Zoë Lund

Zoë Lund
Zoë Tamerlis Lund
Imię i nazwisko urodzenia

Zoë Tamerlis

Data i miejsce urodzenia

9 lutego 1962
Manhattan (Nowy Jork), Stany Zjednoczone

Data i miejsce śmierci

16 kwietnia 1999
Paryż, Francja

Przyczyna śmierci

niewydolność serca

Zawód, zajęcie

aktorka • scenarzystka • modelka • aktywistka społeczna

Małżeństwo

Robert Lund (od 1986 do jej śmierci)

Zoë Tamerlis Lund (znana także jako Zoë Tamerlaine; ur. 9 lutego 1962 w Nowym Jorku, zm. 16 kwietnia 1999 w Paryżu) – amerykańska aktorka, modelka, scenarzystka oraz aktywistka społeczna. Znana ze współpracy z Ablem Ferrarą przy filmach Kaliber 45 (1981) oraz Zły porucznik (1992). Była propagatorką zażywania narkotyków oraz zwolenniczką ich legalizacji[1].

Życiorys

Początki

Zoë Tamerlis urodziła się 9 lutego 1962 roku na Manhattanie w Nowym Jorku[2]. Jej ojciec Victor[3] był z pochodzenia Grekiem[4]. Matka, Barbara Lekberg, była amerykańską rzeźbiarką szwedzkiego pochodzenia[4]. Zoë przez krótki okres uczęszczała do muzycznej uczelni Manhattan School of Music, którą jednak rzuciła po dwóch miesiącach, skupiając większą uwagę na aktorstwie[5][1].

Lata 80.

Zoë Tamerlis zadebiutowała na ekranie w filmie Abla Ferrary pt. Kaliber 45, który był klasycznym przykładem „rape and revenge movie”. Tamerlis zagrała w nim młodą niemówiącą dziewczynę, która zostaje zabójczynią po tym jak zostaje zgwałcona przez dwóch mężczyzn. Mimo nikłej popularności w czasie premiery, Kaliber 45 stał się kultowym filmem kina niezależnego, a oceniający go po latach krytycy docenili występ Tamerlis[6]. Aktorka po latach wyznała, że w początkowych etapach film powstawał niemal bez scenariusza, a jedynie z krótkim zarysem niektórych scen, dzięki czemu miała bardzo duży wpływ na kreację swojej postaci[7][8].

Kolejnym filmem aktorki były Efekty specjalne (1984) Larry’ego Cohena, w którym wcieliła się w podwójną rolę[9]. Film opowiadał historię reżysera, który kręci film na podstawie popełnionego przez siebie morderstwa. W latach 1980. aktorka wystąpiła jeszcze gościnnie w serialach Policjanci z Miami (1985; 1. odcinek 2. sezonu)[10] oraz Hothouse (1988), a także w krótkometrażowym filmie The Houseguest (1989)[11].

Zły porucznik oraz późniejsza kariera

Zoë Lund, osobno z Nicholasem St. Johnem, napisała scenariusz do filmu Zły porucznik, którego reżyserem był Abel Ferrara[8]. Zagrała w nim także poboczną rolę kobiety, która pomagała zdobyć i zażywała heroinę z głównym bohaterem granym przez Harveya Keitela. Lund stwierdziła w wywiadzie, że w scenie z jej udziałem aktorzy zażywali na planie prawdziwe narkotyki[8]. W tym samym wywiadzie powiedziała także, że była główną twórczynią filmu, jako scenarzystka i współreżyserka niektórych scen, implikując to, że Ferrara nie przypisał jej wystarczającego autorstwa filmu[1][8].

Lund znalazła się na festiwalu filmowym w Rotterdamie w 1993 roku; w ramach podziękowania nakręciła niespełna dwuminutowy film dokumentalny Hot Ticket, w którym zagrała także jedną z dwóch ról. Dokument powstał na potrzeby zbiorowej pracy Scenes from Rotterdam, w którym reżyserka Mijke de Jong zebrała wszystkie krótkie dokumenty nakręcone na potrzeby festiwalu[12]. Hot Ticket dołączony został do wydania DVD Złego porucznika we Francji[13].

W 1996 roku Lund napisała pierwszy szkic scenariusza do filmu Hotel New Rose (1998), który jednak mocno różnił się od końcowego wyglądu filmu[4][5]. Pracowała także nad scenariuszem biograficznego filmu o modelce Gii Carangi, pozostawiając pośmiertnie wiele nieopublikowanych materiałów[11]. Mimo że Lund nigdy osobiście nie spotkała Carangi, wystąpiła w dotyczącym jej osoby dokumencie The Self-Destruction of Gia, w którym opowiedziała o własnym uzależnieniu od heroiny[8].

Abel Ferrara w latach 90. planował nakręcić biografię Piera Paolo Pasoliniego, w którym główną rolę miała zagrać Lund. Plany te zostały jednak przerwane śmiercią aktorki[14]. Ostatecznie Ferrara nakręcił film Pasolini w 2014, z Willemem Dafoe w tytułowej roli.

