Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1984

XIV Zimowe Igrzyska Olimpijskie

IO 1980	IO 1988
Stolica igrzysk	Sarajewo  Jugosławia
Liczba ekip	49
Liczba sportowców	1273 (996 mężczyzn i 277 kobiet)
Liczba konkurencji	39 w 10 dyscyplinach
Otwarcie	8 lutego 1984
Oficjalne otwarcie	Prezydent Jugosławii Mika Špiljak
Zamknięcie	19 lutego 1984
Przysięga olimpijska	Bojan Križaj
Znicz olimpijski	Sanda Dubravčić
Stadion	Stadion Koševo

XIV Zimowe Igrzyska Olimpijskie – zawody sportowe, które odbywały się od 8 do 19 lutego 1984 roku w Sarajewie w Jugosławii (obecnie stolicy Bośni i Hercegowiny).

Międzynarodowy Komitet Olimpijski powierzył miastu prawo organizacji imprezy podczas posiedzenia w Atenach 18 maja 1978 roku. Przeprowadzone w Jugosławii igrzyska były drugimi w historii zawodami tej rangi przeprowadzonymi w państwie socjalistycznym – w 1980 roku letnie igrzyska zorganizowała Moskwa^[1]. W zawodach wystartowało 1273 zawodników z 49 krajów^[2].

Wybór organizatora

Wyniki głosowania
kandydat	runda 1	runda 2
Sarajewo	31	39
Sapporo	33	36
Göteborg	10	–

Zimowe igrzyska w 1984 roku chciały zorganizować trzy miasta – Göteborg, Sapporo oraz Sarajewo^[1]. Wśród kandydatów tylko jedno miasto wcześniej było już gospodarzem igrzysk – w 1972 roku zawody odbyły się w Sapporo^[3], a ich organizację oceniano bardzo dobrze. Kandydatura szwedzka zakładała decentralizację igrzysk i zorganizowanie ich w czterech głównych miastach – Göteborgu, Åre, Falun i Hammarstrand. Z kolei władze miejskie Sarajewa zobowiązały się do wybudowania w ciągu 6 lat od wyboru nowoczesnego centrum sportów zimowych^[4].

Ostateczną decyzję co do wyboru miejsce rozegrania igrzysk w 1984 roku Międzynarodowy Komitet Olimpijski podjął podczas 80. sesji tej organizacji, która odbyła się w Atenach w dniach od 17 do 19 maja 1978 roku^[4]. Samo głosowanie nad wyborem organizatora Zimowych Igrzysk Olimpijskich 1984 odbyło się 18 maja^[1]. W pierwszej rundzie z rywalizacji odpadła kandydatura szwedzka (10 głosów), której minusem były duże odległości pomiędzy poszczególnymi ośrodkami igrzysk, co spowodowałoby konieczność korzystania z transportu lotniczego^[2], a Sarajewo zajęło drugie miejsce (31 głosów, przy 33 głosach kandydatury japońskiej). W drugiej fazie głosowania większość głosów, które w poprzedniej turze zyskał Göteborg trafiły na konto Jugosławii i to właśnie ono ostatecznie zwyciężyło, pokonując Sapporo stosunkiem głosów 39:36^[1]. Wśród argumentów przemawiających za Sarajewem była potrzeba stworzenia nowego centrum sportów zimowych w tym rejonie Europy^[5].

Przygotowania

Trybuny stadionu Koševo – widok współczesny

Po zwycięstwie w głosowaniu MKOl w Sarajewie należało praktycznie od podstaw zbudować nowe obiekty sportowe^[6]. Po ogłoszeniu zaciągu do młodzieżowych brygad pracy do organizatorów zgłosiło się ponad 3000 osób z całego kraju chętnych do bezpłatnej pomocy przy budowie obiektów^[7]. Wstępny budżet igrzysk wynosił 160 milionów dolarów^[5]. Mimo niekorzystnych warunków gospodarczych w kraju – inflacja w Jugosławii sięgała wówczas 50%, a dług zagraniczny wynosił 20 miliardów dolarów – wszystkie obiekty potrzebne do przeprowadzenia zawodów ukończono przed terminem^[5]. Na konto komitetu organizacyjnego wpłynęła kwota 214 tysięcy dolarów – pieniądze te spontanicznie wpłacili mieszkańcy Sarajewa^[7]. Najbardziej kosztowną inwestycją była modernizacja Stadionu Koševo, który miał być areną otwarcia igrzysk^[8]. Budowa toru dla saneczkarstwa i bobslejów, którzy powstał na zboczach Trebevicia kosztowała 12 milionów dolarów^[8]. W Sarajewie powstała hala Zetra, a w okolicach miasta odnowiono skocznie narciarskie Igman oraz zmodernizowano trasy zjazdowe w ośrodkach Bjelašnica i Jahorina^[8]. Aby zapewnić odpowiednią różnicę poziomów pomiędzy startem i metą alpejskiej trasy biegu zjazdowego (800 metrów) organizatorzy zbudowali specjalną rampę^[6]. W związku z igrzyskami w Sarajewie zmodernizowano także port lotniczy i stację kolejową^[7].

