Zofia Anna Starck

Zofia Anna Starck
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia5 stycznia 1929
Warszawa
Zawód, zajęciemgr inż. rolnictwa, nauczyciel akademicki
Tytuł naukowyprofesor nauk rolniczych
Alma MaterSzkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia PolskiZłoty Krzyż Zasługi Medal Komisji Edukacji Narodowej

Zofia Anna Starck (ur. 5 stycznia 1929 w Warszawie) – polski fizjolog roślin[1], autorka licznych podręczników, żona Jana Romana Starcka.

Życiorys naukowy

Studia wyższe na Wydziale Ogrodniczym SGGW w Warszawie (1951). Stopnie naukowe na tej samej Uczelni: doktor (1960), doktor habilitowany (1968). Tytuł profesora nadzwyczajnego (1974), profesora zwyczajnego (1988)[2]. Pracowała w Katedrze Fizjologii Roślin SGGW kolejno na stanowiskach: asystenta (1951-1953), starszego asystenta (1953-1958), adiunkta (1958-1967), docenta (1967-1974), profesora (1974-1999)[3]. Po przejściu na emeryturę w jesieni 1999 r. nadal aktywnie uczestniczy w życiu naukowym, pisząc artykuły przeglądowe, rozdziały w podręcznikach akademickich i monografiach oraz prowadząc wykłady z fizjologii roślin dla studentów Międzywydziałowego Studium Biotechnologii[4]. Wypromowała 7 doktorów i ponad 20 magistrów[5].

Badania naukowe

Tematyka badawcza dotyczy transportu i dystrybucji substancji pokarmowych, głównie fotoasymilatów, mineralnego odżywiania oraz fizjologii roślin poddanych niekorzystnym warunkom środowiska – stresom. Badała zmiany stosunku syntezy do hydrolizy sacharozy w liściach owsa[6] oraz rolę boru i fosforu w transporcie cukrowców[7]. Za pomocą izotopu 14C wykazała, że bor uczestniczy w mechanizmie transportu asymilatów tylko pośrednio i nie jest to wynikiem zmian w przepuszczalności błon plazmatycznych, zaś deficyt boru powoduje drastyczne hamowanie transportu floemowego[8]. W studiach nad współzależnością między fotosyntezą i transportem floemowym oraz dynamiką wzrostu poszczególnych akceptorów fotoasymilatów w zróżnicowanych warunkach środowiska wykazała, że fitohormony biorą udział w aklimatyzacji roślin do niekorzystnych warunków środowiska, m.in. w wyniku regulacji transportu i dystrybucji asymilatów[9]. Plastyczność wzorców dystrybucji polega na preferencji zaopatrzenie w substancje pokarmowe korzeni lub liści w celu zminimalizowania negatywnych skutków czynników stresowych: deficytu składników mineralnych, chłodu, zasolenia, niedostatecznego napromieniowania. Udowodniła, że zróżnicowanie wrażliwości na chłód u różnych odmian pomidorów w fazie owocowania uzależnione jest w dużym stopniu od aktywności systemu korzeniowego m in. od poziomu odżywienia roślin fosforem i potasem[10]. Opracowała i opatentowała sposób traktowania kwiatów pomidorów regulatorami wzrostu (kwasem α-naftoksyoctowym łącznie z gibreskolem (NOA + GA3)) w celu przyspieszenia zarówno zawiązywania jak i wzrostu owoców nawet w warunkach niedostatecznego oświetlenia roślin[11]. Zwiększony plon był spowodowany zwiększonym transportem fotoasymilatów do owoców kosztem zaopatrzenia organów wegetatywnych. Wykazała znaczącą stymulację syntetycznej auksyny NOA i GA3 w tworzeniu tkanek przewodzących (głównie ksylemu i w mniejszym stopniu floemu) w osi kwiatostanowej i w szypułkach gron pomidora[12]. W warunkach okresowego przegrzania lub chłodu intensywność fotosyntezy pomidorów drastycznie, lecz odwracalnie maleje; okres regeneracji po chłodzie jest uzależniony m.in. od odżywienia roślin głównie fosforem, azotem i potasem; przegrzanie powoduje zmiany w zawartości i rozmieszczeniu wapnia w miękiszu owoców[13]. Zróżnicowana odporność odmian pomidora na chłód jest uzależniona od stopnia wzrostu biosyntezy ABA (kwas abscysynowy) w systemie korzeniowym po /lub w trakcie okresowego stresu termicznego i transportu tego hormonu do liści[14].