Życie prywatne

Między 1979 a 1986 rokiem była życiową towarzyszką Edouarda de Laurota, starszego o 40 lat reżysera o polsko-francuskich korzeniach[15]. W 1986 roku poślubiła Roberta Lunda i od tej pory występowała pod jego nazwiskiem (nie licząc filmu The Houseguest, 1989, w którym podpisana została jako Zoe Tamerlaine[16]). Mimo że para nigdy nie się rozwiodła, pod koniec życia Zoë mieszkała z nowym partnerem[17]. Aktorka była chrześcijanką[7].

Lund przez wiele lat była uzależniona od narkotyków, a jej „narkotykiem wyboru” była heroina[11][8]. Założona pośmiertnie przez jej męża strona internetowa nazywa Zoë muzykiem, aktywistką społeczną, aktorką, modelką, żoną i ćpunką[18]. Abel Ferrara przyznał w jednym z wywiadów, że Lund uznawała heroinę za najlepszą rzecz, jaka spotkała jej życie; dodał także, że uwielbiała heroinę, została zabita przez heroinę[19].

Zoë Lund zmarła 16 kwietnia 1999 roku w Paryżu z powodu niewydolności serca powiązanego z zażywaniem kokainy, która była jej głównym narkotykiem po przeprowadzce ze Stanów Zjednoczonych do Francji w 1997 roku[11]. Artystka została skremowana, a jej prochy zostały rozrzucone nad Sekwaną przez jej matkę[2].

Filmografia

Filmy
  • 1981 – Kaliber 45 (tytuł oryg. Ms. 45), rola: Thana[20][21]
  • 1984 – Efekty specjalne, rola: Andrea Wilcox/Elaine Bernstein[20][21]
  • 1984 – Terror in the Aisles, materiały archiwalne (film dokumentalny)
  • 1989 – The Houseguest, rola: Marla
  • 1989 – Exquisite Corpses, rola: Belinda Maloney
  • 1989 – Heavy Petting, jako ona sama (film dokumentalny)
  • 1992 – Zły porucznik, rola: Zoe; scenariusz
  • 1993 – Hot Ticket, jako ona sama; scenariusz i reżyseria (krótkometrażowy film dokumentalny)
  • 1994 – Hand Gun, rola: Zelda
  • 1994 – Dreamland, rola: Caroline
  • 2001 – Jonas at the Ocean, jako ona sama (film dokumentalny)
  • 2003 – The Self-Destruction of Gia, jako ona sama (film dokumentalny)
Seriale telewizyjne
  • 1985 – Policjanci z Miami (1 odc.), rola: Miranda
  • 1988 – Hothouse (7 odc.), rola: Chickie

Przypisy

  1. a b c Zoë Lund - Biography by Jeffrey Herrmann (ang.). lipiec 2000. s. zoelund.com. [dostęp 2018-10-28].
  2. a b Zoe Tamerlis (1962-1999) (ang.). s. Find A Grave Memorial. [dostęp 2018-10-28].
  3. Zoe LUND (TAMERLIS) (1962 - 1999) (ang.). s. Geni.com. [dostęp 2018-10-28].
  4. a b c Film Trilogies: New Critical Approaches (ang.). [dostęp 2018-10-28].
  5. a b Zoë Lund - Biography (ang.). s. IMDb. [dostęp 2018-10-28].
  6. Ms. 45 (2013) (ang.). s. Rotten Tomatoes. [dostęp 2018-11-02].
  7. a b The Zoe Lund Interview (ang.). s. Exploitation Retrospect. [dostęp 2018-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  8. a b c d e f Angel of Vengeance, Casualty of Obsession: Zoe Tamerlis (ang.). 1 maja 2009. s. Media Funhouse. [dostęp 2018-11-02].
  9. Special Effects (1984) (ang.). s. IMDb. [dostęp 2018-11-02].
  10. "Miami Vice" The Prodigal Son (TV Episode 1985) - Full Cast & Crew (ang.). s. IMDb. [dostęp 2018-11-02].
  11. a b c d Lund (Tamerlis) Zoë (ang.). s. Filmfanatics.net. [dostęp 2018-11-02].
  12. The Zoë Lund Cinematheque (ang.). s. zoelund.com. [dostęp 2020-02-18].
  13. Nicole Brenez: Abel Ferrara. University of Illiois Press, 2007, s. 62.
  14. Ethan Vestby: Abel Ferrara On Artistic Freedom, Collaboration, ‘Ms. 45,’ Pier Paolo Pasolini & More (ang.). 9 grudnia 2013. s. The Film Stage. [dostęp 2018-11-02].
  15. Raphael Rubinstein: Missing Footage (ang.). wrzesień 2014. s. The White Review. [dostęp 2018-11-02].
  16. The Houseguest (1989) (ang.). s. IMDb. [dostęp 2018-11-02].
  17. Scott Macaulay: FILMMAKER PAUL RACHMAN REMEMBERS ZOE LUND (ang.). 1 listopada 2011. s. Filmmaker Magazine. [dostęp 2018-11-02].
  18. Zoë Lund (ang.). s. zoelund.com. [dostęp 2018-11-02].
  19. Luke Walker: Breaking Bad: The Second Coming of Abel Ferrara (ang.). 15 marca 2012. s. The Fix. [dostęp 2018-11-02].
  20. a b Marta Górna, Zoë Lund. Ikona kina niezależnego, wyborcza.pl, 29 października 2018 [dostęp 2022-01-19].
  21. a b Zoë Lund w bazie IMDb (ang.)