Maskotka

Oficjalną maskotką igrzysk w Sarajewie był wilk o imieniu Vučko^[9]. Przed zawodami czytelników jugosłowiańskich gazet poproszono o wybranie maskotki sarajewskich igrzysk z listy sześciu finalistów – oprócz wilka do miana oficjalnej maskotki kandydowały wiewiórka, baranek, koza górska, jeżozwierz oraz śniegowa kula^[10]. Wilczek miał zmienić niekorzystny wizerunek tych zwierząt oraz przyczynić się do zwiększenia społecznej wiedzy na temat zagrożonych gatunków wilków na terytorium Bośni i Hercegowiny^[10]. Ubrana w czerwony szalik z logiem igrzysk maskotka^[11] stała się postacią kultową^[10]. Według MKOl dzięki tej maskotce udało się zmienić niekorzystny stereotyp wilków w tym regionie^[10]. Do historii przeszło zawołanie wilka „Sarajewoooo”, które pojawiało się jako intro transmisji telewizyjnych z igrzysk^[10].

Rozgrywane dyscypliny

Uczestnicy Zimowych Igrzysk Olimpijskich 1984 rywalizowali w 39 konkurencjach w 10 dyscyplinach sportowych^[2]. Po raz pierwszy w historii na zimowych igrzyskach olimpijskich rozegrano konkurencję biegu na 20 kilometrów kobiet techniką klasyczną^[12], który do programu tych zawodów został wprowadzony decyzją podjętą podczas 83. sesji Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, która odbyła się w dniach od 15 do 18 lipca 1980 roku w Moskwie^[13].

Państwa uczestniczące

W zawodach uczestniczyli przedstawiciele 49 państw, co było wówczas najlepszym wynikiem w historii zimowych igrzysk olimpijskich (poprzednio najwięcej (37) państw wystąpiło w 1968, 1976 i 1980 roku)^[14]. Najliczniej reprezentowanym kontynentem była Europa (26 państw), a najmniej Australia i Oceania (2 kraje). W zimowych igrzyskach olimpijskich zadebiutowali przedstawiciele 5 państw: Brytyjskich Wysp Dziewiczych, Egiptu, Monako, Portoryko i Senegalu^[15].

Przebieg zawodów

Ceremonia otwarcia

Ceremonia otwarcia igrzysk została przeprowadzona na gruntownie odnowionym i rozbudowanym przed igrzyskami stadionie Koševo 7 lutego 1984 roku. W uroczystości brało udział blisko 75 tysięcy osób^[9]. Ulokowany nad wschodnią trybuną obiektu znicz olimpijski zapaliła chorwacka łyżwiarka Sanda Dubravčić. Oficjalnego otwarcia igrzysk dokonał ówczesny prezydent Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii Mika Špiljak^[2].

Zakończenie igrzysk

Ceremonia zakończenia igrzysk odbyła się 19 lutego 1984 roku. Ogień olimpijski w czarze został wygaszony o godzinie 20.22 w hali Zetra Ice Rink^[16].

Biegi narciarskie

Główne role na tych zimowych igrzyskach grali biegacze narciarscy. Finka Marja-Liisa Hämäläinen, która zdobyła 3 złote i 1 brązowy medal, oraz Szwed Gunde Svan, który zdobył 2 złote medale, 1 srebrny i 1 brązowy.

Hokej na lodzie

Turniej hokeistów odbył się w dniach 7–19 lutego 1984 roku. Spotkania rozgrywano na dwóch halach w Sarajewie – Zetrze i Skenderiji. Oba obiekty mogły na swych trybunach pomieścić wówczas 8500 widzów. Kontrowersje wzbudzały przepisy zabraniające udziału w igrzyskach zawodnikom mającym podpisane profesjonalne kontrakty. Zabraniały one bowiem grę jedynie zawodnikom NHL, nie regulowały jednak kwestii graczy innych lig. Spowodowało to, iż w drużynach narodowych wystąpiło wielu profesjonalnych zawodników. W turnieju wzięło udział 12 zespołów, które podzielono na dwie grupy po sześć zespołów. Dwie pierwsze ekipy z każdej grupy awansowały do strefy medalowej. Ponadto drużyny z trzecich miejsc rozegrały spotkanie o piąte miejsce, a z czwartych – o siódme. Z czterech drużyn, które awansowały do strefy medalowej utworzono grupę finałową, w której jednak zaliczono zespołom spotkania z pierwszej fazy turnieju, które rozegrały między sobą. Złote medale zdobyli zawodnicy reprezentujący Związek Radziecki. Srebrne medale przypadły Czechosłowakom, a brązowe Szwedom^[17][18]. Najskuteczniejszym zawodnikiem turnieju według punktacji kanadyjskiej został Erich Kühnhackl, reprezentujący RFN. Nagrodę fair play przyznano Związkowi Radzieckiemu^[19].

