Zillmannowie

Emil Zillmann

Georg Zillmann

Podpis Zillmanów

Szpital Kliniczny nr 2 w Poznaniu, dawny dom macierzysty diakonisek, 1909-1911

Kościół św. Anny w Katowicach Nikiszowcu, 1914-1927

Os. Nikiszowiec w Katowicach

Willa Brachta w Giszowcu w 2006 roku

Cechownia dawnej kopalni Deutsch-Bleischarley w Bytomiu w 2017 roku

Zillmannowie: Emil (ur. 20 czerwca 1870 w Międzyrzeczu, zm. 22 maja 1937 w Berlinie)^[1] i Georg (ur. 9 lipca 1871 w Międzyrzeczu, zm. 25 listopada 1958 w Berlinie)^[1] – niemieccy architekci, kuzyni, projektanci m.in. osiedla robotniczego Nikiszowiec.

Życiorysy

Byli kuzynami^[1], a ich ojcowie braćmi utrzymującymi się z pracy na roli. Jako pierwsi w rodzinie podjęli studia wyższe w Królewskiej Wyższej Szkoły Technicznej (Königliche Technische Hochschule) w Charlottenburgu. Po skończeniu studiów pozostali w Charlottenburgu, gdzie wybudowali dom, w którym Georg zamieszkał^[2], a w części budynku było ich wspólne biuro projektowe.

10 listopada 1899 roku Emil poślubił pochodzącą z Neustadt (Dosse) Marianne Amalie Agnes Graefe; miał z nią czworo dzieci^[1]. 9 października 1915 roku Georg poślubił Pauline Danner z Katowic, nie mieli dzieci^[3].

Pracowali oddzielnie, Emil specjalizował się w budynkach sakralnych, Georg zaś projektował szpitale. Początkowo nie odnotowywali wielkich sukcesów, ale koniunktura przełomu XIX i XX wieku na Śląsku przyniosła poważne zlecenia^[4]. Pracujący dla koncernu Georg von Giesches Erben tajny radca górniczy Anton Uthemann, zlecił im zaprojektowanie Giszowca^[5]. Spółka spadkobierców Gieschego nie była ich jedynym zleceniodawcą. Realizowali projekty rozsiane po całym Górnośląskim Okręgu Przemysłowym^[6]. Pracowali w swoim biurze pod Berlinem, ale często przebywali na Górnym Śląsku^[7].

Czarny czwartek na nowojorskiej giełdzie, który był początkiem światowego kryzysu gospodarczego, odbił się także na Rzeszy, nawet na bogatym Śląsku. Zillmannowie utracili prawie cały swój majątek, ulokowany głównie w akcjach i obligacjach. Po śmierci Emila w 1937 roku, rodzina pokłóciła się, a firmy nikt nie reaktywował.

Projekty

Osiedla^[8]:

• Giszowiec^[2]
• Nikiszowiec^[9]

Domy, kamienice:

• Pałac w Załężu^[10]
• budynki mieszkalne dla pracowników kopalni Kleofas

Zabudowania kopalni:

• Rozbark, Bleischarley i Deutschbleischarley^[11][12]
• Gliwice^[13]
• Sośnica
• szyb „Carmer” kopalni Giesche
• budynek zarządu kopalni Ferdynand (nieistniejący)^[14]

Szpitale:

• Powiatowy Dom Inwalidów w Zabrzu-Rokitnicy^[15]
• szpital hutniczy w Katowicach-Roździeniu
• szpital powiatowy w Międzyrzeczu
• Zakład Diakonisek w Poznaniu

Inne:

• Kościół św. Anny w Nikiszowcu
• zabudowania dawnej huty cynku „Uthemann” znajdujące się na terenie likwidowanej Huty Metali Nieżelaznych w Katowicach-Szopienicach^[16]
• zabudowania elektrociepłowni Szombierki^[17]
• budynek w Katowicach przy ul. Kilińskiego 9, dawna siedziba dyrekcji policji (nieistniejące Muzeum-Areszt IPN)^[18]
• dwie szkoły w Międzyrzeczu
• hotel Atlas w Berlinie
• Wieża Bismarcka w Mysłowicach
• Wieża wodna przy ul. Korczaka w Katowicach
• Siedziba zarządu dóbr ziemskich Donnersmarcków w Świętochłowicach
• Bazylika archikatedralna św. Stanisława Kostki w Łodzi (Emil)

Upamiętnienie

Skwer Zillmannów

W 2008 obchodzono 100-lecie powstania Nikiszowca. Z tej okazji oprócz wielu innych lokalnych imprez 25 października 2008 w kościele św. Anny odsłonięto tablicę upamiętniającą projektantów górniczego osiedla Emila i Georga Zillmannów. Na uroczystość przybył, odnaleziony przez Joannę Tofilską z Giszowca pracującą w Muzeum Historii Katowic, Jörn Zillmann^[19] – wnuk Emila Zillmanna.

W 2009 z inicjatywy Stowarzyszenia „Razem dla Nikiszowca” placowi położonemu w Nikiszowcu u zbiegu ulic Zofii Nałkowskiej, Zamkowej i placu Wyzwolenia, obok kościoła pw. św. Anny, nadano nazwę „Skwer Emila i Georga Zillmannów”.

Przypisy