Zewnątrzsterowność

Zewnątrzsterowność – cecha osobowości przejawiająca się poleganiem na innych osobach, zależności od ich decyzji i od innych sił zewnętrznych[1]. Jest ona przeciwstawiana wewnątrzsterowności. Polskie słowo "zewnątrzsterowność" jest tłumaczeniem z języka angielskiego dwóch odrębnych terminów z zakresu nauk społecznych: "other-direction" Davida Riesmana oraz "outer containment" Waltera Recklessa. Terminy te nie powinny być mylone.

Zewnątrzsterowność u Davida Riesmana

Zewnątrzsterowność (other-direction) jest u Riesmana pewnym typem osobowości opisanym w pracy Samotny tłum (1950)[2]. Jest on charakterystyczny dla współczesnych społeczeństw postprzemysłowych, dysponujących dużą ilością wolnego czasu i dóbr materialnych, a dzięki temu zdolnych do rozrzutnej „luksusowej” konsumpcji.

Typ zewnątrzsterowny przeważa wśród młodzieży, mieszkańców większych miast oraz osób o wysokich dochodach. Ludzie żyją tu tak jak "nakazują" im inni by zdobyć akceptację i stać się lubianym. Zewnątrzsterowność cechuje się uczuleniem na oczekiwania i preferencje innych. Człowiek zewnątrzsterowny „podbija ludzi”, żyje wśród ludzi, musi umieć porozumiewać się z innymi. Często zatraca pewność kim właściwie jest i dokąd zmierza. Ma wiele twarzy i zmienia je w zależności od okoliczności. Jest głodny nowych doświadczeń, boi się, żeby nie zostać w tyle. Często jest niepewny, zaniepokojony, ocenia się zbyt surowo i żyje w świecie złudzeń, które nie są w stanie dorównać rzeczywistości.

Zewnątrzsterowność u Waltera Recklessa

Zewnątrzsterowność (outer containtment) u Waltera Recklessa jest częścią jego teorii kontroli społecznej[3]. Czasami utożsamiana jest błędnie z teorią poczucia umiejscowienia kontroli, nie jest jednak z nią tożsama, jako że odnosi się jedynie do opisu funkcjonowania ludzi wewnątrz/zewnątrzsterownych, bez wyraźnego akcentowania procesów atrybucyjnych, leżących u podłoża tych zachowań.

W przypadku człowieka zewnątrzsterownego czynniki zewnętrzne (takie jak nacisk społeczny, rozkazy, sugestie, wskazówki innych ludzi, nagrody, kary, instytucje) są głównym sprawcą zachowań i przekładają się bezpośrednio na jego zachowanie.

Osoba zewnątrzsterowna jest zwykle podporządkowana, często zachowuje się konformistycznie, oczekuje że inni będą podejmować za nią decyzje, jest bierna i trudno toleruje niejednoznaczności. Zwykle jest lojalna wobec tych, którzy nią kierują, niezwykle posłuszna wobec władzy, ale jednocześnie mało twórcza. Ludzie zewnątrzsterowni mają skłonność do spostrzegania świata jednowymiarowo ("biało-czarno"). Zewnątrzsterowność idzie także w parze ze skłonnością do traktowania innych (np. wychowywania dzieci) poprzez kontrolę i wymaganie posłuszeństwa.

Przypisy

  1. ↑ Elżbieta Duliniec: Marketing międzynarodowy. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2009, s. 75. ISBN 978-83-208-1787-4.
  2. ↑ David Riesman, Nathan Glazer, Reuel Denney: Samotny tłum. Warszawa: MUZA, 1996. ISBN 83-7079-625-7.
  3. ↑ K. Sęk, J. Brzeziński, W. Domachowski, S. Kowalik: Społeczna psychologia kliniczna. Warszawa: PWN, 1998.

Zobacz też