Zimnolecznictwo

Zimnolecznictwo (leczenie zimnem, kriolecznictwo) – jedna z najstarszych metod fizykoterapii. Polega na stosowaniu materiałów lub substancji w celu odprowadzenia ciepła z ciała i uzyskaniu miejscowego lub ogólnoustrojowego efektu terapeutycznego.

Reakcja organizmu na zimno

Wpływ zimna na organizm składa się z dwóch faz:

I faza następuje: zwężenie naczyń skóry; zmniejszenie ukrwienia skóry (bladość, ochłodzenie skóry), powolne obniżanie temperatury skóry, mięśni, stawów; zmniejszenie tempa przemiany materii miejscowej i zwiększenie w części rdzennej; zmniejszenie przewodnictwa nerwowego; podwyższenie progu bólowego; spowolnienie uwalniania mediatorów bólu i zapalenia; zwiększenie napięcia mięśni szkieletowych; zwiększenie napięcia ścian naczyń; zwiększenie czynności nadnerczy; wzrost ciśnienia tętniczego i żylnego krwi[1].

II faza obejmuje: rozszerzenie naczyń skóry; zwiększenie ukrwienia skóry (ocieplenie skóry); powolny wzrost temperatury uprzednio ochłodzonych tkanek; zwiększenie tempa przemiany materii w części rdzennej; zmniejszenie napięcia mięśni szkieletowych; zmniejszenie napięcia ścian naczyń; spadek ciśnienia tętniczego i żylnego krwi[1].

Historia zimnolecznictwa

  • 2500 r. p.n.e. w Egipcie moczenie w zimnej wodzie wykorzystywane było do celów leczniczych[2]
  • 377 r. p.n.e. Hipokrates opisuje działanie zimna wraz ze wskazaniami i przeciwwskazaniami do jego stosowania. Zalecał hipotermię w celu zmniejszenia obrzęków, krwawień oraz bólu
  • I wiek n.e. Aulus Cornelius Celsus pisał, że nawet niewielka dawka „zimna" może spowodować brak czucia w danej kończynie, zaś dłuższy okres utrzymywania ciała pacjenta w niskiej temperaturze może skutkować martwicą skóry[3]
  • XVI wiek nadworny lekarz Króla Zygmunta Augusta Józef Struś propagował zimnolecznictwo[2]
  • 1578 r. doktor Wojciech Oczko w traktacie „Cieplice " zawarł przepisy kąpielowe oraz wskazania i przeciwwskazania do ich stosowania[2]
  • podczas kampanii zimowej w Rosji napoleoński chirurg Baron Dominique Jean Larrey stosował z powodzeniem lecznicze zimno w postaci okładów z lodu i śniegu w celu minimalizacji cierpienia i krwawienia, podczas amputacji kończyn u rannych żołnierzy
  • 1845 r. J. Arnott stosował zimnoterapie w przypadku neuralgii, reumatyzmu oraz bólu w przebiegu choroby nowotworowej
  • 1877 r. uznaje się za początek nowej dziedziny nauki kriogeniki, kiedy to niezalanie od siebie Louis-Paul Cailletet we Francji i Raoul-Pierre Pictet w Szwajcarii uzyskują na krótko temperaturę ok. -203°C i obserwują przez kilka sekund pary tlenu w postaci przelotnej mgły[4]
  • 1907 r. Whitehouse konstruuje tzw. krioaplikator wykorzystywany do niszczenia powierzchniowych zmian nowotworowych i leczenia zmian dermatologicznych
  • lata 70 XX wieku powstaje koncepcja krioterapii[5]
  • 1978 r. w Japonii prof. Toshiro Yamauchi wraz z zespołem uruchamia pierwszą na świecie komorę kriogeniczną wykorzystywaną do leczenia pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów[5]
  • 1985 r. pierwsza polskie próba z komorą kriogeniczną[5]
  • 1989 r. w INTiBS PAN we Wrocławiu powstaje pierwsza polska komora kriogeniczna (była to 2. w Europie, 3. na świecie komora kriogeniczna)[3]

Efekty zdrowotne zimnolecznictwa

Zimno może wpływać na niszczenie tkanek zmienionych patologicznie, jak i pobudzać organizm do autonaprawy[2]. Końcowy efekt zastosowania zimna uzależniony jest od zakresu zastosowanych temperatur, szybkości ochładzania tkanek, czasu oddziaływania zimna, indywidualnej wrażliwości organizmu na zimno[2].

