Ziemia Franciszka Józefa
| ||
 Zdjęcie satelitarne wykonane w sierpniu 2011 roku | ||
| Kontynent | Europa | |
| Państwo |  Rosja | |
| Obwód |  archangielski | |
| Akwen | Ocean Arktyczny, Morze Barentsa | |
| Wyspy | Ziemia Jerzego, Ziemia Wilczka, Wyspa Grahama Bella, Ziemia Aleksandry, Wyspa Halla | |
| Liczba wysp | 192 | |
| Powierzchnia | 16 134 km² | |
Mapa | ||
Położenie na mapie obwodu archangielskiego  | ||
Położenie na mapie Rosji  | ||
 80°34′N 54°47′E/80,566667 54,783333 | ||
Ziemia Franciszka Józefa (ros. Земля Франца-Иосифа, niem. Franz-Joseph-Land) – rosyjski arktyczny archipelag w północno-zachodniej części Morza Barentsa. Administracyjnie należy do obwodu archangielskiego.
Historia
Archipelag został odkryty 30 sierpnia 1873 roku przez austro-węgierską ekspedycję naukową Juliusa von Payera i Karla Weyprechta na statku „Admiral Tegetthoff”[1]. Ekspedycja ta była poprzedzona badaniami naukowymi Piotra Kropotkina, który w referacie z 1871 roku zawarł teoretyczne dowody na istnienie nieznanego archipelagu[2]. Otrzymał on imię cesarza Austrii i króla Węgier Franciszka Józefa I. W roku 1895/1896 zimował tu Fridtjof Nansen, a następnie inni badacze. Po wybuchu I wojny światowej Rosja zajęła formalnie cały archipelag, który otrzymał wówczas nazwę Ziemi Fridtjofa Nansena. W 1927 r. założono tu pierwszą radziecką stację meteorologiczną. W 1930 r. przemianowano archipelag na Ziemię Łomonosowa – na cześć XVIII-wiecznego rosyjskiego uczonego Michaiła Łomonosowa. W 1931 r. polarna wyprawa radziecka badała archipelag przy pomocy lodołamacza „Małygin”[3].
Na Ziemi Aleksandry wchodzącej w skład archipelagu znaleziono w 2016 roku pozostałości niemieckiej stacji meteorologicznej „Schatzgräber” (pol. „Poszukiwacz Skarbów”) z czasów II wojny światowej. Stacja działała od września 1943 roku do lipca 1944 roku na obszarze współcześnie stanowiącym park narodowy „Rosyjska Arktyka”. Jej szczątki odkryte zostały przez pracowników parku narodowego podczas prac badawczych[4][5].
Geografia
Archipelag nie ma stałych mieszkańców. Czasowo przebywają na nim naukowcy, wojskowi i pracownicy straży granicznej.
W skład archipelagu wchodzą 192 wyspy[6], których łączna powierzchnia wynosi 16 134 km². Wśród nich osiem wysp ma powierzchnię ponad 500 km²[7]:
- Ziemia Jerzego (ros. Земля Георга) – 2821 km²,
- Ziemia Wilczka (ros. Земля Вильчека) – 2203 km²,
- Wyspa Grahama Bella (ros. остров Греэм-Белл) – 1557 km²,
- Ziemia Aleksandry (ros. Земля Александры) – 1095 km²,
- Wyspa Halla (ros. остров Галля) – 1048 km²,
- Wyspa Salisbury’ego (ros. остров Солсбери) – 960 km²,
- Wyspa McClintocka (ros. остров Мак-Клинтока) – 612 km²,
- Wyspa Jacksona (ros. остров Джексона) – 528 km².
Ponadto archipelag zawiera 18 średniej wielkości wysp (m.in. Wyspa Hoockera) i 135 mniejszych, wśród nich Wyspę Wilczka (ros. Остров Вильчека, nie mylić z Ziemią Wilczka), która była pierwszą z wysp archipelagu, na której postawili stopy uczestnicy odkrywczej ekspedycji austro-węgierskiej 1 listopada 1873 r.
Wyspy archipelagu Ziemi Franciszka Józefa pokryte są niskimi pasmami górskimi zbudowanymi głównie ze skał bazaltowych. Większą część powierzchni wysp zajmują pokrywy lodowe. Granica wiecznego śniegu przebiega stosunkowo nisko, bo na wysokości 100–300 m n.p.m. Najwyższy punkt wysp sięga 620 m n.p.m. (na wyspie Wiener Neustadt (ros. остров Винер-Нёйштадт).
Klimat polarny morski. Średnia roczna temperatura waha się w granicach od –12.8 °C do –17.9 °C. Średnie zimowe temperatury spadają poniżej –30 °C, sięgając –46 °C. Pionierska wyprawa Payera i Weyprechta w dniu 14 marca 1872 r. zanotowała nawet –51 °C[8]. Maksymalne temperatury latem nie przekraczają +3 °C[3]. Szatę roślinną na obszarach nie zajętych przez lodowce tworzy bardzo skąpa tundra, w której występuje jednak ok. 250 gatunków roślin. Przeważają porosty i mchy. Roślin nasiennych jest tu ok. 40 gatunków, w tym m.in.: jaskry, skalnice, głodki, rogownice, mak polarny i wierzba polarna. W Faunie wysp występuje 10 gatunków ssaków, w tym niedźwiedź polarny, lis polarny i płetwonogie oraz ok. 30 gatunków ptaków, m.in. alka zwyczajna[9].
