rates of Diversification in a Recent Radiation of New World Passerine Birds. „Systematic Biology”. 62 (2), s. 298–320, 2013. DOI: 10.1093/sysbio/sys094. (ang.). 
  11. F.K. Barker, K.J. Burns, J. Klicka, S.M. Lanyon & I.J. Lovette. New insights into New World biogeography: An integrated view from the phylogeny of blackbirds, cardinals, sparrows, tanagers, warblers, and allies. „The Auk”. 132 (2), s. 333–348, 2015. DOI: 10.1642/AUK-14-110.1. (ang.). 
  12. C.H. Oliveros, D.J. Field, D.T. Ksepka, F.K. Barker, A. Aleixo, M.J. Andersen, P. Alström, B.W. Benz, E.L. Braun, M.J. Braun, G.A. Bravo, R.T. Brumfield, R.T. Chesser, S. Claramunt, J. Cracraft, A.M. Cuervo, E.P. Derryberry, T.C. Glenn, M.G. Harvey, P.A. Hosner, L. Joseph, R.T. Kimball, A.L. Mack, C.M. Miskelly, A.T. Peterson, M.B. Robbins, F.H. Sheldon, L.F. Silveira, B.T. Smith, N.D. White, R.G. Moyle & Br.C. Faircloth. Earth history and the passerine superradiation. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 116 (16), s. 7916–7925, 2019. DOI: 10.1073/pnas.1813206116. (ang.). 
  13. D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Wrenthrush (Zeledoniidae), version 1.1. W: S.M. Billerman (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.zeledo1.01.1. [dostęp 2022-01-07]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  14. Zeledonia, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-19] (ang.).
  15. coronata, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-19] (ang.).
  16. insperata, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-19] (ang.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Closed Access logo alternative.svg
Autor: Jakob Voß, influenced by original art designed at PLoS, modified by Wikipedia users Nina and Beao, Licencja: CC0
Closed Access logo, derived from PLoS Open Access logo. Alternative version.
Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Zeledonia coronata map.svg
Autor: Cephas, Licencja: CC BY-SA 4.0
Range map of Wrenthrush (Zeledonia coronata)
Wrenthrush - Central Highlands - Costa Rica MG 6965 (26603415282).jpg
Autor: Francesco Veronesi from Italy, Licencja: CC BY-SA 2.0
Wrenthrush - Central Highlands - Costa Rica_MG_6965