Wybrane publikacje

Autorka i współautorka ok. 180 publikacji oryginalnych, przeglądowych, popularnonaukowych (łącznie ze streszczeniami publikowanych prezentacji na konferencjach i kongresach naukowych), podręczników, skryptów i monografii, a także 1 patentu.

Wybrane artykuły oryginalne

  • Turnowska-Starck Z. 1960. Wpływ boru i fosforu na absorpcję i przemieszczanie sacharozy. Acta Soc.Bot.Pol. 29: 219-247.
  • Starck Z. 1966. Relation between translocation of 14C assymilates and growth rate of sunflower, lupine and bean plants. Bull. de l”Acad.des Sci. s.Biol. 14: 359-366.
  • Starck Z., Karwowska R., Kraszewska E. 1975. The effect of several stress conditions and growth regulators on photosynthesis and translocation of assymilates in bean plant. Acta Soc. Bot. Pol. 44: 567-588.
  • Starck Z., Ubysz L. 1976. Source-sink relationships in radish plants. Acta Soc. Bot. Pol. 45: 477-493.
  • Starck Z., Chołuj D., Szczepańska B. 1980. Photosynthesis and photosynthate distribution in potassium deficient radish plants treated with indolylo-3-acetic acid or gibberellic acid. Photosythetica 14: 497-505.
  • Starck Z., Stahl E., Witek-Czupryńska B. 1987. Responsives of tomato plants to growth regulators dependent on light and temperature conditions. Jour. Plant Physiol. 128: 121-131.
  • Starck Z., Ważyńska Z., Kucewicz O., Witek-Czupryńska B. 1990. Relationships between fruit growth and anatomical structures of pedicels in tomato plants treated with growth regulators. Acta Physiol. Plant. 12: 59-66.
  • Garbaczewska G., Chołuj D., Starck Z. 1998. Effect of heat stress on subcellular localisation of 45Ca in tomato fruits. Acta Soc. Bot. Pol. 67: 235-241.
  • Starck Z., Chołuj D., Gawrońska H. 1998. The effect of drought hardening and chilling on ABA content in xylem sap and ABA delivery rate from root of tomato plants. Acta Physiol. Plant. 20: 41-48.
  • Starck Z. Niemyska B., Bogdan J., Akour Tawalbeh R.N. 2000. Response of tomato plants to chilling stress in association with nutrient of phosphorus starvation. Plant Soil 226: 99-106.

Wybrane artykuły przeglądowe

Ważniejsze podręczniki i monografie naukowe

  • Starck Z. Powszedni dzień roślin. Wiedza Powszechna Warszawa 1960.
  • Turnowska–Starck Z., Wodzicki T. Hormony roślinne, Wiedza Powszechna Warszawa 1961.
  • Starck Z., Chołuj D., Niemyska B. Fizjologiczne reakcje roślin na niekorzystne czynniki środowiska. Wydawnictwo SGGW Warszawa 1993, 1995.
  • Starck Z. Transport i dystrybucja substancji pokarmowych w roślinach. Wydawnictwo SGGW Warszawa 2003.
  • Fizjologia roślin sadowniczych (wsp.). Red. Jankiewicz L. PWN Warszawa 1984.
  • Fizjologia roślin sadowniczych strefy umiarkowanej (wsp.). T I. Red. Jankiewicz L.S., Lipecki J. PWN Warszawa 2011.
  • Podstawy fizjologii roślin (wsp.). Red. Kopcewicz J., Lewak S. PWN Warszawa 1998.
  • Fizjologia roślin (wsp.) Red. Kopcewicz J., Lewak S. PWN Warszawa 2002.
  • Fizjologia plonowania roślin (wsp.). Red. GóreckiR.J., Grzesiuk S. Wyd. Uniw. Warmińsko-Mazurskiego Olsztyn 2002.

