Zielonki (gmina)

Zielonki

gmina wiejska
Herb
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
TERC	1206172
Siedziba	Zielonki
Wójt	Bogusław Król
Powierzchnia	48,6 km²
Populacja (31.12.2021) • liczba ludności	23 426[1]
• gęstość	482 os./km²
Nr kierunkowy	12
Tablice rejestracyjne	KRA
Adres urzędu: ul.Krakowskie Przedmieście 116 32-087 Zielonki
Położenie na mapie województwa małopolskiego Zielonki
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zielonki
50°07′N 19°55′E/50,117500 19,920833
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej
Portal Polska

Zielonki (1941–54 gmina Węgrzce^[2]) – gmina wiejska w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Siedziba gminy to Zielonki.

Przez teren gminy przebiega droga krajowa nr 7 w kierunku Warszawy oraz droga wojewódzka nr 794 w kierunku Wolbromia. Do gminy Zielonki kursuje 14 linii autobusowych komunikacji miejskiej.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2016^[3] gmina Zielonki ma obszar 48 km² (dokładnie: 4858,5 ha^[4]), w tym:

• użytki rolne: 85%,
• użytki leśne: 1%.

Gmina stanowi 3,94% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2021^[1]:

Czwarta pod względem liczby mieszkańców gmina, na 17 gmin powiatu krakowskiego.

• Piramida wieku mieszkańców gminy Zielonki w 2014 roku^[5].

Wykres zmian ludności gminy Zielonki w latach 1995-2014 w GUS

Sołectwa

Zamek w Korzkwi

Kościół w Korzkwi

Batowice, Bibice, Bosutów – Boleń, Brzozówka, Dziekanowice, Garlica Duchowna, Garlica Murowana, Garliczka, Grębynice, Januszowice, Korzkiew, Osiedle Łokietka, Owczary, Pękowice, Przybysławice, Trojanowice, Węgrzce, Wola Zachariaszowska, Zielonki.

Sąsiednie gminy

Gmina Zielonki graniczy na długości 17 km z Krakowem. Spośród gmin otaczających Kraków jest najbliżej położona od jego centrum, odległą w linii prostej od krakowskiego Rynku Głównego o 5 km. Oprócz Krakowa gmina Zielonki sąsiaduje z gminami: Iwanowice, Michałowice, Skała, Wielka Wieś.

Przyroda i turystyka

Obszar gminy ma charakter lekko pofalowanej wierzchowiny opadającej ku południowi i porozcinanej dolinami Prądnika i jego dopływów Korzkiewki, Naramki (Garliczki), Bibiczanki oraz Sudołu. Najstarsze skały budujące podłoże to górnojurajskie wapienie. Można zaobserwować charakterystyczne dla Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej odsłonięcia skalne, np. koło Januszowic i Trojanowic. Większość obszaru znajduje się w strefie chronionego krajobrazu, tj. w obrębie Jurajskich Parków Krajobrazowych „Dolinki Krakowskie” oraz Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego, a także w strefie otuliny Ojcowskiego Parku Narodowego. Przez teren gminy Zielonki przebiega początkowy etap Szlaku Orlich Gniazd, a zamek w Korzkwi to pierwsze od strony Krakowa Orle Gniazdo^[6].

Historia

Najstarsze ślady osadnictwa, jakie zostały odkryte w Zielonkach, Bibicach, Węgrzcach oraz Batowicach pochodzą z okresu 3–1,7 tys. lat p.n.e., tj. z drugiej połowy okresu Neolitu (młodszej epoki kamienia). Na uwagę zasługują tu Batowice, gdzie odkryto osadę oraz cmentarzysko reprezentujące funkcjonującą między 3–2 tys. lat p.n.e. kulturę ceramiki sznurowej, nazwaną tak od charakterystycznego zdobienia glinianych naczyń przed wypaleniem odciskiem sznura. Chronologicznie kolejne istotne ślady osadnictwa pochodzą z epoki żelaza, a dokładniej ze środkowego i późnego okresu lateńskiego (III–I w. p.n.e.). Poświadczają je znaleziska z rejonu Zielonek – Witkowic oraz osada w Boleniu zamieszkała przez przedstawicieli „grupy tynieckiej” (od Tyńca w Krakowie), zwanej też celto-przeworską ze względu na występowanie w niej obok siebie elementów o cechach właściwych dla kultury celtyckiej oraz kultury przeworskiej. W kolejnych fazach okresu rzymskiego (150–400 r.) następuje dalsza ekspansja osadnicza ludności kultury przeworskiej w dolnym biegu Prądnika, a także okolicznych wierzchowin, jak np. w Przybysławicach. Być może z tą osadą związany jest skarb przypuszczalnie 800 monet rzymskich, które wyorano w Korzkwi w 1 poł. XVIII w. Większość monet przetopiono wówczas wykonując kufel, który ozdobiono pozostałymi 188 denarami wybitymi w okresie 54–188 r. oraz opatrzono napisem upamiętniającym miejsce i okoliczności odnalezienia skarbu. Obecnie kufel znajduje się w Muzeum Narodowym w Poznaniu.

Gmina zbiorowa Zielonki została utworzona 1 sierpnia 1934 roku w powiecie krakowskim w woj. krakowskim z dotychczasowych jednostkowych gmin wiejskich Bibice, Garlica Murowana, Giebułtów, Prądnik Biały, Tonie, Trojanowice, Witkowice i Zielonki^[7].

1 czerwca 1941, podczas okupacji hitlerowskiej, gmina została zniesiona, wchodząc w skład nowo utworzonej gminy Węgrzce (gromady Bibice, Garlica Murowana, Trojanowice i Zielonki) i gminy Zabierzów (gromada Giebułtów)^[8] oraz miasta Krakowa (gromady Prądnik Biały, Tonie, Witkowice i Górka Narodowa)^[9]; włączenie gromad do Krakowa administracja polska zatwierdziła dopiero 18 stycznia 1948, z mocą obowiązującą wstecz od 18 stycznia 1945^[10][11].

Gminę Zielonki reaktywowano dopiero 1 stycznia 1973^[12].

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[13]:

• Fort pancerny pomocniczy 45a „Bibice”
• Zespół dworski w Boleniu
• Zespół dworski w Garlicy Murowanej
• Kościół Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Korzkwi
• Zamek w Korzkwi
• Zespół dworski w Owczarach
• Fort pancerny pomocniczy 44a „Pękowice”
• Fort główny artyleryjski 47 „Łysa Góra”
• Fort główny artyleryjski 45 „Zielonki”
• Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Zielonkach

Pozostałe zabytki

• Forty poaustriackie dawnej Twierdzy Kraków
• Izba Regionalna w Bibicach
• Miejsce obozowania Tadeusza Kościuszki podczas Insurekcji Kościuszkowskiej w 1794 roku w Bosutowie upamiętnione obeliskiem
• Zabudowa regionalna we wsiach Bibice, Bosutów, Boleń

Kultura

Na terenie gminy działają instytucje:

• Biblioteka Publiczna w Zielonkach oraz trzy filie: w Bibicach, Węgrzcach i Przybysławicach^[14],
• Centrum Kultury, Promocji i Rekreacji w Zielonkach zajmuje się promocją i upowszechnianiem kultury i tradycji gminy Zielonki, między innymi organizując imprezy kulturalne i rekreacyjne, wydaje czasopismo „Wiadomości Lokalne Gminy Zielonki”. W ramach CKPiR funkcjonuje hala sportowa oraz Centrum Integracji Społecznej w Zielonkach.

Inne

Na terenie gminy znajduje się park wiejski (w Zielonkach).

Przypisy