Zniszczenie Starego Miasta w Legnicy

Treść tego artykułu może nie być zgodna z zasadami neutralnego punktu widzenia, ponieważ brakuje wskazania precyzyjnych źródeł do większości tez prezentowanych w artykule. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Północno-wschodnia część Starego Miasta w Legnicy przed jej zniszczeniem

Północna pierzeja Rynku – bloki w miejscu średniowiecznej zabudowy

Legnica z działań II wojny światowej wyszła właściwie nienaruszona. Miasto nie zostało zamienione w twierdzę, a tutejszą ludność na wieść o zbliżającym się froncie ewakuowano. W lutym 1945 Armia Czerwona wkroczyła do miasta, ale nie spowodowało to większych zniszczeń poza kilkoma kamienicami na przedmieściach. Centrum średniowiecznego miasta aż do końca kwietnia było właściwie nienaruszone.

W dniach 8–11 maja 1945 w mieście wybuchła seria poważnych pożarów. W związku z nieobecnością wielu oraz stresem towarzyszącym życiu miejscowych, a także wyjątkową nielicznością polskich osadników, nie ma pełnych i potwierdzonych źródeł wskazujących jednoznacznie na przyczyny serii pożarów.

Bardziej uznaną wersją jest, że w ramach świętowania zwycięstwa nad III Rzeszą, wojsko radzieckie urządziło tak zwane Ognie Zwycięstwa^[1] - był to eufemizm na masowe podpalenia.

Według innej, nieuźródłowionej wersji, podpalenia nie były formą świętowania. Według tej opinii, wojsko korzystając z okazji że miasto jest całkowicie w ich kontroli oddawało się plądrowaniu, w tym licznych legnickich hoteli, restauracji, oberż i libacjom alkoholowym. Podczas jednej z większych, nieświadomi zagrożenia zdrowia ludzie radzieccy skonsumowali również alkohol metylowy, od którego umarło wielu z nich. Sytuacja ta pobudziła część żołnierzy do wzięcia odwetu, a destrukcja, dewastacja i branie odwetu były rozmyślnie wpajane w żołnierskie umysły Armii Czerwonej, choćby w odezwach autorstwa Ilii Erenburga^[2], akceptowanych przez rząd ZSRR.

Sposób podpalania miasta polegał często na wrzucaniu przez żołnierzy sowieckich do wybranych, często najcenniejszych budynków, płonących kanistrów z benzyną lub granatów. W związku z tym że budynki na starówkach miejskich magazynowały w piwnicach węgiel jako opał zimę, pożary stawały się żywiołowe, a przeważnie drewniana stara zabudowa zapalała się intensywnie jedna od drugiej.

Proceder podpaleń, który nie był niczym niecodziennym, wspomniał świadek jednego z nich, w Prusach Wschodnich, Lew Kopielew, który tak odtworzył rozmowę na temat sprawców podpaleń^[3]:

Klarownie sprawę takiego zachowania żołnierza radzieckiego tłumaczyły słowa radzieckiego generała armii Iwana Czerniachowskiego^[4]:

Legnicka Straż Pożarna na skutek sytuacji w jakiej Legnica znalazła się w 1945 roku, towarzyszącym temu stresowi i chaosowi, obawom, nieumiejętnością porozumienia z żołnierzami w języku rosyjskim, itp., nie mogła skutecznie skontrować i zapanować nad pożarami dewastującymi legnickie Stare Miasto.

"Kraj faszystów musi zamienić się w pustynię" : Iwan Czerniachowski

Po latach trudno jest stuprocentowo stwierdzić czy za zniszczenie Starego Miasta odpowiadają jedynie żołnierze Armii Czerownej.

Współudział w zniszczeniu zabytkowej Legnicy mają również jednakże polscy szabrownicy, przestępcy, którzy w poszukiwaniu rabunku udawali się na Dolny Śląsk i inne Ziemie zachodnie. Literatura podaje, że w celu zatarcia śladów swojego procederu rozniecali pożary w okolicach swego plądrowania. W związku z brakiem prowadzonej podówczas na bieżąco ewidencji trudno jest ocenić ile kamienic spłonęło przez Szabrowników, a ile spłonęło przez żołnierzu Armii Czerwonej, którzy podpalali metodycznie.

Zdewastowane zostało praktycznie całe stare centrum miasta, przy czym największe szkody w zabudowie odnotowano w okolicach Rynku. Zniszczeniu uległo wiele zabytków, w tym liczne dzieła renesansu i baroku mieszczańskiego.

W późniejszych latach władze nie robiły nic w celu uratowania i zabezpieczenia obiektów, które przetrwały. W 1963 Miejska Rada Narodowa w Legnicy, podjęła decyzję o zrównaniu średniowiecznego centrum miasta z ziemią, tłumacząc to koniecznością zatarcia jego niemieckiej przeszłości. Według byłych pracowników legnickiego ratusza, takie działanie władz miasta podyktowane było chęcią przypodobania się władzom centralnym. Tezą niepotwierdzoną jest, jakoby cegły z burzonych domów transportowane były do Warszawy, gdzie powstawały z niej kolejne budynki^[5]. Władze postanowiły, że na miejscu dawnych ulic, wytyczonych w epoce pełnego średniowiecza, powstanie wzorcowa zabudowa miasta socjalistycznego. Plan ten nie został zrealizowany w pełni, nieliczne zabytki zachowały się obok nowych bloków.

Zobacz też

• architektura Legnicy

Przypisy

Bibliografia

• Legnica. Zarys monografii miasta. Legnica-Wrocław 1998, Wydawnictwo DKTS Silesia, s. 573.