Zinna (klasztor)

Zinna
Kościół klasztorny
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Brandenburgia
Miejscowość	Jüterbog
Właściciel	cystersi
Typ zakonu	męski
Obiekty sakralne
kościół	Najświętszej Marii Panny
Fundator	Wichman z Seeburga
Data budowy	1170
Data zamknięcia	1553
Położenie na mapie Brandenburgii Zinna
Położenie na mapie Niemiec Zinna
52°01′33″N 13°06′06″E/52,025750 13,101556
Strona internetowa klasztoru

Zabudowania klasztorne: na pierwszym planie infirmeria, z tyłu dom opata, widok od południa

Zinna (łac. Coena b. Mariae) – dawny klasztor cystersów znajdujący się na terenie dzisiejszego miasta Jüterbog w Niemczech, w kraju związkowym Brandenburgia, założony w XII w., w 1553 zsekularyzowany.

Historia

Klasztor został założony przez arcybiskupa Magdeburga Wichmana z Seeburga w 1170 na zdobytych krótko wcześniej terenach (arcybiskup otrzymał je od Albrechta Niedźwiedzia w zamian za pomoc w pokonaniu Jaksy z Kopanicy w 1157^[1][2]) dla cystersów przybyłych tutaj z opactwa Altenberg^[3][4][5][6] (istnieją jednak źródła wskazujące na to, że mogli przybyć z filialnego Altenbergu, klasztoru Mariental^[7]). Nazwa Zinna miała pochodzić od pobliskiej słowiańskiej wioski Czynna^[8]. W 1179 budowany klasztor został zniszczony przez Słowian^[3][9][10]. Prace przy zakładaniu klasztoru z czasem podjęto jednak na nowo; z 1221 pochodzi dotyczący go papieski przywilej^[9][11]. Kościół klasztorny konsekrowano w 1226 lub 1227^[12][13], być może jeszcze nieukończony (na jego ukończenie po 1230 wskazuje połączenie stylu późnoromańskiego i wczesnogotyckiego)^[13].

Klasztor stopniowo rozwijał się gospodarczo i dysponował coraz większym majątkiem^[14][9][5]. Pod koniec XV w. posiadał 39 wsi i wiele zakładów gospodarczych, a także domy w znaczniejszych miastach regionu. Sprawował patronat nad kilkudziesięcioma kościołami^[5]. Prawdopodobnie tutaj wykonano jeden z najstarszych zachowanych druków, gotycki psałterz maryjny z ostatniej dekady XV w.^[15][5]. W 1449 w klasztorze został zawarty układ pomiędzy arcybiskupem Magdeburga Fryderykiem z Beichlingen i margrabią brandenburskim Fryderykiem Żelaznym^[16].

Upadek klasztoru spowodowała w XVI w. reformacja. Już w latach 30. Jüterbog i okolice stały się protestanckie, a opata klasztoru Zinna uwięziono. Klasztor nadal działał, ale w ograniczonej formie^[17][18]. Jednak w 1553 ostatni opat opuścił klasztor^[17][5]. Klasztor stał się częścią majątku arcybiskupiego^[17]. Mnisi z Zinny znaleźli schronienie w śląskim klasztorze w Henrykowie^[19].

Dawna rezydencja opata stała się jedną z rezydencji administratorów arcybiskupstwa magdeburskiego^[20]. W 1591 zmarła tu siostra ówczesnego administratora Joachima Fryderyka. W 1591 odbyła się tu narada Jana Fryderyka z margrabią brandenburskim Janem Jerzym i innymi okolicznymi książętami na temat opieki nad małoletnim synem księcia Saksonii Chrystiana I. W 1606 w dawnym klasztorze schroniła się kapituła katedralna z Magdeburga z powodu panującej w tym mieście zarazy^[20]. W połowie XVII w. był rezydencją pozbawionego urzędu protestanckiego administratora arcybiskupstwa magdeburskiego Chrystiana Wilhelma Hohenzollerna^[20][6] (dawny klasztor przyznano mu na mocy postanowień pokoju westfalskiego^[20]). Później dawny klasztor służył jako zamek myśliwski Hohenzollernów^[21].

