Zofia Olelkowicz

Zofia Olelkowicz

Ikona przedstawiająca Zofię Olelkowicz
Pogoń Litewska
Rodzina	Olelkowicze-Słuccy
Data i miejsce urodzenia	1 maja 1585 Słuck
Data i miejsce śmierci	19 marca 1612 Myleniec
Ojciec	Jerzy Olelkowicz
Matka	Barbara z Kiszków
Mąż	Janusz Radziwiłł (1579–1620)
Dzieci	N.N.

Zofia Radziwiłł z domu Olelkowicz (ur. 1 maja 1585 w Słucku, zm. 19 marca 1612 w Myleńcu) – księżna na Słucku i Kopylu, święta prawosławna.

Życiorys

Ostatnia przedstawicielka książęcego rodu starolitewskiego, Olelkowiczów-Słuckich. Córka księcia Jerzego Olelkowicza (zm. 1586) i Barbary z Kiszków. Po śmierci ojca stała się jedyną spadkobierczynią jego ogromnej fortuny. Wychowywała się pod opieką Jerzego Chodkiewicza. W dzieciństwie zaręczona z Januszem Radziwiłłem, którego poślubiła 1 października 1600 roku w Brześciu Litewskim po głośnym sporze rodów Chodkiewiczów i Radziwiłłów^[1][2].

Większość życia spędziła w dobrach rodowych Olelkowiczów na Białej Rusi. Z uwagi na ciągłe podróże męża i jego nieobecność poświęciła się życiu religijnemu i dobroczynnemu. Było przeciwniczką kościoła unickiego w Rzeczypospolitej, protektorką prawosławia, opiekunką i fundatorką licznych cerkwi. Za jej sprawą Słuck stał się ważnym ośrodkiem ruchu dyzunickiego w Wielkim Księstwie Litewskim.

Zofia z Olelkowiczów Radziwiłłowa zmarła 19 marca 1612 roku^[3] we wsi Myleniec podczas pierwszego porodu. Jej jedyne dziecko urodziło się martwe. Cały jej majątek na mocy testamentu przeszedł na własność Janusza Radziwiłła i stał się w przyszłości podstawą późniejszej potęgi Bogusława Radziwiłła.

Kwestia wyznania i święta prawosławna

(c) Hanna Zelenko, CC BY-SA 3.0

Sobór Ducha Świętego w Mińsku

W 1983 roku za swoje zasługi w ratowaniu od całkowitej likwidacji struktur Kościoła Prawosławnego w Wielkim Księstwie Litewskim, pomoc udzielaną dyzunitom, liczne fundacje kościelne oraz pobożne życie została kanonizowana, jako Prawiednaja Sofija. Jej święto liturgiczne przypada 19 marca^[4] i w trzecią niedzielę po Pięćdziesiątnicy^[5].

Kwestia jej wyznania jest skomplikowana. Jej ojciec umarł jako prawosławny (przez pewien okres nawet kalwinistą), a jej matka była katoliczką. Zofię wychowywano jako katoliczkę, i zachował się jej (niepodpisany) dokument z 1600 roku w którym określa się jako katoliczka – wykazały to badania Olgi Bobkowej i Anastazji Skelian. Nie jest jednak jasne w jakiego wyznania była już po ślubie. Razem z mężem (kalwinistą) Januszem Radziwiłłem była znana jako przeciwniczka kościoła unickiego i katolików (nie pozwalała im otworzyć kościoła w Słucku ani w swoich dobrach), pragnęła być pochowana w cerkwi prawosławnej^[6].

Pochowana pierwotnie w cerkwi zamkowej Świętej Trójcy w Słucku. Obecnie jej relikwie znajdują się w soborze Ducha Świętego w Mińsku. W ikonografii świętych prawosławnych przedstawiana jest jako młoda kobieta, w stroju książęcym, z białą chustą spadającą na ramiona spod książęcej czapy. Dłonie ma zazwyczaj złożone na piersi w modlitewnym geście.

Kult Zofii z Olelkowiczów Radziwiłłowej jest rozpowszechniony głównie na Białorusi. W Mińsku znajduje się cerkiew prawosławna pw. św. Zofii Słuckiej.

Odniesienia w kulturze

• Zofia z Olelkowiczów Radziwiłłowa jest bohaterką powieści historycznej Józefa Ignacego Kraszewskiego Ostatnia z Książąt Słuckich (1841).
• Zofia z Olelkowiczów jest tematem poematu Teodora Korwin Szymanowskiego wydanego w Kijowie w 1891 r.^[7]
• W 2019 roku ukazała się książka biograficzna o Zofii Słuckiej polskiej autorki – Anity Klecha Zofia Olelkowiczówna ostatnia z księżniczek słuckich (1586-1612). Mity i rzeczywistość, wyd. Adam Marszałek, ISBN 978-83-8180-144-7.

Zobacz też

• Dyzunici
• Radziwiłłowie
• Święci prawosławni

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Cerkiew św. Zofii Słuckiej w Mińsku. hram.belros.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-10)].
• Prawosławny Serwis Internetowy Żywoty świętych