Zofia Grodecka

Zofia Grodecka z d. Wierczyńska (ur. 26 października 1926 we Lwowie, zm. 9 lutego 2020 w Poznaniu[1]) – polska etnografka i muzealniczka, związana z Muzeum Etnograficznym w Poznaniu, żołnierka Armii Krajowej.

Zofia Grodecka
Ewa, Biała Ewa
Data i miejsce urodzenia

26 października 1926
Lwów

Data i miejsce śmierci

9 lutego 2020
Poznań

Zawód, zajęcie

etnografka, muzealniczka

Miejsce zamieszkania

Poznań

Tytuł naukowy

dr

Pracodawca

Muzeum Etnograficzne w Poznaniu

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Armii Krajowej Warszawski Krzyż Powstańczy Medal za Warszawę 1939–1945

Życiorys

Ojciec Stefan Vrtel-Wierczyński (1886–1963) był bibliotekarzem, bibliografem i historykiem średniowiecznej literatury polskiej i słowackiej. Matka Janina z domu Anc (1890–1974) pochodziła z kresowej rodziny ziemian Czachowskich[2]. Mieli dwójkę dzieci – Lesława (1915–1998)[2], który był prawnikiem oraz Zofię – etnografkę.

Zofia skończyła szkołę powszechną w Poznaniu, a następnie Szkołę Rodziny Wojskowej w Warszawie[3]. Podczas wojny uczyła się w tajnym gimnazjum im. Aleksandry Piłsudskiej, maturę zdała w czerwcu 1944 roku[3].

W marcu 1943 roku wstąpiła do Armii Krajowej, przyjmując pseudonim „Ewa”, potem zmieniony na „Biała Ewa”[4]. W Powstaniu Warszawskim walczyła jako strzelec i łączniczka[4]. Była ciężko ranna[5]. Po upadku powstania cała rodzina znalazła się w obozie przejściowym w Pruszkowie, z którego wydostali się dzięki pomocy sanitariuszki – dawnej studentki ojca[6].

Po wojnie rodzina zamieszkała w Krakowie, wtedy Zofia zdała maturę w czerwcu 1946 roku[3]. W 1947 roku rozpoczęła studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, które przerwała. Po przeprowadzce rodziny do Poznania rozpoczęła studia na kierunku socjologia i etnografia[3]. Ukończyła je w 1951 roku pisząc pracę magisterską u Prof. dra Eugeniusza Frankowskiego pt. Rybołówstwo ludowe na obszarze Wielkopolski i Ziemi Lubuskiej[7].

Jej mężem od 1957 roku był Jan Grodecki – polonista i inżynier mechanik[7].

Pogrzeb dr Zofii Grodeckiej na cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu, 15 lutego 2020 r.

Została pochowana w grobie ojca na cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu (kwatera III, rząd 5, miejsce2)[1]

Działalność zawodowa

W latach 1954-64 pracowała jako kierowniczka artystyczna w Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego w Poznaniu. Zajmowała się tkaninami i haftami ludowymi, nadzorowała ich wykonywanie oraz projektowała rekonstrukcje strojów ludowych[7].

W 1961 roku rozpoczęła pracę w Muzeum Etnograficznym w Poznaniu, jako kierowniczka Działu Tkanin i Ubiorów Ludowych[7]. Odtworzyła zniszczoną podczas wojny kolekcję strojów ludowych oraz opracowała je naukowo. W 1982 obroniła doktorat pt. Dwa typy stroju ludowego na terenie Poznania w XIX i XX wieku oraz ich funkcje społeczno-kulturowe przygotowany pod kierunkiem prof. dra Józefa Burszty[8].

Prowadziła badania terenowe m.in. w Wielkopolsce[9], a efektem tych badań było nie tylko systematyczne powiększanie kolekcji muzealnej, ale też liczne artykuły. Opublikowała m.in. cykl artykułów poświęconych wielkopolskim hafciarkom: Aleksandrze Czeluście z Liskowa, Helenie Bernasowskiej i Marcjannie Trzeciak z Goliny, Pelagii Glapińskiej i Elżbiecie Kuźniak[10].

Działalność społeczna

Od 1962 roku członkini Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego Oddział w Poznaniu[2]. Po transformacji ustrojowej w Polsce zaczęła działać w Światowym Związku Żołnierzy Armii Krajowej, była członkinią Zarządu Okręgu Wielkopolska, redagowała "Biuletyn Informacyjny". Należała do Związku Powstańców Warszawskich. Odznaczona m.in. Krzyżem Oficerskim Odrodzenia Polski (2006), Złotym Krzyżem Zasługi (2002), Krzyżem Armii Krajowej (1996), Warszawskim Krzyżem Powstańczym (1994), Medalem za Warszawę 1939-1945 (1998)[7].

Zorganizowane wystawy[11]

  • Wielkopolska sztuka ludowa (wspólnie z dr Stanisławem Błaszczykiem), 1961
  • Ludowy haft wielkopolski, 1964
  • Sztuka ludowa na Pałukach, 1969
  • Stroje, hafty i tkaniny ludowe w Wielkopolsce, 1987

Bibliografia (wybór)[12]

  • Babimojsko-dąbrowiecki haft przewlekany, „Polska Sztuka Ludowa”, 1964, r. 21, nr 2, s. 93-102.
  • Haft przewlekany na tiulowych czepcach kaliskich, „Studia muzealne”, 1968, z. 6, s. 147-166.
  • Dwa stroje ludowe w jednym mieście - strój bamberski i strój poznański, „Lud”, 1982, t. 66, s. 153-179.
  • Ozdobne kieszenie - niekonwencjonalny element stroju bamberskiego, „Studia Muzealne”, 1984, z. 14, s. 223-230.
  • Stroje ludowe w dawnym i współczesnym Poznaniu, „Monografie Muzeum Narodowego w Poznaniu”, 1986, t. XVIII, ss. 146.
  • Problem rekonstrukcji wielkopolskich strojów ludowych. Na przykładzie stroju z Siekierek, „Etnografia Polska”, 1991, t. 35, z. 1, s. 131-152.

