Znamiensk (obwód kaliningradzki)

Znamiensk

Знаменск

osiedle typu wiejskiego
Ruiny kościoła św. Jakuba
Herb
Państwo	Rosja
Obwód	kaliningradzki
Prawa miejskie	1339
Wysokość	4 m n.p.m.
Populacja (2010) • liczba ludności	4036[1]
Nr kierunkowy	401592
Kod pocztowy	238200
Położenie na mapie obwodu kaliningradzkiego Znamiensk
Położenie na mapie Rosji Znamiensk
54°37′N 21°13′E/54,616667 21,216667
Strona internetowa
Portal Rosja

Znamiensk, Welawa^[2] (ros. Знаменск, do 1946 niem. Wehlau, dawn. lit. Vėluva i pol. Iława nad Pregiem^[3]) – osiedle typu wiejskiego, do 2005 osiedle typu miejskiego w obwodzie kaliningradzkim w Rosji. Położona nad prawym brzegiem Pregoły w miejscu, gdzie wpada do niej Łyna.

Historia

Miasto założone w miejscu wcześniejszej pruskiej osady i grodu Velowe. Prawa miejskie uzyskało w 1339. Miasto było znane z handlu końmi.

W 1440 Welawa była jednym z miast założycieli Związku Pruskiego^[4], który na początku 1454 zwrócił się do polskiego króla z prośbą o przyłączenie Prus do Królestwa Polskiego. W lutym 1454 król Kazimierz IV Jagiellończyk przychylił się do prośby i inkorporował region z miastem do Polski. W granicach Polski miasto leżało do 1460, kiedy zostało po oblężeniu zajęte przez Krzyżaków^[5]. Po pokoju toruńskim od 1466 miasto stanowiło część Polski jako lenno. W 1657 miejsce podpisania traktatów welawsko-bydgoskich, na mocy których Prusy Książęce, w tym Welawa, przestały stanowić część Rzeczypospolitej.

Centrum miasta z ratuszem ok. 1930

Od 1818 siedziba powiatu (Landkreis). Od 1871 w granicach Niemiec.

W czasie II wojny światowej 2 Front Białoruski zdobył miasto 23 stycznia 1945. W wyniku walk całkowitemu zniszczeniu i rozbiórce uległo zabytkowe centrum miasta w obrębie dawnych obwarowań, w tym ratusz (XIV, XVI–XIX w.) i Brama Kamienna (XIV w.). Pozostawiono jedynie ruinę kościoła św. Jakuba (XIV–XV w.), który utracił bogate wyposażenie i cenne malowidła ścienne z około roku 1400. Od 1945 miasto należało do ZSRR, w 1946 zmieniono jego nazwę na Znamiensk i odebrano prawa miejskie. Na miejscu historycznego ośrodka o zatartym rozplanowaniu wzniesiono kilka bloków mieszkalnych. Kościół parafialny św. Jakuba odbudowano na początku XXI wieku bez odtworzenia wnętrza i sklepień.

Zabytki

• Kościół św. Jakuba z XIV/XV w. (w ruinie)
• Wieża ciśnień
• Zespół budynków dawnego szpitala psychiatrycznego

• 

  Kościół św. Jakuba

• 

  Wieża ciśnień

• 

  Zespół dawnego szpitala psychiatrycznego

Ludzie związani z miastem

• Kazimierz Ławrynowicz – pierwszy redaktor naczelny Głosu znad Pregoły, zamieszkiwał tu
• Kleofas Ławrynowicz – były przewodniczący Wspólnoty Kultury Polskiej, zamieszkiwał tu
• Edward Szwajkiewicz – polski związkowiec, urodził się tu

Przypisy

Bibliografia

• Georg Dehio, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, neu bearb. von Ernst Gall, Deutschordensland Preussen, unter Mitw. von Bernhard Schmid und Grete Tiemann, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1952
• Handbuch der historischen Stätten, Ost- und Westpreussen, hrsg. von Erich Weise, Stuttgart, Kröner, 1981, ISBN 3-520-31701-X (unveränd. Nachdr. d. 1. Aufl. 1966)
• Carl von Lorck, Dome, Kirchen und Klöster in Ost- und Westpreussen. Nach alten Vorlagen, 2. unver. Aufl., Frankfurt am Main, Weidlich, 1982, ISBN 3-8035-1163-1
• Jerzy Domasłowski, Malarstwo ścienne, [w:] Jerzy Domasłowski, Alicja Karłowska-Kamzowa, Adam S. Labuda, Malarstwo gotyckie na Pomorzu Wschodnim, Warszawa; Poznań, PWN, 1990, ISBN 83-01-09108-8
• AndrzejA. Rzempołuch AndrzejA., Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn: Remix, 1992, ISBN 83-900155-1-X, OCLC 833969011 .
• Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreussen. Die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreussen (Deutschordensland Preussen) mit Bütower und Lauenburger Land, bearb. von Michael Antoni, München; Berlin, Dt. Kunstverl., 1993, ISBN 3-422-03025-5