Zespół dworski i folwarczny w Wiśniowej

Zespół dworski i folwarczny w Wiśniowej

nr rej. 713 z 16.02.1973[1].
Państwo	Polska
Miejscowość	Wiśniowa
Adres	38-124 Wiśniowa 193, 248
Typ budynku	dwór
Architekt	Filip Pokutyński
Pierwszy właściciel	Firlejowie
Kolejni właściciele	Roch Michał Jabłonowski, Franciszek Mycielski, Skarb Państwa,
Obecny właściciel	Starostwo Powiatowe w Strzyżowie
Położenie na mapie gminy Wiśniowa Zespół dworski i folwarczny w Wiśniowej
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zespół dworski i folwarczny w Wiśniowej
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Zespół dworski i folwarczny w Wiśniowej
Położenie na mapie powiatu strzyżowskiego Zespół dworski i folwarczny w Wiśniowej
49°52′02,4550″N 21°38′46,5043″E/49,867349 21,646251

Zespół dworski i folwarczny w Wiśniowej – zespół zabytków znajdujący się w województwie podkarpackim, w powiecie strzyżowskim, w gminie Wiśniowa, w Wiśniowej.

Obiekt w skład którego wchodzi: dwór, oficyna, kaplica grobowa, stajnia z wozownią, obora, spichlerz oraz park, wpisany został do rejestru zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego.

Wiśniowa w XIV wieku należała do Bogoriów, w 1536 roku do Stanisława Odrowąża, w 1581 do Seweryna Bonera, następnie znajdowała się w rękach Firlejów, Mniszków, Bogatków, w 2. połowie XVIII wieku należała do Rocha Jabłonowskiego, potem do Walerii z Tarnowskich i Franciszka Mycielskich^[2]. W czasach Jerzego Mycielskiego w majątku gościli: Jan Cybis, Hanna Rudzka-Cybisowa, Józef Czapski, Tytus Czyżewski, Leon Chwistek, Felicjan Kowarski i jego żona Jadwiga Kowarska, Jacek Malczewski, Józef Mehoffer, Tadeusz Stryjeński, Czesław Rzepiński, Zbigniew Pronaszko, Bernardino Rizzi – założyciel chóru Cecyliańskiego w Krakowie, Tadeusz Szeligowski oraz Karol Hubert Rostworowski. Owocem ich pobytu pozostały m.in. obrazy przedstawiające okoliczne ziemie^[3].

Historia

Pierwsza wzmianka o dawnym murowanym dworze w typie małopolskiej „kamienicy” pochodzi z 1536 roku. Obiekt ten został później przekształcony w oficynę i był przebudowywany w XVIII i XIX wieku.

W XVII wieku Firlejowie wybudowali z kamienia i cegły nowy piętrowy dwór myśliwski z wieżą na osi, który po zniszczeniach w 1772 roku został przebudowany w latach 1779–1780 przez Rocha Jabłonowskiego. Pierwotny projekt dużej rozbudowy założenia dworskiego w wielkopańską rezydencję typu Entre cour et jardin został zrealizowany w niewielkiej części.

Po pożarze budynku w 1848 roku, posiadłość w 1867 kupili Waleria z Tarnowskich i Franciszek Mycielscy i w latach 1871–1872 przebudowali według projektu Filipa Pokutyńskiego. Wieżę rozebrano i podwyższono piętro, dobudowano czterokolumnowy portyk, budynek nakryto dachem czterospadowym i zmieniono układ wnętrz. Po zniszczeniach wojennych w 1915 roku budynek został częściowo odbudowany w latach 1932–1933. W 1946 roku majątek przeszedł na własność Skarbu Państwa. Od 2005 roku zespół dworsko-parkowy jest własnością Starostwa Powiatowego w Strzyżowie^[4][2][5].

Oficyna

Obiekt murowany z kamienia i cegły, piętrowy, wybudowany na planie zbliżonym do kwadratu z zaokrąglonymi narożnikami, piwnice przesklepione, na każdym piętrze znajduje się sześć pomieszczeń^[4][2].

Kaplica grobowa

Franciszek Mycielski zmarł 2 marca 1901 w Wiśniowej i został pochowany na cmentarzu w Niewodnej, a po 10 latach jego szczątki zostały przeniesione do krypty w neoromańskiej kaplicy grobowej wybudowanej w parku, w połowie alei grabowej, według projektu Zygmunta Hendela. Inicjatorka budowy Waleria z Tarnowskich Mycielska, zmarła w 1914 roku na Węgrzech w Ujlaku i po sprowadzeniu zwłok przez syna Jana w 1915, też została pochowana w rodzinnym mauzoleum^[6].

Kaplica wybudowana na planie krzyża greckiego około 1908 roku jest repliką(zobacz) mauzoleum Liszta w Bayreuth w Niemczech autorstwa architekta Gabriela von Seidla^[7].

