Zgromadzenie Ustawodawcze (Tonga)

Tonga Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Tonga Ustrój polityczny Ustrój polityczny Tonga Konstytucja Konstytucja Tonga Władza ustawodawcza Zgromadzenie Ustawodawcze Tuʻivakanō Monarcha Król Tupou VI Władza wykonawcza Premier ʻAkilisi Pohiva Rząd Rząd ʻAkilisi Pohivy Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Sąd Najwyższy Prokurator generalny Kontrola państwowa Kontrola państwowa Audytor Generalny Finanse Narodowy Bank Tonga Samorząd terytorialny Podział administracyjny Tonga Samorząd terytorialny Partie polityczne Partie polityczne Demokratyczna Partia Wysp Przyjaznych Wybory Wybory parlamentarne: 2017 Polityka zagraniczna Polityka zagraniczna Ministerstwo Spraw Zagranicznych Tonga minister: ʻAkilisi Pohiva Wikiprojekt Polityka

Zgromadzenie Ustawodawcze Tonga (Fale Alea) – jednoizbowy parlament Tonga. Liczy od 26 do 30 posłów. Kadencja trwa 4 lata.

Historia

Zgromadzenie Ustawodawcze wzorowane na modelu westminsterskim ustanowiła Konstytucja Tonga z 1875 roku, wprowadzona przez króla Jerzego Tupou I. Po raz pierwszy Zgromadzenie zebrało się 16 września 1875, aby debatować nad konstytucją. Początkowo parlament składał się z 44 osób: 4-osobowego rządu (premiera, ministra skarbu, ministra ziemi i ministra policji), 20 członków szlachty i 20 przedstawicieli ludu. Kadencja parlamentu trwała 5 lat. Zarówno rząd, jak i spiker parlamentu byli mianowani przez króla^[1]. Do czasu reformy konstytucyjnej z 1914 w Zgromadzeniu Ustawodawczym zasiadali automatycznie wszyscy członkowie szlachty (w 1914 było ich 30) wraz z odpowiadającą im taką samą liczbą wybranych przedstawicieli ludu^[2].

W 1951 królowa Salote Tupou III zmieniła konstytucję, dzięki czemu kobiety uzyskały w Tonga bierne i czynne prawa wyborcze. Pierwszą kobietą wybraną do Zgromadzenia Ustawodawczego była księżniczka Si’ilikutapu (1975). Reprezentacja kobiet w parlamencie Tonga pozostaje bardzo niska, wahając się od zera do jednej posłanki pochodzącej z wyboru^[3]. W całym okresie 1975–2014 mandat z wyboru zdobyły w sumie cztery kobiety, a trzy zasiadały w Zgromadzeniu z racji piastowania funkcji ministra (po raz pierwszy w 2006)^[4].

W 1978 Zgromadzenie Ustawodawcze składało się z 23 osób: króla, Tajnej Rady (6 ministrów i 2 gubernatorów), 7 przedstawicieli szlachty i 7 przedstawicieli ludu. Kadencja przedstawicieli szlachty i ludu trwała 3 lata^[5]. Od wyborów w 1984 szlachta i lud wybierali po 9 przedstawicieli. Ogółem liczebność Zgromadzenia w latach 1978–2010 wzrosła z 23 do 32 osób, zależnie od liczby ministrów^[5].

Od początku lat 90. XX wieku zarówno w parlamencie, jak i w społeczeństwie obywatelskim nasilały się żądania demokratyzacji ustroju Tonga^[2]. W 2006 w stolicy kraju Nukuʻalofa doszło do zamieszek, w których zginęło 8 osób, a duża część miasta została zniszczona. W lipcu 2008 król Jerzy Tupou V, tuż przed swoją koronacją, zapowiedział „wyjście naprzeciw demokratycznym aspiracjom” znacznej części społeczeństwa^[6].

Demokracja

W 2010 w ramach procesu demokratyzacji ustroju kraju przyjęto ustawę o Zgromadzeniu Legislacyjnym i nowe prawo wyborcze oraz wprowadzono trzy serie poprawek do Konstytucji Tonga^[1]. Wprowadzono zasadę trójpodziału władzy, wybór premiera rządu i spikera parlamentu przez Zgromadzenie oraz możliwość przyjęcia wotum nieufności dla rządu^[1]. W wybranym według nowych reguł Zgromadzeniu Ustawodawczym przedstawiciele ludu po raz pierwszy w dziejach Tonga uzyskali liczebną przewagę nad szlachtą^[7]. Wybory w 2010 uznaje się za „pierwsze demokratyczne wybory w kraju”^[8].

Od reform z 2010 w Zgromadzeniu Ustawodawczym zasiadają następujące osoby^[9]:

• 17 przedstawicieli ludu;
• 9 przedstawicieli szlachty;
• wszyscy członkowie gabinetu, z tym że w rządzie zasiadać mogą nie więcej niż 4 osoby niewybrane do Fale Alea.

Przedstawiciele ludu wybierani są w 17 okręgach jednomandatowych względną większością głosów (FPTP). Bierne i czynne prawo wyborcze przysługuje osobom, które ukończyły 21 lat i są obywatelami Tonga. W głosowaniu na przedstawicieli ludu nie biorą udziału osoby posiadające tytuł szlachecki^[9].

Przedstawiciele szlachty wybierani są w czterech okręgach wyborczych^[10]:

• 4-mandatowy okręg obejmujący wyspy Tongatapu (3 mandaty) i ʻEua (1 mandat)
• 2-mandatowy okręg obejmujący archipelag Haʻapai
• 2-mandatowy okręg obejmujący archipelag Vavaʻu
• 1-mandatowy okręg obejmujący wyspy Niuatoputapu i Niuafoʻou

Czynne prawo wyborcze mają zarówno osoby posiadające szlachectwo dziedziczne, jak i parostwo dożywotnie. W wyborach w 2014 roku głosowały 24 osoby ze szlachty dziedzicznej i 5 parów dożywotnich^[10]. Wszyscy posiadacze tytułów szlacheckich na Tonga – 33 członków szlachty dziedzicznej i 8 parów dożywotnich – to mężczyźni^[11].

Po wyborach w 2014 premier 'Akilisi Pohiva nie mianował żadnego ministra spoza grona wybranych posłów, tak więc parlament liczy 26 posłów^[9].

Obradom Zgromadzenia Ustawodawczego przewodniczy spiker, mianowany przez króla spośród przedstawicieli szlachty zgodnie z rekomendacją Zgromadzenia (czyli de facto wybierany przez parlament; Art. 61 znowelizowanej Konstytucji)^[12]. Obecnym spikerem jest Tuʻivakanō, rekomendowany przez parlament w głosowaniu 29 grudnia 2014^[9].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona Zgromadzenia Ustawodawczego