Zofia Gumińska

Zofia Gumińska
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

31 stycznia 1917
Dublany

Data i miejsce śmierci

16 marca 2006
Wrocław

Dr hab. nauk przyrodniczych
Specjalność: botanika, fizjologia
Alma Mater

Uniwersytet Poznański

Doktorat

1959 – nauki rolno-leśne
Wyższa Szkoła Rolnicza w Poznaniu

Habilitacja

1963
Uniwersytet Wrocławski

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Uniwersytet Poznański

Okres zatrudn.

1945–1948

Uczelnia

Uniwersytet Wrocławski

Okres zatrudn.

1948–1978

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej

Zofia Gumińska (z domu Niklewska) (ur. 31 stycznia 1917 w Dublanach, zm. 16 marca 2006 we Wrocławiu) – polska uczona, botanik, fizjolog roślin, pionierka upraw hydroponicznych w Polsce, członkini Polskiego Towarzystwa Botanicznego od 1946 r. Współtwórczyni i wieloletnia dyrektorka Ogrodu Botanicznego we Wrocławiu.

Życiorys

Urodziła się w 1917 roku w Dublanach pod Lwowem. Jej rodzicami byli Bronisław Niklewski – profesor fizjologii roślin i chemii rolnej, wykładowca Akademii Rolnej w Dublanach, następnie w Lublinie i Poznaniu, oraz Karolina z domu Hegedüss – córka węgierskiego malarza, ucznia Jana Matejki. Po zakończeniu I wojny światowej w 1919 rodzina Niklewskich przeprowadziła się do Poznania, gdzie Zofia spędziła dzieciństwo[1]. Po ukończeniu gimnazjum w 1935 roku podjęła studia na Wydziale Rolniczo-Leśnym Uniwersytetu Poznańskiego[2]. W 1939 r. ukończyła studia rolnicze, lecz w związku z wybuchem II wojny światowej, dyplom inżyniera rolnika odebrała dopiero po wojnie, 12 grudnia 1945 roku[2]. 4 września 1939 roku poślubiła Stefana Gumińskiego, później profesora fizjologii roślin Uniwersytetu Wrocławskiego.

W wyniku działań wojennych musiała wraz z mężem uciekać na wschód. Początkowo przebywali na Podolu, ale Stefan Gumiński został aresztowany przez NKWD i po uratowaniu go z kolumny mężczyzn prowadzonych do Katynia, wrócili przez zieloną granicę[2] do Generalnego Gubernatorstwa[1]. Do końca niemieckiej okupacji przebywali w majątku Gumińskich w Dzierążni zajmując się uprawą roli. Kiedy po zakończeniu działań wojennych w 1944 roku mąż Zofii Gumińskiej został aresztowany za działalność w Armii Krajowej, ponownie podjęła starania uwolnienia go i dzięki wstawiennictwu znajomego prawnika udało się wydostać go z więzienia.

Na krótko zamieszkała w Lublinie, dokąd Bronisław Niklewski, jeden z organizatorów Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, sprowadził ją i zięcia. Po roku wraz z rodziną przeprowadziła się do Poznania. Od grudnia 1945 do listopada 1948 pracowała jako asystentka w Zakładzie Warzywnictwa Wydziału Rolniczo-Leśnego Uniwersytetu Poznańskiego. W 1948 roku przeniosła się z mężem do Wrocławia[1], gdzie kontynuowała działalność naukową. Od 1 grudnia 1948 rozpoczęła pracę jako starszy asystent w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Początkowo z jednym współpracownikiem, a następnie wraz z Jadwigą Teleżyńską i Janem Augustynowiczem, kierowała pracami nad rewaloryzacją Ogrodu i przywróceniem go do działania po wojennych zniszczeniach. W 1955 roku otrzymała nominację na zastępcę profesora na Wydziale Nauk Przyrodniczych UWr, a od stycznia 1958 była kierownikiem Ogrodu Botanicznego[3], będącego wówczas samodzielnym zakładem przy Katedrze Ekologii i Geografii Roślin Uniwersytetu Wrocławskiego[2]. W tym samym roku obroniła rozprawę doktorską pt. „Utlenione związki próchnicze, stymulatory kiełkowania nasion”[4], a w 1959 otrzymała stopień doktora nauk rolno-leśnych w Wyższej Szkole Rolniczej w Poznaniu[2]. W 1963 r. uzyskała habilitację na podstawie pracy „Teoretyczne podstawy upraw hydroponicznych” i w tym samym roku Rada Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Wrocławskiego przyznała jej etat docenta[2]. Po zatwierdzeniu docentury wygłosiła wykład na Uniwersytecie pt. „Zastosowanie osiągnięć fizjologii roślin do praktyki ogrodniczo-rolniczej”. W 1964 r. za pracę habilitacyjną otrzymała nagrodę ministra nauki, szkolnictwa wyższego i techniki[2].

