Zofia Niesiołowska-Rothertowa

Zofia Niesiołowska-Rothertowa
M. Korzbok, doktor Zofia
Imię i nazwisko urodzeniaZofia Salomea Niesiołowska
Data i miejsce urodzenia18 listopada 1903
Warszawa
Data i miejsce śmierci16 czerwca 1959
Warszawa
Miejsce spoczynkuCmentarz Powązkowski w Warszawie
Zawód, zajęcieteoretyczka i historyczka literatury, bibliotekarka i kustoszka, nauczycielka-polonistka
Miejsce zamieszkaniaWarszawa
Narodowośćpolska
Alma MaterUniwersytet Warszawski (UW)
PracodawcaSzkoła Jadwigi Kowalczykówny
Państwowy Instytut Historii Sztuki (Instytut Sztuki PAN),
Biblioteka Muzeum Narodowego
RodziceMiron Niesiołowski,
Ewa z Węglińskich Niesiołowska
MałżeństwoBolesław Rothert,
inżynier-technolog (przemysł celulozowo-papierniczy)
Dziecisyn Juliusz
(zmarł w dzieciństwie)
Odznaczenia
POL Krzyż Walecznych BAR.svg

Zofia Niesiołowska-Rothertowa (ur. 18 listopada 1903 w Wargawce, pow. łęczycki, zm. 18 czerwca 1959 w Warszawie) – autorka wielu rozpraw naukowych z dziedziny historii sztuki i literatury, muzeolog, nauczycielka[1], aktywna członkini Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza[2]

Lata przed wybuchem II wojny światowej

Zofia Niesiołowska była córką Mirona Niesiołowskiego, ziemianina, pracownika Ministerstwa Rolnictwa i Ewy z Węglińskich. Po ukończeniu warszawskiej szkoły żeńskiej Zofii Sierpińskiej (1922) rozpoczęła studia w Uniwersytecie Warszawskim. Jej nauczycielami byli m.in. Józef Ujejski (filologia polska) i Zygmunt Batowski (historia sztuki).

Zofia Niesiołowska-Rothertowa (zamężna od 1923 r.) pracowała w latach 1925–1928 jako nauczycielka-polonistka w prywatnej żeńskiej szkole przy ul. Wiejskiej, prowadzonej przez Jadwigę Kowalczykównę i Jadwigę Jawurkównę[3][4], po czym skoncentrowała się na pracy naukowej. Wykonała pracę doktorską nt. „Analiza artystyczna twórczości Kornela Ujejskiego” i otrzymała stopień doktora filozofii (1930). W latach 1930–1931 studiowała pedagogikę. Zdała w roku 1932 egzamin państwowy, uprawniający do nauczania w państwowych szkołach średnich, i podjęła pracę w Seminarium dla Ochroniarek Leokadii Turzańskiej (1931–1932)[1]. Wykładała też historię sztuki na Uniwersytecie dla Dorosłych[2]. W roku 1934 wróciła do pracy w szkole Kowalczykówny i Jawurkówny[1][4].

Poza pracą pedagogiczną Niesiołowska-Rothertowa pisała artykuły krytyczne i eseje dot. historii sztuki, wygłaszała odczyty i pogadanki radiowe. Działała w Towarzystwie Opieki nad Zabytkami Przeszłości i Klubie Literackim i Naukowym[1].

Okres II wojny światowej

W roku 1939, przed wybuchem II wojny światowej, ukończyła kurs ratownictwa sanitarnego – była sanitariuszką w szpitalu Czerwonego Krzyża w czasie obrony Warszawy[1]. W latach okupacji niemieckiej nadal – do chwili wybuchu powstania warszawskiego – pracowała w szkole J. Kowalczykówny, prowadziła tajne komplety (gimnazjalne i uniwersyteckie)[1][3] i działała w Armii Krajowej, m.in. uczestnicząc w kolportażu prasy podziemnej[1].

