Zjednoczenie Kolejowców Polskich

Zjednoczenie Kolejowców Polskich

Dom Kolejowców Polskich w Al. Jerozolimskich 107
Państwo	Polska
Siedziba	Warszawa, Al. Jerozolimskie 101 (obecnie 107)
Data założenia	[1919], 1929
Zakończenie działalności	1939
Rodzaj stowarzyszenia	związek zawodowy
Zasięg	organizacja o zasięgu krajowym
Prezes	Włodzimierz Dziekoński
Członkowie	110.000 (1929), 59 tys. (1931), 62 tys. (1932), 55 tys. (1936), 45 tys. (1939)
Powiązania	Związek Ludowo-Narodowy Chrześcijańska Demokracja
brak współrzędnych

Dawna siedziba Zjednoczenia Kolejowców Polskich w Stanisławowie przy ul. 3 Maja róg ul. Ormiańskiej

Dawna siedziba Zjednoczenia Kolejowców Polskich w Toruniu

Zjednoczenie Kolejowców Polskich, największa z działających w okresie międzywojennym w środowisku pracowników kolejowych organizacji związkowych, powstała 9 maja 1929 na skutek działań władz sanacyjnych z połączenia Polskiego Związku Kolejowców (1919-1929, ok. 70 tys. członków) oraz Związku Kolejarzy Zjednoczenia Zawodowego Polskiego (ok. 40 tys. czł.), łącznie 110 tys. członków. Akt połączenia współpodpisał m.in. Ignacy Mościcki, prezydent RP. W okresie kryzysu ilość członków obniżyła się do 59 tys. (1931), 62 tys. (1932) zaś w 1939 45 tys.

Choć Statut zakładał m.in., że „związek jest organizacją ściśle zawodową, bezpartyjną, demokratyczną, opartą na zasadach narodowych i chrześcijańskich.”, de facto organizacja blisko współpracowała z partiami narodowymi (Związek Ludowo-Narodowy) i chadeckimi (Chrześcijańska Demokracja), centralą związkową Zjednoczenie Zawodowe Polskie, Naczelnym Komitetem Pracowników Państwowych, Kolejowych i Komunalnych w Warszawie oraz była członkiem Ligi Słowiańskich Narodowych Organizacji Pracowników Kolei i Żeglugi.

Organizacyjnie składała się z 30 sekcji zawodowych, m.in. mechanicznej, drogowej, przetokowych i zwrotniczych, techników kolejowych i zawiadowców odcinków, oraz z zarządów terytorialnych – okręgowych (9), oddziałów i kół; łącznie 315 oddziałów.

Obecnie kontynuatorką działań związku jest Sekcja Krajowa Kolejarzy NSZZ „Solidarność”.

Prezesi

Polski Związek Kolejowców

• inż. Stefan Wiktor (1919-)^[1]

Zjednoczenie Kolejowców Polskich

• Stefan Matusiak (1929–1935)^[2]
• inż. Włodzimierz Dziekoński (1935-1939)^[3]

Media

Organem prasowymi Polskiego Związku Kolejowców był Kolejowiec Polski (1920-1929) z redakcją w Krakowie, a od 1922 w Warszawie, a następnie po zjednoczeniu Głos Kolejowca (1929-1939), z siedzibą redakcji w Warszawie, nakład 40-60 tys. egz. Związek wydawał też co roku w nakładzie 50 tys. Kalendarz – Informator Z.K.P..

Sekcja techników kolejowych publikowała mieś. Technik Kolejowy (1926-1934).

Siedziba

W latach 1927^[4]-1930 siedziba związku mieściła się przy ul. Marszałkowskiej 113 m. 6 (wł. budynku ks. Albrecht Radziwiłł), a następnie w wybudowanym w latach 1937-1938 budynku w Warszawie, w Al. Jerozolimskich 101 (obecny adres domu: Al. Jerozolimskie 107), określanym niejednokrotnie jako Dom Kolejowców Polskich. Wcześniej w tym miejscu stał budynek w którym mieściły się siedziby Związku Kolejarzy Zjednoczenia Zawodowego Polskiego (Z.Z.P.) oraz Polskiego Związku Kolejowców (1927). W okresie 1945-1948 w zrujnowanym w 50%^[5] budynku na czas odbudowy swojej siedziby przy obecnej ul. Jaracza 2 mieścił się Związek Zawodowy Kolejarzy, w latach 1950-1991 redakcja tygodnika „Sygnały”. Następnie redakcja „Rzeczpospolitej”. Obecnie zlokalizowano tu m.in. Akademickie Liceum Ogólnokształcące. Od 2014 redakcja "Kuriera Kolejowego".

Ponadto związek dysponował budynkami związkowymi, dużymi w:

• Katowicach, ul. Kościuszki 3,
• Krakowie, ul. Filipa 6 (zbud. 1929-1931), od 1973 siedziba Domu Kultury Kolejarza, od 1996 zarządzanego przez Kolejowe Towarzystwo Kultury,
• Poznaniu,
• Stanisławowie, ul. 3-go Maja róg Ormiańskiej (zbud. 1925-1927); wraz z restauracją, księgarnią i sklepem dla kolejarzy^[6]
• Toruniu, ul. Sienkiewicza 3,
• Wilnie, ul. Wiwulskiego 4

mniejszymi w: Brodach, Brześciu, Dziedzicach, Lwowie, Łapach, Skarżysku, Wołkowysku; również pensjonatem w Niemirowie-Zdroju (pow. Rawa Ruska, woj. lwowskie) (1927-)^[7].

Zobacz też

• kolejowe związki zawodowe w Polsce

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Kamiński: Kalendarz Poradnik obywatelski i służbowy Kolejowca Polskiego 1927, Wilno.
• Adam Skwarczyński (red.): Atlas organizacyj społecznych, Wydawnictwo Towarzystwa Kultury i Oświaty Warszawa 1932.
• 20-lecie komunikacji w Polsce odrodzonej, Koncern Prasowy „Ilustrowany Kuryer Codzienny” Kraków 1939.
• Ruch zawodowy w Polsce: zarys dziejów, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych Warszawa 1974-1981.
  • tom I 1869-1918, Warszawa 1974.
  • tom II część I 1918-1929, Warszawa 1980.
  • tom II część II 1929-1944, Warszawa 1981, ISBN 83-202-0039-3.
• Józef Piłatowicz: Słownik polskich stowarzyszeń technicznych i naukowo-technicznych do 1939 r., [w:] Ruch stowarzyszeniowy inżynierów i techników polskich do 1939 r., T. II, NOT Warszawa 2005, ISBN 83-921738-2-1
• Joanna Zagdańska: Domy turystyczno-zdrowotne środowisk kolejarskich II Rzeczypospolitej Polskiej budowane i utrzymywane w systemie dobrowolnych opodatkowań, Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja 21, 2018, nr 1, Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych Warszawa 2018
• książki telefoniczno-adresowe

Linki zewnętrzne

• Legitymacja Zjednoczenia Kolejowców Polskich z roku 1939. muzeum.warszawa1939.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-09)].