Zofia Anna Starck

Zofia Anna Starck
Data i miejsce urodzenia	5 stycznia 1929 Warszawa
Zawód, zajęcie	mgr inż. rolnictwa, nauczyciel akademicki
Tytuł naukowy	profesor nauk rolniczych
Alma Mater	Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Odznaczenia

Zofia Anna Starck (ur. 5 stycznia 1929 w Warszawie) – polski fizjolog roślin^[1], autorka licznych podręczników, żona Jana Romana Starcka.

Życiorys naukowy

Studia wyższe na Wydziale Ogrodniczym SGGW w Warszawie (1951). Stopnie naukowe na tej samej Uczelni: doktor (1960), doktor habilitowany (1968). Tytuł profesora nadzwyczajnego (1974), profesora zwyczajnego (1988)^[2]. Pracowała w Katedrze Fizjologii Roślin SGGW kolejno na stanowiskach: asystenta (1951-1953), starszego asystenta (1953-1958), adiunkta (1958-1967), docenta (1967-1974), profesora (1974-1999)^[3]. Po przejściu na emeryturę w jesieni 1999 r. nadal aktywnie uczestniczy w życiu naukowym, pisząc artykuły przeglądowe, rozdziały w podręcznikach akademickich i monografiach oraz prowadząc wykłady z fizjologii roślin dla studentów Międzywydziałowego Studium Biotechnologii^[4]. Wypromowała 7 doktorów i ponad 20 magistrów^[5].

Badania naukowe

Tematyka badawcza dotyczy transportu i dystrybucji substancji pokarmowych, głównie fotoasymilatów, mineralnego odżywiania oraz fizjologii roślin poddanych niekorzystnym warunkom środowiska – stresom. Badała zmiany stosunku syntezy do hydrolizy sacharozy w liściach owsa^[6] oraz rolę boru i fosforu w transporcie cukrowców^[7]. Za pomocą izotopu ¹⁴C wykazała, że bor uczestniczy w mechanizmie transportu asymilatów tylko pośrednio i nie jest to wynikiem zmian w przepuszczalności błon plazmatycznych, zaś deficyt boru powoduje drastyczne hamowanie transportu floemowego^[8]. W studiach nad współzależnością między fotosyntezą i transportem floemowym oraz dynamiką wzrostu poszczególnych akceptorów fotoasymilatów w zróżnicowanych warunkach środowiska wykazała, że fitohormony biorą udział w aklimatyzacji roślin do niekorzystnych warunków środowiska, m.in. w wyniku regulacji transportu i dystrybucji asymilatów^[9]. Plastyczność wzorców dystrybucji polega na preferencji zaopatrzenie w substancje pokarmowe korzeni lub liści w celu zminimalizowania negatywnych skutków czynników stresowych: deficytu składników mineralnych, chłodu, zasolenia, niedostatecznego napromieniowania. Udowodniła, że zróżnicowanie wrażliwości na chłód u różnych odmian pomidorów w fazie owocowania uzależnione jest w dużym stopniu od aktywności systemu korzeniowego m in. od poziomu odżywienia roślin fosforem i potasem^[10]. Opracowała i opatentowała sposób traktowania kwiatów pomidorów regulatorami wzrostu (kwasem α-naftoksyoctowym łącznie z gibreskolem (NOA + GA3)) w celu przyspieszenia zarówno zawiązywania jak i wzrostu owoców nawet w warunkach niedostatecznego oświetlenia roślin^[11]. Zwiększony plon był spowodowany zwiększonym transportem fotoasymilatów do owoców kosztem zaopatrzenia organów wegetatywnych. Wykazała znaczącą stymulację syntetycznej auksyny NOA i GA3 w tworzeniu tkanek przewodzących (głównie ksylemu i w mniejszym stopniu floemu) w osi kwiatostanowej i w szypułkach gron pomidora^[12]. W warunkach okresowego przegrzania lub chłodu intensywność fotosyntezy pomidorów drastycznie, lecz odwracalnie maleje; okres regeneracji po chłodzie jest uzależniony m.in. od odżywienia roślin głównie fosforem, azotem i potasem; przegrzanie powoduje zmiany w zawartości i rozmieszczeniu wapnia w miękiszu owoców^[13]. Zróżnicowana odporność odmian pomidora na chłód jest uzależniona od stopnia wzrostu biosyntezy ABA (kwas abscysynowy) w systemie korzeniowym po /lub w trakcie okresowego stresu termicznego i transportu tego hormonu do liści^[14].

Wybrane publikacje

Autorka i współautorka ok. 180 publikacji oryginalnych, przeglądowych, popularnonaukowych (łącznie ze streszczeniami publikowanych prezentacji na konferencjach i kongresach naukowych), podręczników, skryptów i monografii, a także 1 patentu.

