Zodiak

Zodiakalne koło z Indii. Zodiak strzelca i wodnika został przedstawiony tylko za pomocą atrybutu (odpowiednio: łuk i dzban), natomiast zodiak koziorożca zastąpiono lokalnym potworem Makarą

Zodiak (łac. zōdiacus z gr. ζῳδιακός κύκλος „krąg zwierzątek”, κύκλος „krąg” i ζῴδιον zdr. od ζῷον „zwierzę”) – pas na sferze niebieskiej w płaszczyźnie ekliptyki o szerokości ok. 16°. W jego obszarze znajduje się widoczne z Ziemi Słońce zataczające w ciągu roku pełny obieg. W astrologii kąt pełny (360°) podzielony jest na 12 równych części^[1], stąd wyróżnia się 12 astrologicznych znaków zodiaku (w przeciwieństwie do gwiazdozbiorów przecinających ekliptykę, których jest 13 i mają one różne rozmiary). Dlatego w astrologii znaki zodiaku nie są tożsame z gwiazdozbiorami na niebie, a nawet zdarza się, że są całkowicie rozłączne i nie mają wspólnych dni w roku (np. Waga czy Skorpion).

Punkty przecięcia równika niebieskiego z ekliptyką nazywa się punktami równonocy: wiosennej i jesiennej. Chwilę przejścia Słońca przez punkt równonocy wiosennej przyjmuje się za kalendarzowy początek astronomicznej wiosny – Słońce wchodzi w astrologiczny znak Barana (nie mylić z gwiazdozbiorem Barana). Analogicznie początkiem jesieni jest równonoc jesienna, kiedy Słońce wchodzi w astrologiczny znak Wagi.

Zodiak tropikalny (astrologiczne znaki zodiaku)

Ekliptykę w starożytności podzielono na 12 równych części po 30°.

W czasach, gdy podzielono ekliptykę na znaki Zodiaku, punkt Barana, który rozpoczyna znak Barana, znajdował się w obrębie współczesnego gwiazdozbioru Barana. Położenie znaków zodiaku pokrywało się wówczas w przybliżeniu z położeniem gwiazdozbiorów. Na skutek precesji osi ziemskiej punkt Barana od tego czasu przesunął się o około 30°, czyli na początek gwiazdozbioru Ryb. Również w wyniku ostatecznego ustalenia granic gwiazdozbiorów w 1930, doszedł 13 gwiazdozbiór przecinający ekliptykę: Wężownik.

Słońce przesuwa się o niecały 1° dziennie wzdłuż linii ekliptyki. W związku z różnicą roku zwrotnikowego i kalendarzowego Słońce wchodzi w dany stopień i znak zodiaku o innej porze dnia, a czasem w innym dniu miesiąca niż w roku ubiegłym. Pozycję Słońca w określonym czasie, względem określonego miejsca na Ziemi można sprawdzić w efemerydach.

W astrologii znakom zodiaku przypisano arbitralnie różne znaczenia wykorzystywane przy stawianiu horoskopów.

Motyw astrologicznego zodiaku był tematem przewodnim wielu filmów, m.in. serialu kryminalnego Horoskop śmierci. Łacińskie nazwy znaków zodiaku noszą kolonie z serialu Battlestar Galactica.

Długość ekliptyczna	Nazwa znaku	Symbol	Chwila wstępowania Słońca w znak dane dla roku 2005 (Katowice)	Uwagi
300°	Wodnik		20 stycznia, godz. 00:22 (UTC+1)[2]
330°	Ryby		18 lutego, godz. 14:30 (UTC+1)[3]
0°	Baran		20 marca, godz. 13:33 (UTC+1)[4]	Słońce wchodzi w znak w chwili równonocy wiosennej
30°	Byk		20 kwietnia, godz. 01:38 (UTC+2)[5]
60°	Bliźnięta		21 maja, godz. 00:49 (UTC+2)[6]
90°	Rak		21 czerwca, godz. 08:46 (UTC+2)[7]	Słońce wchodzi w znak w chwili przesilenia letniego
120°	Lew		22 lipca, godz. 19:50 (UTC+2)[8]
150°	Panna		23 sierpnia, godz. 01:46 (UTC+2)[9]
180°	Waga		23 września, godz. 00:23 (UTC+2)[10]	Słońce wchodzi w znak w chwili równonocy jesiennej
210°	Skorpion		23 października, godz. 09:42 (UTC+2)[11]
240°	Strzelec		22 listopada, godz. 06:15 (UTC+1)[12]
270°	Koziorożec		21 grudnia, godz. 19:35 (UTC+1)[13]	Słońce wchodzi w znak w chwili przesilenia zimowego

Gwiazdozbiory na ekliptyce

Data „wchodzenia” Słońca w obszar danego gwiazdozbioru zmienia się w czasie. Jest to spowodowane ruchem precesyjnym Ziemi^[14].

Przykładowo, okresy pobytu Słońca na tle kolejnych, nieregularnych odcinków ekliptyki w roku 2011 wyglądały następująco:

Nazwa gwiazdozbioru	Nazwa łacińska	Symbol	Słońce w gwiazdozbiorze – dane dla roku 2011[15][16]	Uwagi
Wodnik	Aquarius		16 lutego – 11 marca
Ryby	Pisces		11 marca – 18 kwietnia
Baran	Aries		18 kwietnia – 13 maja
Byk	Taurus		13 maja – 21 czerwca
Bliźnięta	Gemini		21 czerwca – 20 lipca
Rak	Cancer		20 lipca – 10 sierpnia
Lew	Leo		10 sierpnia – 16 września
Panna	Virgo		16 września – 30 października	Słońce w tym gwiazdozbiorze przebywa najdłużej (około 44 dni).
Waga	Libra		30 października – 23 listopada
Skorpion	Scorpio		23 listopada – 29 listopada	Słońce w tym gwiazdozbiorze przebywa najkrócej (około 6 dni).
Wężownik	Ophiuchus		29 listopada – 17 grudnia
Strzelec	Sagittarius		17 grudnia – 20 stycznia
Koziorożec	Capricornus		20 stycznia – 16 lutego

Zobacz też

• rok platoński
• zodiak chiński

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Znaki zodiaku 2000 – 2025 (uwaga: dane dla strefy czasowej UTC+1). dr Kazimierz Borkowski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej