Ziemia lęborsko-bytowska

Ziemia lęborsko-bytowska
Położenie
Państwa

 Polska

Stolica

Lębork, Bytów

Rzeczpospolita Obojga Narodów w 1648 roku, Lębork i Bytów włączone bezpośrednio do województwa pomorskiego

Ziemia lęborsko-bytowska – terytorium historyczne na Pomorzu, złożone z dwóch okręgów ze stolicami w Bytowie i Lęborku.

Całym obszarem do rzeki Łeby władała dynastia Gryfitów a terytoriami miast Sławno i Słupsk rządziła ich boczna linia po Raciborze I. W 1227 r. po wymarciu bocznej linii, ziemie te nie powróciły do Gryfitów, lecz przeszły pod panowanie Sobiesławiców. W 1282 między księciem gdańskim Mściwojem II a księciem wielkopolskim Przemysłem II zawarty został układ w Kępnie; umowa głosiła, że ten z książąt, który przeżyje drugiego, będzie po nim dziedziczył. Od śmierci Mściwoja II w 1294 roku ziemia lęborsko-bytowska została objęta przez Przemysła II (następnie króla Polski), jednak roszczenia do tej ziemi zgłaszali także margrabiowie brandenburscy z dynastii askańskiej. Doprowadziło to do najazdu wojsk margrabiów brandenburskich w 1307 roku. W 1309 margrabia Waldemar na mocy układu w Myśliborzu zrezygnował z roszczeń do Pomorza Gdańskiego na rzecz zakonu krzyżackiego w zamian za 10 000 srebrnych marek. W ten sposób m.in. ziemia lęborsko-bytowska została przejęta przez Krzyżaków. W 1317 r. Krzyżacy przekazali terytoria Sławna i Słupska Gryficie – księciu wołogoskiemu Warcisławowi IV. Książę pomorski w 1321 r. podarował obszar Bytowa swojemu marszałkowi Henningowi Behr. Jego syn w 1329 r. sprzedał „territorium Butow, dominium et castrum” zakonowi krzyżackiemu[1] za 800 grzywien denarów[2].

W latach 1455–1460 i od 1466 ponownie należała do Gryfitów. W 1460 roku książę Eryk II przekazał ziemię bytowską Krzyżakom zrywając sojusz z Polską, jednak w 1466 roku za zgodą Kazimierza Jagiellończyka wykupił ją od Krzyżaków na warunkach ogólnikowo określonej zależności od Polski[2]. Od 1526 ziemia lęborsko-bytowska była lennem Królestwa Polskiego.

W 1637 roku po bezpotomnej śmierci Bogusława XIV, ostatniego księcia zachodniopomorskiego, ziemia lęborsko-bytowska została włączona do Polski i weszła w skład województwa pomorskiego, ale z zachowaniem pewnej odrębności[3][4]. W latach 1637–1657 obszar ten był włączony do województwa pomorskiego[5].

W 1657 na mocy traktatów welawsko-bydgoskich została przekazana Brandenburgii (od 1701 Królestwo Prus), formalnie jako lenno Polski do pierwszego rozbioru w 1772, ale w rzeczywistości utracona[6]. Następnie w pruskiej prowincji Pomorze (do 1804 w pewnych sprawach podlegała jednak władzom Prus Zachodnich[7]). Pomimo germanizacji zachowała się na tych terenach ludność kaszubska (na początku XX wieku wynosiła ona około 50 tysięcy ludzi). W 1945 ziemia lęborsko-bytowska z powrotem znalazła się w granicach Polski.

Zobacz też

Przypisy

  1. Roderich Schmidt: Die Lande Lauenburg und Bütow in ihrer wechselnden Zugehörigheit zum Deutschen Orden, zu Pommern und Polen und zu Brandenburg-Preußen. W: Reiche und Territorien in Ostmitteleuropa. München: Oldenbourg, 2006, s. 94. ISBN 3-486-57-839-1.
  2. a b Archeologia o zamku w Bytowie [dostęp 2018-03-01] (ang.).
  3. Zdzisław Kaczmarczyk, Bogusław Leśnodorski: Historia państwa i prawa Polski. T. II: od połowy XV wieku do r. 1795. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1966, s. 170-171.
  4. Krzysztof Mikulski: Urzędnicy Prus Królewskich XV - XVIII wieku. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990, s. 9.
  5. Lucjan Tatomir: Geografia ogólna i statystyka ziem dawnej Polski. Kraków: Drukarnia „Czasu” W. Kirchmayera, 1868, s. 154.
  6. Zdzisław Kaczmarczyk, Bogusław Leśnodorski: Historia państwa i prawa Polski. T. II: od połowy XV wieku do r. 1795. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1966, s. 437.
  7. Zygmunt Szultka: Najstarsze modlitwy Kaszubów. Szczecin: Oficyna Archiwum Państwowego w Szczecinie, 2001, s. 17. ISBN 83-86992-99-9.

Media użyte na tej stronie

Rzeczpospolita.png
Autor: Halibutt, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Commonwealth of Both Nations at the peak of its strength. The areas marked with light pink were lost to:
  • Brandenburg in the treaties of Welawa and Bydgoszcz in 1657
  • Sweden and Brandenburg in the treaty of Oliwa in 1660
  • Muscovy in the Treaty of Andruszów in 1667
  • Muscovy in the Grzymułtowski's Peace Treaty of 1686
Kreis Lauenburg-Bütow 1794.jpg
Ausschnitt aus "Landkarte des Herzogtums Vor- und Hinterpommern aus dem Jahr 1794