Ziemia (administracja)

Ziemia – jednostka historycznego podziału terytorialnego od czasów Zjednoczonego Królestwa Polskiego do rozbiorów.

W średniowiecznej Polsce

W średniowiecznej Polsce ziemia była terytorialną jednostką administracyjną powstałą z księstwa, w którym w dobie rozbicia dzielnicowego nie wykształcił się urząd wojewody, a które włączone do Królestwa Polskiego utraciło odrębność polityczną, ale zachowało własną organizację urzędniczą. W XIV i XV wieku większość ziem przekształciła się w województwa, niektóre jednak utrzymały dawną nazwę i własny sejmik.

Według Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae[1] Jana Długosza Królestwo Polskie dzieliło się na następujące ziemie (w tradycyjnej kolejności):

Z czasem pojęcie ziemi przestało mieć znaczenie administracyjne, przekształcając się w termin wyłącznie geograficzny odnoszący się do dowolnie wybranego fragmentu obszaru kraju.

Zmiany znaczenia terminu

W początkach państwa polskiego terminem tym określano przestrzeń będącą siedliskiem jakiegoś plemienia, bronioną wodami rzek i innymi przeszkodami naturalnymi.

W nomenklaturze polskich jednostek terytorialnych pojęcie ziemi (łac. terrae) zaczęło pojawiać się w XII-XIII w. stanowiąc ważne ogniwo w historii kształtowania się organizmu państwa po rozbiciu dzielnicowym Polski. Od tego czasu dzielnice zaczęły zmieniać swój charakter, co przejawiało się również w sposobie ich określania. Zaczęła zanikać dotychczasowa nazwa "księstwa", a w to miejsce zaczęto używać terminu "ziemia". Początkowo terminów tych używano wymiennie. Stopniowe zanikanie określenia "księstwo" i coraz częstsze pojawianie się terminu "ziemia" (także w tytulaturze królewskiej) wskazywało na coraz większą integrację państwa, które zaczęło traktować dawne udzielne księstwa jako części składowe swego terytorium.

W XV w. dawne księstwa dzielnicowe, nad którymi w imieniu króla władał wojewoda, nazwano województwami, natomiast mniejsze nazywano w dalszym ciągu ziemiami (np. ziemia wieluńska, która ok. 1420 r. weszła w zależność od wojewody sieradzkiego).

Pozostałością po podziale Polski na ziemie jest pojęcie "ziemiaństwa", do którego pierwotnie zaliczano stan rycerski oraz licznych urzędów ziemskich w czasach I Rzeczypospolitej (np. podkomorzy, rejent, komornik).

Kwestia pisowni

Zgodnie z regułami języka polskiego wszelkie nazwy ziem w Polsce pisze się małą literą, np. ziemia kłodzka, ziemia lubuska.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Długosz J., Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae..., opr. Celichowski S., Poznań 1885.

Linki zewnętrzne