Zmiana biegu rzeki Arno
Zmiana biegu rzeki Arno – projekt inżynierski tworzony latach w 1503-1504 przez włoskiego artystę renesansowego Leonarda da Vinci na zlecenie rządu Republiki Florenckiej.
Powstanie pomysłu
Piza, którą Piero de'Medici oddał w 1494 r. Francuzom, w 1495 r. po ich wycofaniu się z Włoch ogłosiła niepodległość. Zabiegi florentczyków, by odzyskać miasto były bezskuteczne. Piza mogła się bronić w nieskończoność dopóki przez port u ujścia Arno docierały do nich zapasy. Wymyślono pomysł zmiany biegu rzeki, by odciąć mieszkańców miasta od dostaw żywności.
W rzeczywistości chodziło o dwa osobne projekty. Pierwszy miał na celu zmianę koryta w dolnym odcinku rzeki, by odciąć wrogiemu miastu Pizie dostęp do morza. Drugi zakładał regulację rzeki na zachód od Florencji, by stała się tam możliwa żegluga. Rzeka 10 mil na zachód od Florencji nie była żeglowna z powodu bystrzy między Signą a Montelupo. Poza tym była płytka, zamulona i kręta na prawie całym odcinku do Pizy.
W projekt zaangażował się także Niccolò Machiavelli, doradca Piero Soderiniego w sprawach polityki i wojskowości. Był świadkiem pracy Leonarda jako inżyniera dla Cesarego Borgii. Wówczas poznał go przebywając w twierdzy Imoli.
Gdyby realizacja obydwu pomysłów powiodła się, połączenie z morzem umożliwiłoby Florencji udział w handlu z Nowym Światem i jego podbój.
Tworzenie projektu
19 czerwca wojska florenckie zajęły twierdzę La Verruca, pagórek widoczny na południowych stokach Wzgórz Pizańskich, skąd rozciąga się widok na równinę w dolnym biegu Arno. 21 czerwca Leonardo przybył do zdobytej twierdzy i opracował plan jej wzmocnienia. 22 lipca ponownie przybył do tej okolicy, by sporządzić szkic zmiany biegu rzeki. Podczas owych wypraw i pomiarów towarzyszem oraz pomocnikiem Leonarda był Giovanni Piffero.
Z badań Leonarda wynikało, że należy skierować rzekę na południe, do mokradeł pod Livorno, zwanych Stagno. Bieg wody miały odwrócić jazy na kanale długości 1 mili i 10 m rozwidlającym się na dwa mniejsze. Rzekę od ujścia tych kanałów do Stagno dzieliło 12 mil. Trzeba było wykopać rowy i wykopać z nich ok. 1 000 000 t ziemi. W jednym z najwcześniejszych studiów efektywności pracy obliczył, ile ziemi może przerzucić robotnik. Ponieważ kanały miały być bardzo głębokie, inżynier oszacował, że wiadro piachu dotrze z dna na górę, przechodząc przez ręce czternastu robotników. Oszacował, że realizacja projektu zajmie 4000 dni. Leonardo dodał, że dla przyspieszenia prac można posłużyć się maszynami. W tym celu zaprojektował m.in. mechaniczną koparkę, której wymiary odpowiadały projektowanym wymiarom kanału.
W kwestii drugiego planu Leonardo oszacował koszty na lirę za 60 braccia kwadratowe, jednakże nie wziął pod uwagę kosztów "przebicia się" przez górę pod Serravalle. Plany i mapy z 1503 i 1504 r. pokazują projektowaną trasę kanału.
Realizacja planów
Po 6 miesiącach zaczęto kopać kanał Arno-Stagno. Leonardo nie uczestniczył czynnie w tym etapie przedsięwzięcia. Pracami, nie we wszystkim zgodnymi z planami da Vinciego, pokierował inżynier Colombino. Pracę rozpoczęto 20 sierpnia 1504 r. przy wieży w Fagiano, którą zburzono, by uzyskać materiał na tamę. Na początku października podczas burzy zostały zniszczone łodzie strzegące kanałów i zginęło 80 osób. Po osunięciu się ścian wykopów dolinę zalała woda niszcząc wiele gospodarstw. W połowie października zarzucono prace. Wojska florenckie wycofały się, a pizańczycy zasypali kanały.
Zaś umożliwienie dostępu do morza pozostało niespełnionym marzeniem Leonarda. Spowodowały to m.in. niepowodzenie wojskowego planu i ogromne koszty, które zniechęciły Signorię. Dziś trasą proponowanych kanałów biegnie autostrada 
.
Zobacz też
Bibliografia
Media użyte na tej stronie
Icon of autostrada A11 "Firenze-Mare", Italy.