Łyżwiarstwo figurowe

Para brytyjskich łyżwiarzy Jayne Torvill i Christopher Dean zaprezentowała taniec na lodzie pełen perfekcji i artyzmu. Przyznano im najwięcej punktów i zdobyli złoty medal.

Łyżwiarstwo szybkie

Niemcy cieszyli się ze świetnych popisów panczenistki Karin Enke, która zdobyła 2 złote i 2 srebrne medale. Kanadyjczycy z szybkich biegów Gaétana Bouchera z dwoma złotymi medalami i jednym brązowym.

Narciarstwo alpejskie

Srebrny medal w slalomie gigancie zdobył jugosłowiański narciarz Jure Franko.

Skoki narciarskie

Na kongresie FIS w 1983 roku postanowiono odejść od zasady tzw. podwójnego mistrzostwa, na podstawie której każdy medalista olimpijski stawał się automatycznie medalistą mistrzostw świata. Konkursy olimpijskie w Sarajewie były zatem pierwszymi, za które nie przyznawano tytułów mistrza świata^[20]. Przed rozpoczęciem igrzysk rozważano wprowadzenie do kalendarza olimpijskiego zawodów drużynowych w skokach narciarskich. Propozycja ta nie została jednak przyjęta. W konsekwencji, już po zakończeniu zimowych igrzysk olimpijskich, rozegrano nieoficjalne mistrzostwa świata w Engelbergu, składające się tylko z zawodów drużynowych^[21]. Nieoficjalnymi mistrzami świata zostali skoczkowie z Finlandii^[22].

Konkursy skoków w Sarajewie były przede wszystkim pojedynkiem pomiędzy liderem i wiceliderem ówczesnej klasyfikacji Pucharu Świata – Jensem Weißflogiem i Matti Nykänenem^[23]. W pierwszych zawodach, przeprowadzonych na skoczni K-90, złoto olimpijskie wywalczył Weißflog, wyprzedzając o 1,2 punktu Nykänena^[24]. Na skoczni K-112 sytuacja była odwrotna, przy czym przewaga Nykänena nad Weißflogiem wyniosła 17,5 punktu. Taką różnicę Fin wypracował głównie dzięki poprawieniu rekordu skoczni^[25]. Uzyskana przez Nykänena przewaga jest rekordową różnicą punktową, jaką mistrz olimpijski osiągnął nad wicemistrzem^[26]. Brązowe medale wywalczyli: Jari Puikkonen na skoczni normalnej^[24] i Pavel Ploc na skoczni dużej^[25].

Mianem narodowej katastrofy nazwany został występ norweskich skoczków w zawodach olimpijskich w Sarajewie. Najlepszy z Norwegów, Ole Christian Eidhammer, zajął osiemnaste miejsce. Był to najgorszy spośród wszystkich występów skoczków z tego kraju od początku rozgrywania zimowych igrzysk olimpijskich^[27].

Klasyfikacja medalowa

Zawodnicy reprezentujący 17 krajów zdobyli przynajmniej jeden medal, z czego 11 reprezentacji zdobyło przynajmniej jedno złoto. Tym samym 32 spośród reprezentacji, które przyjechały na igrzyska, nie zdobyło żadnego medalu^[28].

Pierwsze miejsce w klasyfikacji medalowej zajęli reprezentacji Niemieckiej Republiki Demokratycznej, dla których był to wówczas najlepszy start w historii zimowych igrzysk olimpijskich zarówno pod względem liczby medali ogółem, jak i liczby medali według ich kolorów^[29]. Z kolei dla Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, mimo zajęcia drugiego miejsca w klasyfikacji medalowej był to drugi najgorszy występ na zimowych igrzyskach olimpijskich pod względem kolorów zdobywanych medali (pod względem liczby zdobytych medali był to trzeci najlepszy występ sportowców radzieckich w historii)^[30]. Jedynym krajem, który po raz pierwszy w historii zdobył medal zimowych igrzysk olimpijskich była reprezentacja gospodarzy zawodów – Jugosławii, która zdobyła jeden srebrny medal^[31].

Poniższa tabela przedstawia klasyfikację medalową dziesięciu najlepszych państw na igrzyskach w Sarajewie oraz gospodarza tych zawodów (wyróżniony kolorem). Miejsca są uszeregowane względem koloru medalu.