Odznaczenia i najważniejsze nagrody

  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1975)
  • Medal Komisji Edukacji Narodowej (1976)
  • Złoty Krzyż Zasługi (1973)
  • Medal prof. B. Hryniewieckiego za upowszechnianie wiedzy botanicznej (1995)
  • Medal Dr J. L. Holubego (Słowackie Towarzystwo Botaniczne (1999)
  • Nagroda zespołowa Min. Energetyki i Energii Atomowej Państwowej Rady ds. Wykorzystania Energii Atomowej (1977)

Przypisy

  1. Prof. Zofia Anna Starck, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2015-01-04].
  2. 100-lecie Wydziału Rolnictwa i Biologii 1906-2006. T.2. Profesorowie, doktorzy, absolwenci. Wydawnictwo SGGW, s.8. ​ISBN 83-7244-732-2​.
  3. 100-lecie Wydziału Rolnictwa i Biologii 1906-2006. T. 1. Kronika Jubileuszowa. Wydawnictwo SGGW, s.256. ​ISBN 83-7244-730-6
  4. Nota biograficzna na stronie SGGW [dostęp 6.07.2014]
  5. Złota Księga Nauki Polskiej 1999. Red. K. Pikoń, A. Sokołowska. Wydawnictwo Helion Gliwice 1999, s. 313. ​ISBN 83-7197-091-9​.
  6. Turnowska–Starck Z. 1955. Badania nad syntezą i hydrolizą sacharozy w żywych komórkach. Acta Soc. Bot. Pol. 24, 495-514.
  7. Turnowska-Starck Z. 1960. Wpływ boru i fosforu na absorpcję i przemieszczanie sacharozy. Acta Soc. Bot. Pol. 29, 219-247.
  8. Starck Z. 1966. Relation between translocation of 14C assimilates and growth rate of sunflower, lupine and bean plants. Bull. Pol. Acad. Sci. Biol. 14, 359-366.
  9. Starck Z., Karwowska R., Kraszewska E. 1975. The effect of several stress conditions and growth regulators on photosynthesis and translocation of assimilates in bean plant. Acta Soc. Bot. Pol. 44, 567-588.
  10. Starck Z., Stahl E., Witek-Czupryńska B. 1987. Responsive of tomato plants to growth regulators dependent on light and temperature conditions. J. Plant Physiol. 128, 121-131.
  11. Starck Z., Stahl E. B. 1982. Środek do intensyfikacji uprawy pomidorów uprawianych w namiotach foliowych. Patent 505, P224221.
  12. Starck Z., Ważyńska Z., Kucewicz O., Witek-Czupryńska B. 1990. Relationships between fruit growth and anatomical structures of pedicels in tomato plants treated with growth regulators. Acta Physiol. Plant. 12, 59-66
  13. Garbaczewska G., Chołuj D., Starck Z. 1998. Effect of heat stress on subcellular localisation of 45Ca in tomato fruits. Acta Soc. Bot. Pol. 67, 235-241
  14. Starck Z., Chołuj D., Gawrońska H. 1998. The effect of drought hardening and chilling on ABA content in xylem sap and ABA delivery rate from root of tomato plants. Acta Physiol. Plant. 20, 41-48

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Zofia Anna Starck.jpg
Autor: Zofia Starck, Licencja: CC BY 3.0
Zofia Anna Starck