ZiŁ

ZiŁ
(Zakłady imienia Lichaczowa)

ЗиЛ
(Завод имени Лихачёва)

Państwo	Rosja
Adres	ul. Awtozawodskaja 23 115280 Moskwa
Data założenia	1916
Forma prawna	Spółka publiczna
Prezes	Igor Zacharow
Położenie na mapie Moskwy ZiŁ (Zakłady imienia Lichaczowa)
Położenie na mapie Rosji ZiŁ (Zakłady imienia Lichaczowa)
55°41′41″N 37°38′26″E/55,694722 37,640556
Strona internetowa

ZiŁ (ros. ЗиЛ, skrót od Завод имени Лихачёва; Zawod imieni Lichaczowa, pol. Zakłady imienia Lichaczowa) – radziecki, a następnie rosyjski producent samochodów ciężarowych, autobusów oraz samochodów luksusowych i opancerzonych dla dygnitarzy.

Historia

ZiS-5, Muzeum Uzbrojenia w Poznaniu

ZiS-150

ZiS-110

ZiŁ-130

ZiŁ-131

(c) Sah68 at ru.wikipedia, CC BY-SA 3.0

ZiŁ-5301

Limuzyna ZiŁ-41041

ZiŁ-4112R

Zakłady powstały w 1916 roku jako Awtomobilnoje Moskowskoje Obczestwo (AMO, pol. Moskiewskie Towarzystwo Samochodowe), była to jedna z pierwszych wytwórni samochodowych w Rosji. W 1933 roku nazwę zakładów zmieniono na Zawod imieni Stalina (ZiS, pol. Zakłady imienia Stalina), natomiast w 1956 roku ponownie, tym razem na Zawod imieni Lichaczowa (ZiŁ)^[1][2].

Zakłady AMO/ZiS/ZiŁ były jednym z największych producentów samochodów ciężarowych i sprzętu wojskowego w Związku Radzieckim. Obok produkcji podstawowej począwszy od 1936 roku w specjalnie utworzonym dziale samochodów osobowych rozpoczęto małoseryjny montaż pojazdów o charakterze reprezentacyjnym^[1].

Limuzyny ZiS 101/101A budowane były wyłącznie na potrzeby aparatu partyjnego i państwowego i nie były dostępne w sprzedaży. Większość limuzyn malowana była na oficjalny czarny kolor, ewentualnie srebrny lub granatowy – inne kolory stosowano wyjątkowo.

W okresie II wojny światowej zaprzestano produkcji samochodów osobowych – całą moc wytwórczą zakładów przestawiono na produkcję zbrojeniową.

W czasie sześciu lat wyprodukowano ogółem 8752 sztuk samochodu ZiS 101 (łącznie z kabrioletem nazwanym ZiS 102).

W 1939 roku na bazie modelu 101/102 skonstruowano wersję sportową – dwumiejscowy, dwudrzwiowy kabriolet o nazwie 101A Sport. Samochód wyposażony w mocniejszą wersję silnika o pojemności 5766 cm³ (110 KM) osiągał prędkość maksymalną 162 km/h. Powstał zaledwie jeden egzemplarz tego pojazdu i nigdy nie doczekał się on produkcji na niewielką choćby skalę^[1].

Najsłynniejszym produktem wytwarzanym pod marką ZiS była trzytonowa ciężarówka ZiS-5. Powstała na bazie produkowanej wcześniej AMO-3, wyposażona w silnik benzynowy o pojemności 5555 cm³ i mocy 73-76 KM przy 2400 obr./min. Dzięki swej prostej konstrukcji i niezłym osiągom szybko stała się najliczniej produkowanym samochodem ciężarowym w ZSRR. Tylko w Armii Czerwonej służyło przed II wojną ponad 100 tys. sztuk. Na bazie ZiS 5 budowano trzyosiowe samochody ZiS-6, półgąsienicowe ZiS-33, ZiS-35, ZiS-42, autobusu ZiS-12. Podwozie ZiS-5 i ZiS-6 posłużyło jako baza do budowy pierwszej wersji słynnych wyrzutni rakietowych BM-13 Katiusza. Ostatnia wersja rozwojowa tego samochodu pod nazwą UralZiS produkowana była aż do końca lat 50^[1].