Przypisy

  1. ↑ Nekrolog.
  2. ↑ a b c Joanna Minksztym, "W pięknym dziale strojów i haftów..." Dr Zofia Grodecka oraz jej praca kolekcjonerska i naukowa w poznańskim Muzeum Etnograficznym 1961-1986, [w:] Anna Weronika Brzezińska, Aleksandra Paprot-Wielopolska, Mariola Tymochowicz (red.), Współczesna problematyka badan nad strojami ludowymi, t. 48, seria "Atlas Polskich Strojów Ludowych", Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2018, s. 207, ISBN 978-83-64465-31-4.
  3. ↑ a b c d Joanna Minksztym, "W pięknym dziale strojów i haftów..." Dr Zofia Grodecka oraz jej praca kolekcjonerska i naukowa w poznańskim Muzeum Etnograficznym 1961-1986, [w:] Anna Weronika Brzezińska, Aleksandra Paprot-Wielopolska, Mariola Tymochowicz (red.), Współczesna problematyka badan nad strojami ludowymi, t. 48, seria "Atlas Polskich Strojów Ludowych", Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2018, s. 208, ISBN 978-83-64465-31-4.
  4. ↑ a b Zofia Wierczyńska.
  5. ↑ Mateusz Pilarczyk, Uczestniczka Powstania Warszawskiego: Dzisiejsze pokolenie zrobiłoby to samo, „Głos Wielkopolski”, 1 sierpnia 2013.
  6. ↑ Vrtel-Wierczyński Stefan, [w:] Zofia Grodecka, Patroni ulic Poznania związani z Kresami Południowo-Wschodnimi dawnej Rzeczpospolitej, t. 4, 10 czerwca 2012 [dostęp 2020-02-15].
  7. ↑ a b c d e Joanna Minksztym, "W pięknym dziale strojów i haftów..." Dr Zofia Grodecka oraz jej praca kolekcjonerska i naukowa w poznańskim Muzeum Etnograficznym 1961-1986, [w:] Anna Weronika Brzezińska, Aleksandra Paprot-Wielopolska, Mariola Tymochowicz (red.), Współczesna problematyka badań nad strojami ludowymi, t. 48, seria "Atlas Polskich Strojów Ludowych", Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2018, s. 209, ISBN 978-83-64465-31-4.
  8. ↑ Irena Kabat, Doktoraty z zakresu etnologii na Wydziale Humanistycznym / Filozoficzno-Historycznym / Historycznym Uniwersytetu Poznańskiego / Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, [w:] Irena Kabat, Danuta Penkala-Gawęcka (red.), V Zjazd Absolwentek i Absolwentów studiów etnologicznych, Poznań: Instytut im. Oskara Kolberga, 2019, s. 93, ISBN 978-83-945557-7-1.
  9. ↑ Joanna Minksztym, "W pięknym dziale strojów i haftów..." Dr Zofia Grodecka oraz jej praca kolekcjonerska i naukowa w poznańskim Muzeum Etnograficznym 1961-1986, [w:] Anna Weronika Brzezińska, Aleksandra Paprot-Wielopolska, Mariola Tymochowicz (red.), Współczesna problematyka badań nad strojami ludowymi, t. 48, seria "Atlas Polskich Strojów Ludowych", Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2018, ISBN 978-83-64465-31-4.
  10. ↑ Joanna Minksztym, "W pięknym dziale strojów i haftów..." Dr Zofia Grodecka oraz jej praca kolekcjonerska i naukowa w poznańskim Muzeum Etnograficznym 1961-1986, [w:] Anna Weronika Brzezińska, Aleksandra Paprot-Wielopolska, Mariola Tymochowicz (red.), Współczesna problematyka badań nad strojami ludowymi, t. 48, seria "Atlas Polskich Strojów Ludowych", 2018, s. 214, ISBN 978-83-64465-31-4.
  11. ↑ Joanna Minksztym, "W pięknym dziale strojów i haftów..." Dr Zofia Grodecka oraz jej praca kolekcjonerska i naukowa w poznańskim Muzeum Etnograficznym 1961-1986, [w:] Anna Weronika Brzezińska, Aleksandra Paprot-Wielopolska, Mariola Tymochowicz (red.), Współczesna problematyka badań nad strojami ludowymi, t. 48, seria „Atlas Polskich Strojów Ludowych”, Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2018, s. 210, ISBN 978-83-64465-31-4.
  12. ↑ Joanna Minksztym, "W pięknym dziale strojów i haftów..." Dr Zofia Grodecka oraz jej praca kolekcjonerska i naukowa w poznańskim Muzeum Etnograficznym 1961-1986, [w:] Anna Weronika Brzezińska, Aleksandra Paprot-Wielopolska, Mariola Tymochowicz (red.), Współczesna problematyka badań nad strojami ludowymi, t. 48, seria „Atlas Polskich Strojów Ludowych”, Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2018, s. 216-217, ISBN 978-83-64465-31-4.

Media użyte na tej stronie

POL Warszawski Krzyż Powstańczy BAR.svg
Baretka: Warszawski Krzyż Powstańczy
POL Za Warszawę 1939-1945 BAR.svg
Baretka: Medal za Warszawę 1939-1945
POL Krzyż Armii Krajowej BAR.svg
Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape .
Pogrzeb dr Zofii Grodeckiej.jpg
Autor: PannaNilson, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pogrzeb dr Zofii Grodeckiej na Cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu w dn. 15.02.2020