Zinna (klasztor)

Zinna
Ilustracja
Kościół klasztorny
Państwo Niemcy
Kraj związkowy Brandenburgia
MiejscowośćJüterbog
Właścicielcystersi
Typ zakonumęski
Obiekty sakralne
kościółNajświętszej Marii Panny
FundatorWichman z Seeburga
Data budowy1170
Data zamknięcia1553
Położenie na mapie Brandenburgii
Mapa konturowa Brandenburgii, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Zinna”
Położenie na mapie Niemiec
Mapa konturowa Niemiec, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Zinna”
Ziemia52°01′33″N 13°06′06″E/52,025750 13,101556
Strona internetowa klasztoru
Zabudowania klasztorne: na pierwszym planie infirmeria, z tyłu dom opata, widok od południa

Zinna (łac. Coena b. Mariae) – dawny klasztor cystersów znajdujący się na terenie dzisiejszego miasta Jüterbog w Niemczech, w kraju związkowym Brandenburgia, założony w XII w., w 1553 zsekularyzowany.

Historia

Klasztor został założony przez arcybiskupa Magdeburga Wichmana z Seeburga w 1170 na zdobytych krótko wcześniej terenach (arcybiskup otrzymał je od Albrechta Niedźwiedzia w zamian za pomoc w pokonaniu Jaksy z Kopanicy w 1157[1][2]) dla cystersów przybyłych tutaj z opactwa Altenberg[3][4][5][6] (istnieją jednak źródła wskazujące na to, że mogli przybyć z filialnego Altenbergu, klasztoru Mariental[7]). Nazwa Zinna miała pochodzić od pobliskiej słowiańskiej wioski Czynna[8]. W 1179 budowany klasztor został zniszczony przez Słowian[3][9][10]. Prace przy zakładaniu klasztoru z czasem podjęto jednak na nowo; z 1221 pochodzi dotyczący go papieski przywilej[9][11]. Kościół klasztorny konsekrowano w 1226 lub 1227[12][13], być może jeszcze nieukończony (na jego ukończenie po 1230 wskazuje połączenie stylu późnoromańskiego i wczesnogotyckiego)[13].

Klasztor stopniowo rozwijał się gospodarczo i dysponował coraz większym majątkiem[14][9][5]. Pod koniec XV w. posiadał 39 wsi i wiele zakładów gospodarczych, a także domy w znaczniejszych miastach regionu. Sprawował patronat nad kilkudziesięcioma kościołami[5]. Prawdopodobnie tutaj wykonano jeden z najstarszych zachowanych druków, gotycki psałterz maryjny z ostatniej dekady XV w.[15][5]. W 1449 w klasztorze został zawarty układ pomiędzy arcybiskupem Magdeburga Fryderykiem z Beichlingen i margrabią brandenburskim Fryderykiem Żelaznym[16].

Upadek klasztoru spowodowała w XVI w. reformacja. Już w latach 30. Jüterbog i okolice stały się protestanckie, a opata klasztoru Zinna uwięziono. Klasztor nadal działał, ale w ograniczonej formie[17][18]. Jednak w 1553 ostatni opat opuścił klasztor[17][5]. Klasztor stał się częścią majątku arcybiskupiego[17]. Mnisi z Zinny znaleźli schronienie w śląskim klasztorze w Henrykowie[19].

Dawna rezydencja opata stała się jedną z rezydencji administratorów arcybiskupstwa magdeburskiego[20]. W 1591 zmarła tu siostra ówczesnego administratora Joachima Fryderyka. W 1591 odbyła się tu narada Jana Fryderyka z margrabią brandenburskim Janem Jerzym i innymi okolicznymi książętami na temat opieki nad małoletnim synem księcia Saksonii Chrystiana I. W 1606 w dawnym klasztorze schroniła się kapituła katedralna z Magdeburga z powodu panującej w tym mieście zarazy[20]. W połowie XVII w. był rezydencją pozbawionego urzędu protestanckiego administratora arcybiskupstwa magdeburskiego Chrystiana Wilhelma Hohenzollerna[20][6] (dawny klasztor przyznano mu na mocy postanowień pokoju westfalskiego[20]). Później dawny klasztor służył jako zamek myśliwski Hohenzollernów[21].

Większość zabudowań klasztornych rozebrano w XVIII w. W bezpośrednim sąsiedztwie dawnego klasztoru w 1764 król pruski Fryderyk II Wielki nakazał budowę osady dla sprowadzanych tu tkaczy z Saksonii[22][23][24] – zaplanowano ją na planie prostokąta, z ośmiokątnym placem w centrum[23][24]. Materiał z rozbieranych budowli klasztornych posłużył jako budulec budynków nowego miasta[22][25]. W 1902 osada ta otrzymała nazwę Kloster Zinna (dosłownie "Klasztor Zinna")[26]. Ocalałe zabudowania klasztorne służyły różnym celom. W 1872 spłonął znajdujący się w zabudowaniach dawnej klauzury browar[27].