Wybrane artykuły oryginalne

• Turnowska-Starck Z. 1960. Wpływ boru i fosforu na absorpcję i przemieszczanie sacharozy. Acta Soc.Bot.Pol. 29: 219-247.
• Starck Z. 1966. Relation between translocation of 14C assymilates and growth rate of sunflower, lupine and bean plants. Bull. de l”Acad.des Sci. s.Biol. 14: 359-366.
• Starck Z., Karwowska R., Kraszewska E. 1975. The effect of several stress conditions and growth regulators on photosynthesis and translocation of assymilates in bean plant. Acta Soc. Bot. Pol. 44: 567-588.
• Starck Z., Ubysz L. 1976. Source-sink relationships in radish plants. Acta Soc. Bot. Pol. 45: 477-493.
• Starck Z., Chołuj D., Szczepańska B. 1980. Photosynthesis and photosynthate distribution in potassium deficient radish plants treated with indolylo-3-acetic acid or gibberellic acid. Photosythetica 14: 497-505.
• Starck Z., Stahl E., Witek-Czupryńska B. 1987. Responsives of tomato plants to growth regulators dependent on light and temperature conditions. Jour. Plant Physiol. 128: 121-131.
• Starck Z., Ważyńska Z., Kucewicz O., Witek-Czupryńska B. 1990. Relationships between fruit growth and anatomical structures of pedicels in tomato plants treated with growth regulators. Acta Physiol. Plant. 12: 59-66.
• Garbaczewska G., Chołuj D., Starck Z. 1998. Effect of heat stress on subcellular localisation of 45Ca in tomato fruits. Acta Soc. Bot. Pol. 67: 235-241.
• Starck Z., Chołuj D., Gawrońska H. 1998. The effect of drought hardening and chilling on ABA content in xylem sap and ABA delivery rate from root of tomato plants. Acta Physiol. Plant. 20: 41-48.
• Starck Z. Niemyska B., Bogdan J., Akour Tawalbeh R.N. 2000. Response of tomato plants to chilling stress in association with nutrient of phosphorus starvation. Plant Soil 226: 99-106.

Wybrane artykuły przeglądowe

• Starck Z. 1999. Niektóre aspekty zróżnicowania reakcji roślin na niekorzystne warunki środowiska - stare problemy, nowa interpretacja. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 469: 145-158.
• Starck Z. 2006. Role of conductive systems in the translocation of long-distance stress signals. Acta Physiol. Plant. 28: 289-301.
• Starck Z. 2008. Funkcja tkanek przewodzących: zaopatrzenie w substancje pokarmowe i udział w koordynacji procesów w roślinach. Kosmos 57: 67-83.
• Starck Z. 2009. Dystrybucja fotoasymilatów kluczowym procesem determinującym plon. Post. Nauk Roln. 338, 2: 51-69.
• Starck Z. 2010. Wpływ warunków stresowych na koordynację wytwarzania i dystrybucji fotoasymilatów. Post. Nauk Roln. 341, 1: 9-26.
• Starck Z. 2011. Roślina in vivo – kunszt funkcjonalności wzorowanej na procesach zachodzących u zwierząt. Wiad. Botan. 55, 1-2: 5-21.
• Starck Z. 2014. Fizjologia roślin: jak było wczoraj, jak jest dziś, a co przyniesie jutro? Kosmos 63, 4: 569-589.

Ważniejsze podręczniki i monografie naukowe

• Starck Z. Powszedni dzień roślin. Wiedza Powszechna Warszawa 1960.
• Turnowska–Starck Z., Wodzicki T. Hormony roślinne, Wiedza Powszechna Warszawa 1961.
• Starck Z., Chołuj D., Niemyska B. Fizjologiczne reakcje roślin na niekorzystne czynniki środowiska. Wydawnictwo SGGW Warszawa 1993, 1995.
• Starck Z. Transport i dystrybucja substancji pokarmowych w roślinach. Wydawnictwo SGGW Warszawa 2003.
• Fizjologia roślin sadowniczych (wsp.). Red. Jankiewicz L. PWN Warszawa 1984.
• Fizjologia roślin sadowniczych strefy umiarkowanej (wsp.). T I. Red. Jankiewicz L.S., Lipecki J. PWN Warszawa 2011.
• Podstawy fizjologii roślin (wsp.). Red. Kopcewicz J., Lewak S. PWN Warszawa 1998.
• Fizjologia roślin (wsp.) Red. Kopcewicz J., Lewak S. PWN Warszawa 2002.
• Fizjologia plonowania roślin (wsp.). Red. GóreckiR.J., Grzesiuk S. Wyd. Uniw. Warmińsko-Mazurskiego Olsztyn 2002.

Odznaczenia i najważniejsze nagrody

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1975)
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1976)
• Złoty Krzyż Zasługi (1973)
• Medal prof. B. Hryniewieckiego za upowszechnianie wiedzy botanicznej (1995)
• Medal Dr J. L. Holubego (Słowackie Towarzystwo Botaniczne (1999)
• Nagroda zespołowa Min. Energetyki i Energii Atomowej Państwowej Rady ds. Wykorzystania Energii Atomowej (1977)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Nota biograficzna na stronie SGGW [dostęp 8.07.2014]