Zielona chemia

Zielona chemia (ang. green chemistry, sustainable chemistry) – koncepcja zakładająca projektowanie i przeprowadzanie procesów chemicznych w taki sposób, aby ograniczyć użycie i powstawanie szkodliwych substancji[1][2]. Termin wprowadził Paul Anastas w 1991 roku[3]. Koncepcja opiera się na dwunastu zasadach[3][4]:

  1. zapobieganie powstawaniu odpadów zamiast ich późniejszego unieszkodliwiania;
  2. „ekonomia atomowa” (projektowanie syntez tak, by zmaksymalizować udział substratów w produkcie końcowym);
  3. minimalizacja użycia i produkcji substancji niebezpiecznych podczas syntez;
  4. projektowanie produktów chemicznych zachowujących swoje funkcje, ale o mniejszej szkodliwości;
  5. ograniczenie użycia rozpuszczalników i innych substancji pomocniczych oraz zminimalizowanie ich szkodliwości;
  6. wydajne wykorzystanie energii w procesach chemicznych i w ramach możliwości, przeprowadzanie ich w warunkach (temperatury i ciśnienia) otoczenia;
  7. wykorzystanie surowców pochodzących ze źródeł odnawialnych;
  8. ograniczenie tworzenia dodatkowych odpadów powstających przy stosowaniu m.in. grup ochronnych;
  9. preferowanie reakcji katalitycznych (wykorzystanie jak najbardziej selektywnych katalizatorów);
  10. projektowanie produktów w taki sposób, by po okresie ich używania rozkładały się na substancje nieszkodliwe;
  11. kontrolowanie w czasie rzeczywistym procesów, w których mogą powstawać szkodliwe substancje;
  12. stosowanie substancji (w odpowiedniej postaci), które ograniczają ryzyko wystąpienia wypadków.

Zielona Chemia w przemyśle

Wpływ zielonej Chemii na rozwój przemysłu

Zielona chemia odgrywa istotną rolę w działaniach na rzecz zmniejszenia zagrożeń chemicznych. Powstaje coraz więcej ekologicznych chemikaliów, które dzięki wykorzystaniu zrównoważonych procesów produkcyjnych, bądź zastosowaniu surowców pochodzenia naturalnego, pozbawione są negatywnego wpływu na środowisko, a wręcz mogą przynieść korzyści w długofalowej perspektywie zastosowań. Wykorzystanie surowców odnawialnych, zastosowanie bezpiecznych rozpuszczalników, opracowanie nowoczesnych technologii z użyciem selektywnych katalizatorów czy też znaczące zmniejszenie bądź całkowita eliminacja odpadów, to tylko niektóre przykłady zmian wprowadzanych przez branżę chemiczną[5].

Dzięki wykorzystaniu chemii tworzone są technologie pozwalające na czerpanie energii z odnawialnych źródeł, budowane są ekologiczne domy czy biurowce, a także powstają biodegradowalne opakowania i wiele innych ekologicznych innowacji. Dlatego też zielona chemia jest kluczowym filarem rozwoju światowego przemysłu[5].

Ekologia w polskim przemyśle chemicznym

Przemysł chemiczny w Polsce plasuje się w czołówce pod względem wartości produkcji sprzedanej, a także pod względem liczby zatrudnionych. Podobnie przedstawia się to także w innych krajach. Dlatego też, uwzględniając tempo wzrostu, polski segment chemiczny wpisuje się do światowej czołówki, istotnie wpływając przy tym na rozwój gospodarczy kraju. Polski przemysł chemiczny silnie kształtuje swoje perspektywy w oparciu o globalne trendy. Jednym z kluczowych celów jest rozwój oferty zielonej chemii i dostosowanie do aspektów zrównoważonego rozwoju. Dlatego też od lat wprowadzane są istotne zmiany mające na celu sukcesywne ograniczanie oddziaływania na środowisko. Według wyników badań, prowadzonych przez Polską Izbę Przemysłu Chemicznego w 2019 roku, znaczna liczba nakładów finansowych jest przeznaczona przede wszystkim na ograniczenie wielkości emisji zanieczyszczeń. W tym celu prowadzone są ciągłe prace modernizacyjne i ulepszenia instalacji. Zmiany te kreowane są przez wzgląd na nowe dyrektywy i wymogi prawne, ale także pod wpływem rosnącej świadomości środowiskowej[6].

Kolejnym ważnym punktem wdrażania zielonych zmian w polskim przemyśle chemicznych jest ochrona wód, a także efektywne gospodarowanie odpadami. Ograniczenie zużycia wody, a także znacząca redukcja ilości powstających odpadów, szczególnie tych niebezpiecznych, wpisuje się w zasady zielonej chemii. Są to dwa istotne obszary, w których zmienia się branża chemiczna, wpływając tym samym na ograniczenie oddziaływania na środowisko. By wspierać wprowadzanie środowiskowych zmian w polskim firmach chemicznym, prowadzonych jest wiele proekologicznych inicjatyw. Wśród nich wyróżnić można program „Odpowiedzialność i Troska” (Responsible Care), którego celem jest ciągłe dążenie do poprawy w zakresie ochrony środowiska, zdrowia oraz bezpieczeństwa, ale także otwarta komunikacja w zakresie działań, a także osiągnięć branży chemicznej. Dołączając do programu przedsiębiorstwa mają realizować przyjęte założenia, które pozwalają osiągnąć poprawę warunków pracy, minimalizację w zakresie oddziaływania na otoczenie oraz wzrost bezpieczeństwa w funkcjonowaniu instalacji produkcyjnych[7].

Przypisy

  1. ↑ Basics of Green Chemistry (ang.). Environmental Protection Agency. [dostęp 2015-04-20].
  2. ↑ What is Green Chemistry? (ang.). Amerykańskie Towarzystwo Chemiczne. [dostęp 2015-04-20].
  3. ↑ a b Katharine Sanderson, It’s Not Easy Being Green, „Nature”, 469, 2011, DOI: 10.1038/469018a.
  4. ↑ 12 Principles of Green Chemistry (ang.). Amerykańskie Towarzystwo Chemiczne. [dostęp 2015-04-20].
  5. ↑ a b Robert J. Lempert i inni, Next Generation Environmental Technologies: Benefits and Barriers, 2003-01-01 [dostęp 2022-03-21] (ang.).
  6. ↑ Zielona transformacja przemysłu chemicznego – Aktualności – PIPC, www.pipc.org.pl [dostęp 2022-03-21].
  7. ↑ Responsible Care – Strona główna, www.rc.com.pl [dostęp 2022-03-21].