Ziemia Enderby
 Ziemia Enderby – zdjęcie satelitarne (2011) | |
| Terytorium | |
|---|---|
| Miejscowości | brak |
| Wydarzenia historyczne | |
Położenie na mapie Antarktyki  | |
 67°15′S 58°00′E/-67,250000 58,000000 | |
Ziemia Enderby[1] (ang. Enderby Land[1]) – region nad Morzem Kosmonautów w Antarktydzie Wschodniej położony między Ziemią Królowej Maud na zachodzie a Ziemią Kempa na wschodzie.
W jej zachodniej części znajduje się rosyjska stacja polarna Mołodiożnaja.
Roszczenia terytorialne do Ziemi Enderby wysuwa Australia.
Nazwa
Ziemia Enderby została nazwana na cześć właścicieli przedsiębiorstwa wielorybniczego Enderby Brothers z Londynu, którzy zachęcali kapitanów swoich statków do eksploracji Antarktydy[2][3].
Geografia
Ziemia Enderby leży nad Morzem Kosmonautów w Antarktydzie Wschodniej[4] między Wybrzeżem Księcia Olafa na Ziemi Królowej Maud na zachodzie a Zatoką Edwarda VIII i Wybrzeżem Kempa na wschodzie[5] (Ziemią Kempa[6]). Jest to druga najbardziej na północ wysunięta część Antarktydy po Półwyspie Antarktycznym[6].
Jej część środkową tworzy pokryty lodem płaskowyż, a wzdłuż wybrzeża ciągną się pasma górskie, m.in. Góry Napiera[5].
W jej zachodniej części znajduje się rosyjska stacja polarna Mołodiożnaja[7].
Historia
Wybrzeże Ziemi Enderby zostało odkryte w 1831 roku przez Johna Biscoe (1794–1843) – kapitana statku londyńskiej firmy wielorybniczej Enderby Brothers, który nazwał je na cześć swoich pracodawców[5].
Następnie przez ponad 100 lat region pozostawał poza zainteresowaniami Europejczyków[6]. W latach 1929–1930 stał się obiektem rywalizacji między wyprawą norweską pod dowództwem Hjalmara Riiser-Larsena (1890–1965) a ekspedycją australijską Douglasa Mawsona (1882–1958) w celu wysunięcia roszczeń terytorialnych i dostępu do wód przybrzeżnych celem wielorybnictwa[6]. Riiser-Larsen zauważył z powietrza Ziemię Enderby na początku grudnia 1929 roku i dwa tygodnie później wylądował na Cape Ann, gdzie zatknął flagę norweską[6]. Rząd Norwegii nie wysunął jednak roszczeń terytorialnych z uwagi na podpisane wcześniej porozumienie z Wielką Brytanią, w którym uznał brytyjskie roszczenia do Ziemi Enderby[6]. W styczniu 1930 roku Mawson zatknął flagę brytyjską na Proclamation Island, gdzie ogłosił przynależność wszystkich terenów na południe od 65°S między 47°E a 73°W do Wielkiej Brytanii[6]. Podczas spotkania między Riiser-Larsenem i Mawsonen ustalono, że granica między obszarami działalności norweskiej i brytyjskiej będzie przebiegać wzdłuż 45°E[6].
W lutym 1947 roku Ziemia Enderby została sfotografowana z powietrza podczas amerykańskiej Operacji Highjump przeprowadzanej w latach 1946–1947[6]. Pierwsze lądowe badania regionu przeprowadziła w latach 1959–1960 ekspedycja australijska[6]. Region został włączony do badań Australijskiego Terytorium Antarktycznego w latach 1961–1962[6].
W 1963 roku Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich wybudował tu stację badawczą Mołodiożnaja[6]. Kolejne badania regionu były prowadzone przez naukowców radzieckich i australijskich[6]. W latach 70. XX w. Australia przeprowadziła szereg badań topograficznych, geologicznych, geofizycznych i biologicznych[6].
Polityka
Roszczenia terytorialne do Ziemi Enderby wysuwa Australia[5]. Wraz z podpisaniem Układu Antarktycznego, roszczenia te zostały „zamrożone”[8][a].
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Na mocy Artykułu 4 Układu Antarktycznego żadne z państw nie może zgłaszać w czasie obowiązywania traktatu roszczeń terytorialnych, a roszczenia, które zostały zgłoszone przed wejściem w życie traktatu, nie zostały nim ani anulowane, ani zanegowane; zob. Boczek 2005 ↓, s. 205.
Przypisy
- ↑ a b KSNG 2019 ↓, s. 650.
- ↑ United States Gazetteer ↓.
- ↑ Everett-Heath 2017 ↓.
- ↑ Encyklopedia PWN ↓.
- ↑ a b c d Encyclopædia Britannica ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Mills 2003 ↓, s. 218.
- ↑ Clarkson 2007 ↓, s. 50.
- ↑ Boczek 2005 ↓, s. 205.
Bibliografia
- Boczek, Boleslaw Adam: International Law: A Dictionary. Scarecrow Press, 2005. ISBN 978-0-8108-5078-1. [dostęp 2022-01-27]. (ang.).
- Clarkson, Peter: Antarctic: Definitions and Bounderies. W: Riffenburgh, Beau: Encyclopedia of the Antarctic. Taylor & Francis, 2007. ISBN 978-0-415-97024-2. [dostęp 2022-01-27]. (ang.).
- Enderby, Ziemia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-01-27].
- Everett-Heath, John: The Concise Dictionary of World Place Names. Oxford University Press, 2017. ISBN 978-0-19-255646-2. [dostęp 2022-01-27]. (ang.).
- Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019. ISBN 978-83-254-2578-4. [dostęp 2022-01-27].
- Mills, William James: Exploring Polar Frontiers. ABC-CLIO, 2003. ISBN 978-1-57607-422-0. [dostęp 2022-01-27]. (ang.).
- Enderby Land, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2022-01-27] (ang.).
- United States Gazetteer: Enderby Land. [dostęp 2022-01-27]. (ang.).
Media użyte na tej stronie
Autor: Alexrk2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Physical Location map Antarctica, Azimuthal equidistant projection
Autor:
- Antarctic_Treaty_flag.svg: Alakasam.
- derivative work: B1mbo (talk)
Flag of the Antarctic Treaty
Autor: Spesh531, Licencja: CC BY-SA 4.0
Map showing the location of Enderby Land, a district of Australian Antarctic Territory, on a map of Antarctica.
Douglas Mawson's team claim Proclamation Island for the Crown, January 1930.
NASA image acquired November 3, 2011
The Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS) instrument on NASA's Aqua satellite captured this image of Enderby Land, Antarctica on November 3, 2011 at 11:20 UTC (7:20 a.m. EDT). The ice and snow appear bright white at the bottom of the image. Clouds grace the top of the image, and sea ice floats in William Scoresby Bay.
Enderby Land is an Antarctic land mass that extends from Shinnan Glacier to William Scoresby Bay. Discovered in 1831, it was named after the Enderby Brothers of London.
Operation Ice Bridge is exploring Antarctic ice, and more information can be found at www.nasa.gov/icebridge.
Image Credit: NASA Goddard MODIS Rapid Response Team
NASA Goddard Space Flight Center enables NASA’s mission through four scientific endeavors: Earth Science, Heliophysics, Solar System Exploration, and Astrophysics. Goddard plays a leading role in NASA’s accomplishments by contributing compelling scientific knowledge to advance the Agency’s mission.