  • przyspieszona rehabilitacja
  • szybsza odnowa biologiczna po treningu
  • większa odporność organizmu
  • korzystnie wpływa na stan psychiczny, poprawia nastrój, zwiększa odporność na stres
  • poprawia wygląd skóry, zapobiega cellulitowi przez poprawę mikrokrążenia w skórze
  • poprawia metabolizm
  • zwiększa wydolność układu sercowo-naczyniowego
  • u kobiet wpływa na obniżenie otyłości[2]

Przeciwwskazania do leczenia zimnem

Przeciwwskazania bezwzględne

Przeciwwskazania względne

  • przebyte zakrzepy żylne i zatory tętnic obwodowych
  • chwiejność emocjonalna objawiająca się m.in. nadmierną potliwością[3]
  • wiek powyżej 65 lat

Metody leczenia

  • zimnem kąpiele zanurzeniowe w zimnej wodzie o różnej temperaturze, morsowanie
  • polewanie zimną wodą
  • okłady z zimnej wody
  • okłady woreczkami z lodem
  • okłady z topniejącego śniegu, kąpiele w śniegu
  • okłady woreczkami wypełnianymi żelami chłodzącymi
  • stosowanie sprayów chodzących
  • stosowanie mankietów krioterapeutycznych
  • kriostymulacja miejscowa - schłodzeni miejscowe parami o temperaturze -100°C
  • kriostymulacja ogólna - schładzanie całego ciała w komorach o temperaturze niższej niż -100°C

Rodzaje zimna (zimnoterapia)

  1. zimno mokre ok. 0°C
    • kąpiel w wodzie z lodem
    • masaż kostką lodu
  2. zimno wilgotne do ok -15 do -35°C
    • nadmuchy zimnym powietrza (-20 do -30°C)
  3. zimno suche poniżej -60
    • nadmuchy parami azotu (-100 do -180°C)
    • nadmuchy parami CO2 (ok. -80°C)
    • kriokomora

Wskazania do stosowania zimna w zabiegach miejscowych

  • choroby narządu ruchu stłuczenia, krwiaki, urazy tkanek miękkich do 4-5 dni po urazie, świeże oparzenia[3][2], ostre zapalenie ścięgien, torebek stawowych i mięśni[3]; przykurcze stawowe pourazowe
  • choroby zwyrodnieniowe i reumatyczne ostre zapalenie stawów niezależne od przyczyn, napady dny moczanowej, blokady stawów w połączeniu z mobilizacją, dyskopatia[3]
  • choroby układu krążenia częstoskurcz napadowy, początek okresu zakrzepowego zapalenia żył, hemoroidy
  • choroby układu nerwowego bóle głowy pochodzenia naczyniowego, rwa kulszowa
  • choroby dermatologiczne łuszczyca[3], włókniaki[3], brodawki[3], zakażenia wirusowe[3]
  • choroby przemiany materii: nadwaga i otyłość[2][3]
  • także obrzęk limfatyczny, zapobieganie odleżynom, oparzenia, ostry ból zęba, zabiegi chirurgiczne w obrębie jamy ustnej oraz szczęki dolnej i żuchwy

Przypisy

  1. ↑ a b Gerard Straburzyński, Fizjoterapia, wyd. Wyd. 3 rozsz. i uzup. (dodr.), Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007, ISBN 978-83-200-3741-8, OCLC 749910914 [dostęp 2019-10-24].
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y Roland Wesołowski i inni, Oddziaływanie zimna na organizm człowieka - morsowanie jako forma rekreacji sportowej, „Wiosna młodych fizjoterapeutów”, Tom I, 2013.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m Kriokomory w medycynie - klimatyzacja.pl, www.klimatyzacja.pl [dostęp 2019-10-24] (pol.).
  4. ↑ Halina Podbielska, Anna Skrzek, Zastosowanie niskich temperatur w biomedycynie, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2012, ISBN 978-83-7493-721-4, OCLC 823770727 [dostęp 2019-10-24].
  5. ↑ a b c Anna Skrzek, Historia krioterapii ogólnoustrojowej w Polsce, „Acta Bio-Optica et Informatica Medica”, kwiecień 2009.