Zespół metaboliczny

Zespół metaboliczny, zespół X, zespół polimetaboliczny, dawniej zespół insulinooporności lub zespół Raevena – zbiór wzajemnie powiązanych czynników zwiększających istotnie ryzyko rozwoju miażdżycy i cukrzycy typu 2 oraz ich powikłań sercowo-naczyniowych[1].

Przyczyny i obraz

Czynniki ryzyka

Są to między innymi:

Najczęściej rozpoznawane składowe zespołu metabolicznego

Są to między innymi[2];

Następstwa

Są to między innymi:

Stanowiąc zarówno czynnik ryzyka, jak i możliwe następstwo zespołu, problemy psychiczne, w tym depresja, mogą prowadzić do wystąpienia mechanizmu dodatniego sprzężenia zwrotnego (samonakręcającej się spirali), którego przerwanie jest celem terapii behawioralno-poznawczej.

Epidemiologia

Z przeprowadzonego w 2002 roku w Akademii Medycznej w Gdańsku badania NATPOL PLUS wynika, że kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego według IDF (International Diabetes Federation) spełniało w Polsce 26,2% społeczeństwa, czyli około 10 milionów Polaków[3].

Kryteria rozpoznania

Aktualnie za obowiązujące i równolegle funkcjonujące w piśmiennictwie uważa się wyszczególnione poniżej kryteria IDF oraz zmodyfikowane kryteria NCEP-ATPIII (National Cholesterol Education Program-Adult Treatment Panel III). Definicja Światowej Organizacji Zdrowia ma obecnie znaczenie historyczne.

Kryteria według wspólnego stanowiska IDF, NHLBI, AHA, WHF, IAS i IASO (2009)

Do rozpoznania powinny być spełnione dowolne 3 z 5 następujących kryteriów:

  • zwiększony obwód talii (zależy od kraju pochodzenia i grupy etnicznej – w populacji europejskiej ≥80 cm u kobiet i ≥94 cm u mężczyzn)
  • stężenie triglicerydów >1,7 mmol/l (150 mg/dl) lub leczenie hipertriglicerydemii
  • stężenie HDL <1,0 mmol/l (40 mg/dl) u mężczyzn i <1,3 mmol/l (50 mg/dl) u kobiet lub leczenie tego zaburzenia lipidowego
  • ciśnienie tętnicze skurczowe ≥130 mm Hg lub rozkurczowe ≥85 mm Hg, bądź leczenie rozpoznanego wcześniej nadciśnienia tętniczego
  • glikemia na czczo ≥5,6 mmol/l (100 mg/dl) lub leczenie farmakologiczne cukrzycy typu 2.

Kryteria według IDF z 2005

Otyłość brzuszna (centralna)

Do rozpoznania konieczne jest:

  • stwierdzenie otyłości brzusznej (obwód talii u pochodzących z Europy mężczyzn ≥ 94 cm, natomiast u kobiet ≥ 80 cm; przy BMI > 30 kg/m2 można przyjąć, że kryterium zostaje spełnione bez pomiaru obwodu talii) i dodatkowo współistnienie co najmniej 2 z 4 poniższych wskaźników:

Kryteria według NCEP-ATP III z 2001 z późniejszą modyfikacją (2004)[4][5]

Do rozpoznania konieczne jest stwierdzenie co najmniej trzech z pięciu poniższych nieprawidłowości:

  • otyłość brzuszna określana jako obwód talii (≥ 88 cm u kobiet lub ≥ 102 cm u mężczyzn)
  • glikemia na czczo ≥ 100 mg/dl lub terapia hipoglikemizująca
  • ciśnienie tętnicze skurczowe ≥ 130 lub rozkurczowe ≥ 85 mm Hg lub terapia hipotensyjna u chorych na nadciśnienie tętnicze
  • trójglicerydy ≥ 150 mg/dl lub terapia hipertrójglicerydemii
  • cholesterol HDL < 40 mg/dl u mężczyzn lub < 50 mg/dl u kobiet lub odpowiednia terapia

Kryteria rozpoznania według Światowej Organizacji Zdrowia z 1999 (nieaktualne)

  • insulinooporność i/lub występowanie cukrzycy, nieprawidłowej tolerancji glukozy lub hiperglikemii na czczo oraz współistnienie co najmniej 2 z poniższych wskaźników:
    • nadciśnienie tętnicze ≥ 140/90 mm Hg i/lub stosowanie leków hipotensyjnych
    • otyłość (BMI > 30, WHR > 0,85 u kobiet lub > 0,90 u mężczyzn)
    • mikroalbuminuria (wydalanie albumin z moczem > 20 μg/min lub stosunek albuminuria: kreatyninuria ≥ 30 mg/g)
    • poziom trójglicerydów > 150 mg/dl
    • poziom cholesterolu HDL < 35 mg/dl u mężczyzn lub < 40 mg/dl u kobiet

Prewencja i terapia

Przypisy

  1. B. Wyrzykowski Zespół metaboliczny – rozpoznawanie i leczenie. α-medica press 2006; 27
  2. Marta Pacholczyk, Tomasz Ferenc, Jan Kowalski, Zespół metaboliczny. Część I: Defi nicje i kryteria rozpoznawania zespołu metabolicznego. Epidemiologia oraz związek z ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2., „Postepy Hig Med Dosw. (online)”, 2008 [dostęp 2019-10-28] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-28].
  3. T. Zdrojewski, P. Bandosz, P. Szpakowski, R. Konarski, A. Manikowski, E. Wołkiewicz, Z. Jakubowski, W. Łysiak-Szydłowska, S. Bautembach, B. Wyrzykowski Rozpowszechnienie głównych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego w Polsce. Wyniki badania NATPOL PLUS Kardiol. Pol 2004; 61 (supl. IV): IV1-IV26
  4. Executive Summary of The Third Report of The National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evaluation, And Treatment of High Blood Cholesterol In Adults (Adult Treatment Panel III).. „JAMA : the journal of the American Medical Association”. 19 (285), s. 2486–97, maj 2001. PMID: 11368702. 
  5. S.M. Grundy, H.B. Brewer, J.I. Cleeman, S.C. Smith, C. Lenfant. Definition of metabolic syndrome: report of the National Heart, Lung, and Blood Institute/American Heart Association conference on scientific issues related to definition.. „Arteriosclerosis, thrombosis, and vascular biology”. 2 (24), s. e13–8, luty 2004. DOI: 10.1161/01.ATV.0000111245.75752.C6. PMID: 14766739. 
  6. Longer duration of breastfeeding reduces risk of metabolic syndrome for the mom
  7. Daniel P. Cardinali, Daniel E. Vigo, Melatonin, mitochondria, and the metabolic syndrome, „Cellular and Molecular Life Sciences”, 2017, DOI10.1007/s00018-017-2611-0.

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.
Obesity6.JPG
Picture of an Obese Adult Male - Mid 20s (182kg/400lb), BMI 52.8.