Ziemia Maryjna

Zasugerowano, aby zintegrować ten artykuł z artykułem Liwonia. Dołącz do trwającej dyskusji. Nie opisano powodu propozycji integracji.

Ziemia Maryjna

Terra Mariana

1207–1561
Herb Ziemi Maryjnej
Język urzędowy	łacina
Stolica	Ryga
Ustrój polityczny	teokracja
Typ państwa	państwo zakonne
Pierwszy władca	Albert z Rygi
Ostatni władca	wielki mistrz Gotthard Kettler
Zależne od	Świętego Cesarstwa Rzymskiego w latach 1207–1215 państwa zakonu krzyżackiego w latach 1237–1410
Zakończona sukcesem krucjata bałtycka przeciwko pogańskim plemionom bałtyckim.	1207
Zhołdowanie zakonu kawalerów mieczowy przez wielkiego mistrza Gottharda Kettlera królowi polskiemu Zygmuntowi II Augustowi.	1561
Religia dominująca	katolicyzm
Terytoria autonomiczne	Arcybiskupstwo ryskie Biskupstwo kurlandzkie Biskupstwo Ozylii Biskupstwo Dorpatu

Ziemia Maryjna (łac. Terra Mariana) – oficjalna nazwa Inflant w średniowieczu nadana po krucjacie liwońskiej w XIII wieku^[1]. Na jej obszarze utworzono państwo zakonu kawalerów mieczowych, które od 1237 stanowiło część państwa zakonu krzyżackiego^[2]. W XV wieku w wyniku secesji inflanckiego odłamu Krzyżaków powstało państwo zakonu inflanckiego^[3].

Historia

Czasy przed chrystianizacją

Plemiona bałtyckie przed krucjatami północnymi.

Ekspansja państwa krzyżackiego oraz zakonu kawalerów mieczowych w XIII wieku.

W średniowieczu tereny obecnej Łotwy oraz Estonii były zasiedlone przez ludność ugrofińską, jak i również Bałtów. Zamieszkiwały je plemiona ugrofińskie: Liwowie nad Zatoką Ryską tudzież Estowie nad Zatoką Fińską; plemiona bałtyckie: Kurowie, Zemgalowie, Zełowie i Łatgalowie. Od ok. X wieku księstwa ruskie rozszerzały swoje wpływy na tych ziemiach, dlatego doszło tam do powstania zależnych od Połocka niewielkich księstw: Gercike (Jersika) oraz Koknese (Kukenois). W drugiej połowie XII wieku w rejon ujścia Dźwiny zaczęli przybywać niemieccy kupcy, pochodzący głównie z Lubeki, a następnie także misjonarze, którzy podejmowali nieskuteczne próby chrystianizacji pogańskich plemion^[4][5].

Państwo Zakonu Kawalerów Mieczowych

Symbol Zakonu Kawalerów Mieczowych.

Kiedy zawiodły pokojowe sposoby, postanowiono nawrócić miejscowe plemiona drogą zbrojną. Wielką rolę w organizowaniu krucjaty odegrał biskup Albert von Buxhövden, który w 1201 założył Rygę. W 1202 cysterski opat Teodoryk utworzył Zakon Kawalerów Mieczowych w celu obrony i poszerzania obszaru diecezji ryskiej (od 1255 archidiecezji). Rycerze Chrystusowi formalnie byli zależni od biskupa ryskiego (od 1255 arcybiskupa), lecz od początku próbowali się uniezależnić i stworzyć własne państwo^[4][6][2]. Początkowo, od 2 lutego 1207, Terra Mariana była lennem Świętego Cesarstwa Rzymskiego, lecz utraciła ten status już w 1215, kiedy to Papież Innocent III ogłosił, że ziemie te podlegają tylko Państwu Kościelnemu.

W XIII w. zakonowi liwońskiemu udało się podbić pogan^[1], później kilkakrotnie stłumili powstania miejscowej ludności^[4]. W wyniku działań zakonu prawie cała Estonia znalazła się pod władzą biskupa Alberta z Rygi oraz Kawalerów Mieczowych. Jedynie północna część Estonii, zwana Księstwem Estonii, należała do Danii^[6]. To terytorium zostało sprzedane przez króla dońskiego Waldemara IV Atterdaga zakonowi inflanckiemu w 1346^[1].

W 1236 zakon liwoński poniósł klęskę z Litwinami w bitwie pod Szawlami. Z powodu osłabnięcia pozycji Kawalerów Mieczowych w Inflantach w 1237 rycerze chrystusowi postanowili przyłączyć się do zakonu krzyżackiego. Przyjęli krzyżacką regułę oraz ubiór, dając tym początek ich gałęzi inflanckiej^[2].

W XIV wieku inflancka część zakonu krzyżackiego zyskała pozycję hegemona w Inflantach dzięki osłabieniu pozycji arcybiskupa ryskiego. W XV wieku,po wygranej przez Jagiełłę i Witolda wojnie z Krzyżakami, doszło do rozłamu w państwie zakonu krzyżackiego w wyniku którego powstało niezależne państwo zakonu inflanckiego^[6].

Symbol Zakonu Krzyżackiego.

Państwo kawalerów mieczowych administracyjnie było podzielone na: część zakonną oraz tereny pod zarządem arcybiskupstwa ryskiego (do 1255 biskupstwa) wraz z biskupstwami: kurlandzkim, dorpackim tudzież ozylijskim^[6]. Na zdobytym terytorium dokonano chrystianizacji pogańskiej ludności^[4]. Stosunki społeczne zostały ukształtowane na wzór zachodnioeuropejskiego feudalizmu^[6]. Grupę panującą stanowiło rycerstwo głównie pochodzenia niemieckiego, bądź miejscowych możnych, którzy ulegli zniemczeniu^[7][4]. Warstwę poddaną tworzyła ludność chłopska, czyli Ugrofinowie i Bałtowie^[4]. Niemieccy koloniści zakładali miasta, dlatego wśród mieszczan dominowali Niemcy^[6][4].

Inflanty w XVI wieku

Od drugiej dekady XVI w. na Ziemi Maryjnej szerzyły się idee reformacji, zyskując zwolenników wśród niemieckiego mieszczaństwa i arystokracji^[4]. W tym okresie Inflanty stała się terenem rywalizacji czterech państw: Królestwa Danii, Królestwa Szwecji, Księstwa Moskiewskiego oraz unii polsko-litewskiej^[6]. W 1558 wojska Iwana IV Groźnego uderzyły na państwo zakonne Johanna Wilhelma von Fürstenberga, rozpoczynając tym wojny inflanckie^[1]. Agresja ta zmusiła zakon do oddania się pod opiekę Zygmunta II Augusta^[4]. W 1561 Kawalerowie Mieczowi zostali sekularyzowani^[2]. Północno-wschodnia część Inflant przeszła pod wspólne zarządzanie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Natomiast z reszty ziem utworzono Księstwo Kurlandii i Semigalii, które otrzymał ostatni mistrz zakonu Gotthard Kettler jako dziedziczne lenno^[1].

Zobacz też

• Wyprawy krzyżowe
• Liwonia
• Terra Mariana (album)

Przypisy

Bibliografia

• Kawalerowie Mieczowi, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-03-29] .
• inflancki zakon, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-03-29] .
• Łotwa. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-03-29] .
• Estonia. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-03-29] .
• Inflanty, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-03-29] .