Zgnilizna twardzikowa

Zgnilizna twardzikowa porażająca fasolę

Zgnilizna twardzikowa – grzybowa choroba wielu (ponad 400 gatunków[1]) roślin np. fasoli, pomidora, ogórka, tytoniu oraz roślin ozdobnych, przemysłowych czy korzeniowych[2]. Oprócz występowania na roślinach w czasie ich uprawy może także wystąpić w czasie przechowywania ich części[3]. Wywoływana przez Sclerotinia sclerotiorum, patogen należący do gromady workowców[3].

Objawy

Liście, łodygi i inne części roślin zaatakowane przez zgniliznę twardzikową brunatnieją, zamierają i gniją. Wewnątrz porażonych roślin, a w warunkach wysokiej wilgotności także na zewnątrz, pojawia się biały nalot, który zawiera sklerocja. Początkowo sklerocja są szare, a następnie czarne o średnicy do 1 cm. Ich kształt jest bardzo nieregularny. Na powierzchni zainfekowanych roślin nieraz występuje zjawisko współśrodkowego strefowania. Chore rośliny przedwcześnie zamierają[3]. Występowanie Sclerotinia sclerotiorum na różnych gatunkach roślin sprawia również, że objawy są zróżnicowane, przykładowo: na tytoniu występują plamy gnilne, a na fasoli biały nalot i zgnilizna. Najobfitsze objawy tej choroby występują na ogórku i marchwi[2].

W przypadku rzepaku pierwsze objawy są widoczne po kwitnieniu. Na różnej wysokości łodyg tworzą się szarobiałe, niekiedy koncentryczne plamy, które stopniowo się rozszerzają[4]. Plamy te pokrywają się białą grzybnią, która wrasta do wnętrza łodyg i niszczy tkanki przewodzące[4][5][6].

Cykl rozwojowy

Cykl rozwojowy zgnilizny twardzikowej

Grzyb Sclerotinia sclerotiorum zimuje w postaci sklerocjów i grzybni. Po przezimowaniu grzybnia się rozrasta lub też na sklerocjach tworzą się apotecja. Wyrastają one na nóżce, która ma około 2-3 cm długości i do 2 mm grubości[7]. Rozprzestrzenianie się choroby odbywa się przez fragmentację grzybni i sklerocjów[2]. Sklerocja, które zimowały w glebie poniżej 6 cm nie kiełkują wcale lub jeśli skiełkują to nie wydostają się nad powierzchnię gleby i się nie rozsiewają[8]. Pomimo braku stadium konidialnego, które u wielu innych grzybów jest głównym źródłem diaspor, grzyb ten jest dość szeroko rozpowszechniony[2].

Szkodliwość

Szkodliwość tej choroby jest wysoka (nawet 60% plonu[1]), ponieważ patogen może przetrwać w glebie nawet 7–10 lat. Rozwojowi chorobotwórczego grzyba sprzyjają uszkodzenia roślin, mała odporność odmian oraz występowanie roślin żywicielskich. Optymalne warunki pogodowe do rozwoju tej choroby to temperatura ok. 10–12 °C i wysoka wilgotność. Próg szkodliwości (dla rzepaku) w przypadku zaobserwowania pierwszych oznak choroby wynosi 1% porażonych roślin[4] lub od 1 do 5 apotecjów na m²[9]. W uprawie rzepaku największe zagrożenie stanowi w północnej i południowo-zachodniej Polsce[1].

Zwalczanie

Zapobieganie i zwalczanie tej choroby polega na stosowaniu fungicydów w formie oprysku. Zalecane są preparaty zawierające m.in. tiofanat metylowy[10] oraz środki zawierające związki z grupy: triazoli, benzimidazoli, ftalanów i imidazoli[8]. Z metod agrotechnicznych stosuje się właściwy płodozmian, głęboką orkę, rzadki siew. Ważne jest również racjonalne nawożenie i siew odpornych odmian[6]. Biologiczne zwalczanie S. sclerotiorum polega na wprowadzaniu do gleby nadpasożytniczego grzyba Coniothyrium minitans[10][8]. W przypadku przechowywania korzeni roślin powinno się utrzymywać wilgotność względną powietrza około 90% oraz temperaturę 2–4 °C[8].

Przypisy

  1. ↑ a b c Marek Korbas, Ewa Jajor: Zgnilizna twardzikowa coraz groźniejsza, Zwalczanie zgnilizny twardzikowej. W: Top Agrar Polska 4/2011. Polskie Wydawnictwo Rolnicze, 2011, s. 104, 106-108. ISSN 12326879.
  2. ↑ a b c d Zbigniew Borecki: Nauka o chorobach roślin. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1987, s. 255, 256, 257. ISBN 83-09-00983-6.
  3. ↑ a b c Zofia Fiedorow, Zbigniew Weber: Choroby Roślin Uprawnych. Medix Plus, 1996, s. 8, 9. ISBN 83-905672-4-5.
  4. ↑ a b c Marek Korbas, Ewa Jajor, Joanna Horoszkiewicz-Janka: Podręczny atlas chorób rzepaku. Plantpress, 2007, s. 32. ISBN 978-83-89874-68-9.
  5. ↑ Marek Korbas: Wiosenna ochrona przed chorobami rzepaku ozimego. W: Technologia produkcji surowca. T. III. Polskie Stowarzyszenie Producentów Oleju, 2010, s. 122. ISBN 978-83-927541-3-8.
  6. ↑ a b Marek Korbas, Ewa Jajor: Zwalczanie chorób w rzepaku. W: Rzepak nowe perspektywy. Biznes-Press, 2010, s. 70. ISBN 978-83-927966-6-4.
  7. ↑ Ochrona roślin. Józef Kochman (red.) Władysław Węgorek (red.). Plantpress, 1997, s. 589, 590. ISBN 83-85982-21-3.
  8. ↑ a b c d Choroby roślin w uprawach rolniczych. Selim Kryczyński (red.). Wydawnictwo SGGW, 2010, s. 104, 105. ISBN 978-83-7583-248-8.
  9. ↑ Sygnalizacja agrofagów (pol.). [dostęp 2012-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-05)].
  10. ↑ a b Integrowana uprawa pomidora pod osłonami (pol.). Instytut Warzywnictwa. [dostęp 2011-06-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-25)].

Media użyte na tej stronie