Miejsce	Kraj	Złoto	Srebro	Brąz	Razem
1.	NRD	9	9	6	24
2.	ZSRR	6	10	9	25
3.	Stany Zjednoczone	4	4	0	8
4.	Finlandia	4	3	6	13
5.	Szwecja	4	2	2	8
6.	Norwegia	3	2	4	9
7.	Szwajcaria	2	2	1	5
8.	RFN	2	1	1	4
	Kanada	2	1	1	4
10.	Włochy	2	0	0	2
14.	Jugosławia	0	1	0	1

Lista multimedalistów

Fińska biegaczka narciarska Marja-Liisa Hämäläinen zdobyła cztery medale (3 złote i 1 brązowy) i była najbardziej utytułowaną spośród wszystkich sportowców. Tuż za nią w indywidualnej tabeli medalowej znalazła się reprezentująca NRD panczenistka – Karin Enke, która wywalczyła dwa złote i dwa srebrne medale. Trzecie miejsce w indywidualnej klasyfikacji zajął szwedzki biegacz narciarski – Gunde Svan, który zdobył 2 złote, 1 srebrny i 1 brązowy medal^[32].

Poniższa lista przedstawia zawodników, którzy zdobyli przynajmniej dwa medale, w tym minimum jeden złoty^[33].

Zawodnik	Narodowość	Dyscyplina	Złoto	Srebro	Brąz	Razem
Hämäläinen, Marja-LiisaMarja-Liisa Hämäläinen	Finlandia	Biegi narciarskie	3	0	1	4
Enke, KarinKarin Enke	NRD	Łyżwiarstwo szybkie	2	2	0	4
Svan, GundeGunde Svan	Szwecja	Biegi narciarskie	2	1	1	4
Boucher, GaétanGaétan Boucher	Kanada	Łyżwiarstwo szybkie	2	0	1	3
Hoppe, WolfgangWolfgang Hoppe	NRD	Bobsleje	2	0	0	2
Schauerhammer, DietmarDietmar Schauerhammer	NRD	Bobsleje	2	0	0	2
Wassberg, ThomasThomas Wassberg	Szwecja	Biegi narciarskie	2	0	0	2
Schöne, AndreaAndrea Schöne	NRD	Łyżwiarstwo szybkie	1	2	0	3
Angerer, PeterPeter Angerer	RFN	Biathlon	1	1	1	3
Kvalfoss, EirikEirik Kvalfoss	Norwegia	Biathlon	1	1	1	3
Aunli, BeritBerit Aunli	Norwegia	Biegi narciarskie	1	1	0	2
Gustafson, TomasTomas Gustafson	Szwecja	Łyżwiarstwo szybkie	1	1	0	2
Małkow, IgorIgor Małkow	ZSRR	Łyżwiarstwo szybkie	1	1	0	2
Nykänen, MattiMatti Nykänen	Finlandia	Skoki narciarskie	1	1	0	2
Weißflog, JensJens Weißflog	NRD	Skoki narciarskie	1	1	0	2
Zimiatow, NikołajNikołaj Zimiatow	ZSRR	Biegi narciarskie	1	1	0	2
Jahren, AnneAnne Jahren	Norwegia	Biegi narciarskie	1	0	1	2
Pettersen, BritBrit Pettersen	Norwegia	Biegi narciarskie	1	0	1	2

Kontrowersje

Doping

Podczas Zimowych Igrzysk Olimpijskich 1984 badaniom mającym wykryć ewentualne stosowanie niedozwolonych środków dopingujących poddano ponad 500 sportowców, w tym wszystkich medalistów zawodów. Ówczesny prezydent komisji medycznej Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, Alexandre de Mérode stwierdził, iż kontrole były ostrzejsze i dokładniejsze niż podczas zimowych igrzysk rozegranych w 1976 roku^[34]. Jedynym zawodnikiem, któremu udowodniono stosowanie nielegalnego dopingu był reprezentant Mongolii, Pürevjavyn Batsükh, który stosował metandienon^[35].

Kontrowersje wzbudził fakt, iż, z powodu wprowadzenia na listę zakazanych środków efedryny, zawodnicy nie mogli stosować części leków na nieżyt nosa, zawierających tę substancję^[36].

Kontrowersje wzbudziła również wypowiedź trenera norweskiej reprezentacji w biegach narciarskich, Magnara Lundemo, który oskarżył reprezentantów Finlandii o stosowanie dopingu związanego z przetaczaniem krwi. Dzień po tej wypowiedzi Lundemo stwierdził, iż został źle zrozumiany i nie oskarżał nikogo o stosowanie dopingu, a jedynie zauważył fakt, że wyniki osiągane przez Finów były, jego zdaniem, nadzwyczaj dobre^[37].

Zobacz też

• Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie 1984

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Roland Wolf: Sarajevo 84. Monachium, Niemcy Wschodnie: proSport Verlag für Sport und Kultur, 1984. (niem.)