Po śmierci Stalina zakłady ZiS zmieniły nazwę na ZiŁ na cześć dawnego dyrektora ZiS – Iwana Lichaczowa. W 1959 roku po wykonaniu kilku prototypów powstał ZiŁ-111. ZiŁ-111 był ewidentną kopią samochodów amerykańskich, tak samo pod względem stylistycznym, jak i technicznym. ZiŁa-111 wyposażono w sześciolitrowy, ośmiocylindrowy, widlasty silnik o mocy 200 KM sprzężony z automatyczną skrzynią biegów^[1].

W latach 60. chciano stworzyć drugą generację ZiŁ-a 111. Pod uwagę brano wersje zarówno sedan, ale także kabriolet. W 1960 roku, kiedy Dwight D. Eisenhower przybył do ZSRR, Sowieci stworzyli samochód specjalnie na tę paradę, a zaprojektował je E. Mołczanow. W 1964 r. Mołczanow zaprojektował luksusowy minibus (ZiŁ Start), który nie wyszedł jednak poza fazę projektów^[1].

Sowieci chcąc spełnić swoje wyścigowe ambicje stworzyli w 1958 roku ZiŁa 112/4, wyglądającego z tyłu jak spłaszczony Cadillac. Nie było to dobre rozwiązanie, toteż w 1962 roku powstał ZiŁ-412S z silnikiem o mocy 230 KM, który rozpędzał bolid do 260 km/h.

Pod koniec lat 60. ZiŁ wrócił do kopiowania amerykańskich technologii i tak powstały ZiŁy 114, 115 i 117. Produkowane one były w latach 1967–1971 i różniły się od siebie tylko rozstawem osi i liczbą siedzeń (od 5 do 7). Silniki miały pojemność siedmiu litrów i osiągały ponad 300 KM mocy. Modele 115 i 117 produkowano do 1985 roku. W tym samym czasie zakłady ZiŁ skonstruowały mały, luksusowy autobus – ZiŁ-119, który chętnie był używany przez radzieckie delegacje^[1].

W czasach pieriestrojki w 1985 roku do produkcji weszły modele ZiŁ 41041 i ZiŁ-41047, które różniły się od siebie rozstawem osi i liczbą siedzeń. Napędzał je potężny, ośmiocylindrowy silnik widlasty o pojemności 7,7 l oraz mocy 300 KM. Powstały także wersje na specjalne okazje jak karawan pogrzebowy ZiŁ 41047 Solemn czy ZiŁ 41041 z nadwoziem typu kabriolet, który był używany przez Michaiła Gorbaczowa. ZiŁ 41041 został restylizowany w 1990 roku^[1].

W 1988 roku ZiŁ opracował nowy model – ZiŁ-4102 na tej samej bazie technicznej, jednak z napędem na przednią oś, co było swoistą rewolucją w radzieckiej motoryzacji. Pozostał on tylko w fazie prototypu, gdyż władza zaprzestała finansowania projektu.

Teraźniejszość i przyszłość

Teoretycznie nie ma dzisiejszych modeli, gdyż obecna wersja ZiŁa 41041 wygląda niemal identycznie jak ta z lat 90. Model ten jednak produkowany jest w liczbie kilku sztuk rocznie.

Ponieważ ZiŁ-41041 jest już konstrukcją przestarzałą, a rosyjska władza powszechnie używa samochodów BMW i Mercedes-Benz, nie mogło obyć się bez nowego projektu. ZiŁ-4112 bazujący jeszcze po części na starej wersji posiada silnik o mocy ponad 400 KM i waży ok. 5 ton. Dotychczas wykonano tylko jeden prototyp. Planuje się wytwarzanie od ośmiu do dziesięciu sztuk rocznie w wersjach sedan, kabriolet i landaulet^[1].

Fabryka przerwała swoją działalność w 2013 roku, a tereny zakładu są wyburzane. Planuje się jednak odbudować fabrykę^[3].

Modele

• ZiŁ-151 (wcześniej ZiS-151)
• ZiŁ-157
• ZiŁ-164
• ZiŁ-130
• ZiŁ-131
• ZiŁ-133
• ZiŁ-4331
• ZiŁ-5423
• ZiŁ-114
• ZiŁ-115
• ZiŁ-117
• ZiŁ-485
• ZiŁ-41041
• ZiŁ-41047

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Historia zakładów na stronie avtomash.ru