Opis

Do dzisiejszych czasów pozostał granitowy kościół klasztorny w formie późnoromańskiej bazyliki[28][6]. Z zabudowań klasztornych, przylegających do kościoła od południa, pozostały tylko fragmenty: część zachodniego skrzydła otaczającego dziedziniec pochodzącego z pierwszej połowy XIII w., stanowiącego niegdyś dom konwersów[28][6] oraz część dawnego refektarza. Więcej zachowało się budynków spoza klauzury, położonych na wschód od głównej części klasztoru: budynek nazywany Alte Abtei (dosłownie „stare opactwo”), który pochodzi z XIV w., z zachowanymi krzyżowo-żebrowymi sklepieniami wewnątrz i gotyckimi schodkowymi szczytami na zewnątrz, wyposażony podczas budowy w ogrzewanie i dostęp do bieżącej wody (faktycznie mieścił m.in. infirmerię). W pobliżu znajduje się późnogotycki budynek nazywany Neue Abtei (dosłownie „nowe opactwo”), stanowiący rezydencję opata, obejmujący kaplicę (z zachowanymi freskami[5]), obszerne pomieszczenia ze sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, ogrzewane ciepłym powietrzem, i kuchnię w piwnicy[28]. Obok znajduje się pochodzący z XVI w. dom przeznaczony dla gości klasztornych[28]. Z innych budowli pozostały tylko relikty[6].

Kościół służy jako protestancka świątynia parafialna oraz miejsce koncertów, a dawny dom opata jako muzeum (założono je w danych zabudowaniach klasztornych w 1956)[29].

Zobacz też

  • Kościół Najświętszej Marii Panny w Jüterbogu

Przypisy

  1. Jung 1904 ↓, s. 6–7.
  2. Das Zisterzienserkloster. W: Kirche Kloster Zinna [on-line]. Evangelische Kirchengemeinde Kloster Zinna. [dostęp 2018-09-20].
  3. a b Brather 1996 ↓, s. 62.
  4. Jung 1904 ↓, s. 6–10.
  5. a b c d e f Zur Geschichte des mittelalterlichen Klosters. W: Kloster Zinna [on-line]. Stadt Jüterbog - Museum Kloster Zinna. [dostęp 2018-09-19].
  6. a b c d e Das Zisterzienserkloster. W: Stadterneuerung Kloster Zinna: Kloster und Webersiedlung [on-line]. DSK Deutsche Stadt- und Grundstücksentwicklungsgesellschaft mbH & Co. KG. [dostęp 2018-09-20].
  7. Schmidt 2001 ↓, s. 50.
  8. Jung 1904 ↓, s. 10.
  9. a b c Schmidt 2001 ↓, s. 52.
  10. Jung 1904 ↓, s. 13.
  11. Jung 1904 ↓, s. 14.
  12. Jung 1904 ↓, s. 15.
  13. a b Brather 1996 ↓, s. 62–64.
  14. Brather 1996 ↓, s. 64.
  15. Schmidt 2001 ↓, s. 61.
  16. Schmidt 2001 ↓, s. 51.
  17. a b c Schmidt 2001 ↓, s. 66.
  18. Jung 1904 ↓, s. 21–24.
  19. Escher 1996 ↓, s. 21.
  20. a b c d Schmidt 2001 ↓, s. 67.
  21. Geschichtliches zum Kloster Zinna. W: Kloster Zinna Sommermusiken [on-line]. Kantor Peter-Michael Seifried. [dostęp 2018-09-20].
  22. a b Jung 1904 ↓, s. 28.
  23. a b Schmidt 2001 ↓, s. 71–72.
  24. a b Die Webersiedlung. W: Stadterneuerung Kloster Zinna: Kloster und Webersiedlung [on-line]. DSK Deutsche Stadt- und Grundstücksentwicklungsgesellschaft mbH & Co. KG. [dostęp 2018-09-20].
  25. Schmidt 2001 ↓, s. 71.
  26. Stadterneuerung Kloster Zinna. W: Stadterneuerung Kloster Zinna: Kloster und Webersiedlung [on-line]. DSK Deutsche Stadt- und Grundstücksentwicklungsgesellschaft mbH & Co. KG. [dostęp 2018-09-20].
  27. Schmidt 2001 ↓, s. 73–74.
  28. a b c d Zu den Baulichkeiten des mittelalterlichen Klosters. W: Kloster Zinna [on-line]. Stadt Jüterbog - Museum Kloster Zinna. [dostęp 2018-09-19].
  29. Schmidt 2001 ↓, s. 74.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Brandenburg location map G.svg
Autor: Hanhil based on work by NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Brandenburg, showing position of Brandenburg within Germany
Germany location map.svg
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Germany (Wp article: en:Germany)
Legenda klasztor.svg
Symbol klasztoru do legendy mapy
Jueterbog Kloster Zinna Kloster 02.jpg
Autor: A.Savin (Wikimedia Commons · WikiPhotoSpace), Licencja: CC BY-SA 3.0
Zinna Abbey in Jüterbog, Brandenburg, Germany
Jueterbog Kloster Zinna Kloster 03.jpg
Autor: A.Savin (Wikimedia Commons · WikiPhotoSpace), Licencja: CC BY-SA 3.0
Zinna Abbey in Jüterbog, Brandenburg, Germany