Uniwersytet Wrocławski trzykrotnie występował o przyznanie jej profesury, ale nie dopuszczały do tego ówczesne władze, między innymi ze względu na jej postawę religijną[2]. W dniu 1 października 1972 r., po 24 latach pracy, Zofia Gumińska została niespodziewanie zwolniona ze swojej funkcji kierownika Ogrodu, bez podania przyczyn[1][2]. Pozostała na stanowisku samodzielnego pracownika naukowego, aż do przejścia na emeryturę z dniem 1 października 1978 r. W kolejnych latach aktywnie wspierała Ogród Botaniczny i prowadziła działalność społeczną[2].

Zmarła 16 marca 2006 r. we Wrocławiu, gdzie spoczywa na cmentarzu św. Wawrzyńca, wraz z mężem Stefanem Gumińskim[5].

Działalność naukowa

Zainteresowania naukowe Zofii Gumińskiej dotyczyły przede wszystkim fizjologii roślin. Badała w szczególności uprawy bezglebowe oraz znaczenie związków próchnicznych dla organizmu roślinnego i mechanizmy działania tych związków[2]. Wprowadziła uprawy bezglebowe w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Wrocławskiego, wcześniej stosowano je jedynie w prywatnych hodowlach szklarniowych. Udoskonalona przez nią metoda próchnicowej uprawy hydroponicznej roślin, nazwana została metodą wrocławską[2]. Rezultaty jej prac wykorzystywano w ponad 100 szklarniach produkcyjnych w całej Polsce. Prowadziła też prace naukowo-badawcze dla Instytutu Chemii i Technologii Nafty i Węgla Brunatnego Politechniki Wrocławskiej[2].

Dorobek Zofii Gumińskiej obejmuje 85 prac naukowych związanych z zagadnieniem upraw bezglebowych oraz wpływem związków humusowych na rozwój roślin. Była promotorką kilkunastu prac magisterskich i sześciu doktorskich. Brała udział w międzynarodowych sympozjach poświęconych zagadnieniom ogrodniczym, w tym uprawom bezglebowym, m.in. w 1962 r. w XVI Międzynarodowym Kongresie Ogrodniczym w Brukseli, trzykrotnie w International Congress on Soilless Culture (w 1969, 1973 i 1976 r.), oraz w 1974 r. w Międzynarodowym Kongresie Ogrodniczym w Warszawie[2].

Członkostwo

Należała do polskich i międzynarodowych organizacji[2]:

Wybrane publikacje

  • Z. Gumińska: O podlewaniu i moczeniu goździków szklarniowych (wyniki doświadczeń wykonanych w Zakładach Ogrodniczych PGR Chróścina Byska). Prz. ogrodn. 1956 nr 9 s. 15-17[4].
  • Z. Gumińska: „Hydroponiki”, czyli uprawy powietrzno-wodne. Wiad. botan. T. 2: 1958 z. 4 s. 251-254, ilustr., Biul Ogr. botan. 1958 nr 4 s. 251-254[4].
  • S. Gumiński, Z. Gumińska, L. Badura, J. Buczek: Uber einige spezifische Eigenschaften der Pflanzenwurzelatmung. [W:] Mitteilungen des IV. Internationalen Kongresses für Biochemie. Wien, 1958. s. 140[4].
  • Z. Gumińska: Utlenione związki próchnicze jako stymulatory kiełkowania nasion. Acta Soc. Botan. Pol. Vol. 27 : 1958 nr 4 s. 501522, rys., tab., Rés.[4]
  • Z. Gumińska, S. Gumiński: Le mécanisme d'action physiologique des Composés humiques sur l'organisme végétal. [W:] Comptes rendus du IX Congres International de Botanique. Montreal 1959 s. 145[4].
  • Z. Gumińska: Zarys historii badań nad fizjologiczną aktywnością próchnicy glebowej. Postępy Nauk roln. 1959 nr 5 s. 105-118[4].
  • Z. Gumińska: Uprawa hydroponiczna roślin – 16 wydań w latach 1964-1976 w języku polskim i angielskim.
  • Z. Gumińska, S. Gumiński: Próchnicowa uprawa hydroponiczna roślin, 1977.

Nagrody i odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ a b c d Tomasz J. Nowak, Profesor Zofia z Niklewskich Gumińska, „Wiadomości Botaniczne”, 50 (3/4), 2006, s. 27–29 [dostęp 2021-01-15] (pol.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Magdalena Mularczyk, Stulecie urodzin doc. dr Zofii Gumińskiej, 24 stycznia 2017 [dostęp 2021-01-15] (pol.).
  3. ↑ Dyrektorzy Ogrodu, Ogród Botaniczny we Wrocławiu [dostęp 2021-01-17] (pol.).
  4. ↑ a b c d e f g Jerzy Falenciak, Mirosława Chamcówna (red.), Uniwersytet Wrocławski w latach 1956–1959, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, 1964 [dostęp 2021-01-17] (pol.).
  5. ↑ Uniwersytecki komitet ds. opieki nad grobami osób zasłużonych dla UWr: Cmentarz św. Wawrzyńca (ul. Bujwida) [dostęp 2021-01-17] (pol.).
  6. ↑ M.P. z 1955 r. nr 106, poz. 1419

Media użyte na tej stronie