Większość zabudowań klasztornych rozebrano w XVIII w. W bezpośrednim sąsiedztwie dawnego klasztoru w 1764 król pruski Fryderyk II Wielki nakazał budowę osady dla sprowadzanych tu tkaczy z Saksonii^[22][23][24] – zaplanowano ją na planie prostokąta, z ośmiokątnym placem w centrum^[23][24]. Materiał z rozbieranych budowli klasztornych posłużył jako budulec budynków nowego miasta^[22][25]. W 1902 osada ta otrzymała nazwę Kloster Zinna (dosłownie "Klasztor Zinna")^[26]. Ocalałe zabudowania klasztorne służyły różnym celom. W 1872 spłonął znajdujący się w zabudowaniach dawnej klauzury browar^[27].

Opis

Do dzisiejszych czasów pozostał granitowy kościół klasztorny w formie późnoromańskiej bazyliki^[28][6]. Z zabudowań klasztornych, przylegających do kościoła od południa, pozostały tylko fragmenty: część zachodniego skrzydła otaczającego dziedziniec pochodzącego z pierwszej połowy XIII w., stanowiącego niegdyś dom konwersów^[28][6] oraz część dawnego refektarza. Więcej zachowało się budynków spoza klauzury, położonych na wschód od głównej części klasztoru: budynek nazywany Alte Abtei (dosłownie „stare opactwo”), który pochodzi z XIV w., z zachowanymi krzyżowo-żebrowymi sklepieniami wewnątrz i gotyckimi schodkowymi szczytami na zewnątrz, wyposażony podczas budowy w ogrzewanie i dostęp do bieżącej wody (faktycznie mieścił m.in. infirmerię). W pobliżu znajduje się późnogotycki budynek nazywany Neue Abtei (dosłownie „nowe opactwo”), stanowiący rezydencję opata, obejmujący kaplicę (z zachowanymi freskami^[5]), obszerne pomieszczenia ze sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, ogrzewane ciepłym powietrzem, i kuchnię w piwnicy^[28]. Obok znajduje się pochodzący z XVI w. dom przeznaczony dla gości klasztornych^[28]. Z innych budowli pozostały tylko relikty^[6].

Kościół służy jako protestancka świątynia parafialna oraz miejsce koncertów, a dawny dom opata jako muzeum (założono je w danych zabudowaniach klasztornych w 1956)^[29].

Zobacz też

• Kościół Najświętszej Marii Panny w Jüterbogu

Przypisy

Bibliografia

• Wilhelm Jung: Die Klosterkirche zu Zinna in Mittelalter: Ein Beitrag zur Baugeschichte der Zisterzienser. Strassburg: J. H. Ed. Heitz (Heitz & Müdel), 1904, seria: Studien zur deutschen Kunstgeschichte. 56.
• Oliver H. Schmidt: Kloster Zinna und der Orden der Zisterzienser: Begleitbuch zur Dauerausstellung des Museums Kloster Zinna. Berlin: Lukas Verlag, 2001. ISBN 3-931836-10-X.
• Felix Escher: Zisterzienser im ostelbischen Raum. W: Zisterzienser in Brandenburg. Oliver H. Schmidt, Dirk Schumann (Hg.). Berlin: Lukas Verlag, 1996, s. 9–21, seria: Studien zur Geschichte, Kunst und Kultur der Zisterzienser. 1. ISBN 3-931836-01-0.
• Sebastian Brather: Kloster Zinna und der hochmittelalterliche Landesausbau im Nutheraum. W: Zisterzienser in Brandenburg. Oliver H. Schmidt, Dirk Schumann (Hg.). Berlin: Lukas Verlag, 1996, s. 60–80, seria: Studien zur Geschichte, Kunst und Kultur der Zisterzienser. 1. ISBN 3-931836-01-0.