Budowla pełniła też rolę prywatnego muzeum właścicieli, kompletowanego przez historyka, kolekcjonera Jerzego Mycielskiego. Znajdowały się tam m.in.:

• obraz Matka Boska z Dzieciątkiem z połowy XVII wieku;
• marmurowa płaskorzeźba Matka Boska z Dzieciątkiem z połowy XV wieku;
• polichromowany odlew gipsowy popiersia Chrystusa z końca XIX wieku;
• obraz św. Franciszek z połowy XVII wieku^[7].

Kaplica wraz z prowizorycznymi, tymczasowymi przybudówkami od lat 70. XX wieku do roku 2003 pełniła rolę kościoła parafialnego^[8].

Budynki gospodarcze

Stajnia z wozownią, murowane, parterowe, nakryte dachem dwuspadowym, wybudowane na rzucie litery „L” obok oficyny. W dłuższym skrzydle wybudowano piętrową bramę przejazdową, na dachu której bociany zakładają swe gniazdo(zobacz) od niepamiętnych czasów^[8]. Obora oraz spichlerz wybudowane z kamienia i cegły na planie prostokąta nakryte dachem dwuspadowym^[5].

Dąb Józef na rewersie banknotu z 1934 roku

Park

W parku można dostrzec resztki wcześniejszych założeń ogrodowych

• ogród renesansowy – przy oficynie;
• ogród francuski – na pn. od dworu;
• park angielski – w zachodniej części;
• ogród z końca XIX wieku – na południu ogrodów francuskich^[5].

W północnej części parku znajduje się lodownia (zobacz) oraz kamień nagrobkowy(zobacz) psa i kota panien Mycielskich. Napis widniejący na nagrobku psa:^[9].

W parku rośnie Dąb Józef, który w 2016 roku został wybrany w krajowym konkursie drzewem roku, a w 2017 zwyciężył w europejskiej edycji konkursu^[10]. Na rewersie banknotu 100-złotowego, symbolu II Rzeczypospolitej, emitowanego 2 czerwca 1932 r. oraz 9 listopada 1934 r., zaprojektowanego przez Józefa Mehoffera, znajduje się dąb z wiśniowieckiego parku – symbol długowieczności i trwałości^[9].

30 czerwca 2014 r. odbyło się uroczyste otwarcie zmodernizowanych pomieszczeń oraz zrewitalizowanego parku w Zespole Parkowo-Dworskim i Folwarcznym w Wiśniowej^[11][12].

Obiekty wpisane do rejestru zabytków

dwór

oficyna

kaplica grobowa

stajnie z wozownią

obora

spichlerz

park, aleja grabowa

Przypisy

Bibliografia

• Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Małopolsce i na Podkarpaciu. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS Sp. z o.o., 2012. ISBN 978-837510-597-1.
• Bogusław Krasnowolski: Leksykon zabytków architektury Małopolski. Kraków: Arkady, 2013. ISBN 978-83-2134744-8.
• Karpacki Szlak Ogrodów i Domów Historycznych. ogrody.podkarpackie.travel. [dostęp 2017-05-17].
• Od redakcji. „Barbizon Wiśniowski nr 1/1/2007”, s. 3, 2007. 
• Strona powiatu strzyżowskiego. strzyzowski.pl. [dostęp 2017-05-17].
• Powiatowe Centrum Kultury i Turystyki w Wiśniowej. zpdif.jimdo.com. [dostęp 2017-05-17].
• Strona konkursu. treeoftheyear.org. [dostęp 2017-09-115]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-27)].zły zapis daty dostępu
• Oficjalny Serwis Internetowy Gminy Wiśniowa. ug-wisniowa.pl. [dostęp 2017-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-30)].
• JacekJ. Kawałek JacekJ., Kaplica grobowa Mycielskich w Wiśniowej z wykorzystaniem pracy magisterskiej Agnieszki Stanisławczyk, „Barbizon Wiśniowski”, 4, Wiśniowa: Towarzystwo im. Zygmunta Mycielskiego w Wiśniowej, 2010, s. 19, ISBN 978-83-62843-07-7 .???
• AnnaA. Szymańska-Czaja AnnaA., GrzegorzG. Tomaszewski GrzegorzG., Wiśniowa - historia prawdziwa, „Barbizon Wiśniowski”, 10, Wiśniowa: Towarzystwo im. Zygmunta Mycielskiego w Wiśniowej, 2016, s. 60, ISBN 978-83-65445-38-4 .???
• Ks. Janusz Sądel: Kaplica grobowa Mycielskich w Wiśniowej. niedziela.pl. [dostęp 2017-09-115].zły zapis daty dostępu
• Barbara Potera: Zespół Dworski i Folwarczny w Wiśniowej. zabytek.pl. [dostęp 2017-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-27)].