Geologicznie wyspy te leżą na szelfie kontynentalnym Europy i stanowią część kontynentu. Zatem Ziemia Franciszka Józefa jest częścią Europy, a na Wyspie Rudolfa znajduje się najdalej na północ (81°54′N) wysunięty punkt Europy.
Przypisy
- ↑ Mileska 1973 ↓.
- ↑ Włodzimierz Rydzewski, Kropotkin, Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1979, s. 36.
- ↑ a b Ignac Horvat (streściła M. Dyląg): Odkrycie Ziemi Łomonosowa, w: „Poznaj Świat” nr 4/1948, s. 105-106
- ↑ Wyposażenie nazistowskiej bazy z okolic bieguna północnego zostało przewiezione do Archangielska, Onet.pl, 25 października 2016 [dostęp 2016-10-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-26] (pol.).
- ↑ Fiona Macdonald: Russian Scientists Say They've Discovered a Secret Nazi Base in The Arctic. W: ScienceAlert [on-line]. 3.11.2016. [dostęp 2021-05-18].
- ↑ National Geographic Polska, 5/2016, str. 98-120.
- ↑ Islands of Russian Federation (ang.). Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych, 1998-02-03. [dostęp 2013-11-30].
- ↑ Krasnovský 2013 ↓.
- ↑ Berg Lew Siemionowicz: Przyroda ZSRR. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962, s. 418.
Bibliografia
- Branislav Krasnovský. Rakúsko-uhorská polárna expedícia. „Historická revue”. R. XXIV, s. 42-49, 9/ 2013. ISSN 1335-6550. OCLC 31921869 (słow.).
- Maria Irena Mileska. Odkrycie Ziemi Franciszka Józefa. „Poznaj Świat”. R. XXI, nr 9 (250). 9, s. 32-36, wrzesień 1973.
Media użyte na tej stronie
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Russia.
EquiDistantConicProjection : Central parallel :
* N: 54.0° N
Central meridian :
* E: 100.0° E
Standard parallels:
* 1: 49.0° N * 2: 59.0° N
Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
Because the southern Kuril islands are claimed by Russia and Japan, they are shown as disputed. For more information about this see: en:Kuril Islands dispute. These islands are since 1945 under the jurisdiction of the Russian Federation.
Shiny LightSteelBlue button/marker widget. Used to mark the location of something such as a tourist attraction.
Autor: Oona Räisänen, Licencja: CC BY-SA 3.0
Map of Franz Josef Land of Russia.
NASA image captured this true-color image on August 14, 2011
The clouds parted over the northeast Barents Sea region of the Arctic Ocean in late summer allowing a view of the ice-covered islands of Franz Josef Land (Russia) forming a stark-white contrast to the surrounding dark sea water. The Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS) aboard the Terra satellite captured this true-color image on August 14, 2011.
Franz Josef Land is an archipelago of 6 main islands and about 135 small islands, with a total landmass of about 16,134 square kilometers (6,229 square miles). The terrain is primarily elevated table lands and low hills, with the highest point rising to 620 m (2034 feet).
The glaciers on the islands of Franz Josef are currently in a state of retreat, and in this image large areas of the main islands clearly appear ice free. However, up to 85% of the island’s landmass is permanently ice-covered, with an average ice thickness of about 180 m (590 feet). On Graham Bell Island —the large island on the eastern edge of the group— the Windy Dome Ice Cap reaches a depth of greater than 500 m (1,640 feet). Although being late summer, sea ice can still be seen surrounding many of the islands.
Credit: NASA/GSFC/Jeff Schmaltz/MODIS Land Rapid Response Team
NASA Goddard Space Flight Center enables NASA’s mission through four scientific endeavors: Earth Science, Heliophysics, Solar System Exploration, and Astrophysics. Goddard plays a leading role in NASA’s accomplishments by contributing compelling scientific knowledge to advance the Agency’s mission.
Follow us on Twitter
Like us on Facebook
Find us on Instagram
Флаг Архангельской области
Autor: Николай Гернет, Licencja: CC BY-SA 4.0
Остров Белл. Комплексный заказник Земля Франца-Иосифа, Приморский район
Autor: Nzeemin, Licencja: CC BY-SA 2.0
Administrative map of Arkhangelsk Oblast, including Nenets Autonomous Okrug, Novaya Zemlya and Franz Josef Land.
- Projection: Equidistant conic projection
- Longitude and latitude of the projection center: 50 / 65
- Two standard parallels: 60 / 75
- Projection and coords for GMT: -JD50/65/60/75/8 -R37/60/85.8/80.4r
- Tools: GMT, Inkscape