W czasie powstania Niesiołowska-Rothertowa (ps. „doktor Zofia”) kierowała patrolem sanitarnym 3 kompanii II Rejonie Obwodu I AK (Śródmieście południowo-wschodnie)[1]. Za udział w powstaniu została odznaczona Krzyżem Walecznych[3].

Po upadku powstania należała do personelu szpitala AK (kierowanego przez Stanisława Zameckiego), który został ewakuowany do Zalesia Dolnego. Uczestniczyła w działaniach zespołów Stanisława Lorentza (grudzień 1944) i Wacława Borowego (styczeń–luty 1945), ratujących księgozbiory warszawskich bibliotek, m.in. Biblioteki UW[1].

Okres powojenny

Po zakończeniu wojny Zofia Niesiołowska-Rothertowa nadal uczestniczyła w zabezpieczaniu zbiorów Biblioteki UW i księgozbiorów prywatnych, a następnie była[1]:

  • pracownicą biblioteki Państwowego Instytutu Historii Sztuki i uczestniczką reaktywacji Muzeum Narodowego (listopad 1945 – październik 1947),
  • kierowniczką Biblioteki tego Muzeum (listopad 1947 – sierpień 1954),
  • kustoszką Muzeum Mickiewicza i Słowackiego w Warszawie (później – Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie[5]; sierpień 1954 – marzec 1957)
  • pracownicą Państwowego Instytutu Sztuki (później – Instytut Sztuki PAN; od kwietnia 1957 roku do końca życia).

W Zakładzie Historii Sztuki XIX i XX wieku Instytutu Sztuki współredagowała „Słownik Artystów Polskich” (osobiście opracowując wiele spośród drukowanych biogramów) i współpracowała z wydawcami Polskiego Słownika Biograficznego. W ramach działalności w Związku Historyków Sztuki[6] uczestniczyła w popularyzacji zagadnień historii sztuki (odczyty na terenie Warszawy). Była też członkinią Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza[1][7].

Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 152-1-1)[8].

Publikacje

Dorobek naukowy Zofii Niesiołowskiej-Rothertowej obejmuje ok. 50 opracowań. W okresie międzywojennym prace były publikowane m.in. w miesięczniku „Arkady”, „Wiadomościach Literackich”, „Grafice”, „Kobiecie Współczesnej”. W czasie okupacji niemieckiej Zofia Niesiołowska-Rothertowa wydała pod pseudonimem M. Korzbok antologię „Warszawa” (wyd. konspiracyjny Ludowy Instytut Oświaty i Kultury, rok 1943)[1].

Po wojnie artykuły Niesiołowskiej-Rothertowej ukazywały się m.in. w „Biuletynie Historii Sztuki”, „Przeglądzie Kulturalnym”, „Twórczości”, „Skarpie Warszawskiej”, „Dziś i Jutro”, „Tygodniku Powszechnym”[1], „Ruch Literacki”, „Glossy” (1939, studium o Felicji Kruszewskiej)[2]. Wydawnictwa książkowe reprezentują np. [9]:

  • „Od Kochanowskiego do Staffa, antologia liryki polskiej”. Wacław Borowy, Zofia Niesiołowska-Rothertowa (wyd. III 1958)
  • „Sztuka sakralna w Polsce. Malarstwo”, T. Dobrzeniecki, J. Ruszczycówna, Z. Niesiołowska-Rothertowa, Ars Christiana, Uniwersytet Michigan, Warszawa 1958 (w formie cyfrowej: 2007)
  • „Portret Tomasza Zamoyskiego na tle ksiąg: próba interpretacji”, Zofia Niesiołowska-Rothertowa, Wyd. Muzeum Narodowe, 1957
  • „Dziecko w malarstwie polskim”, Zofia Niesiołowska-Rothertowa, Wyd. Sztuka, 1956

Wspomnienia

Jadwiga Cierniak, uczennica Zofii Niesiołowskiej-Rothertowej w okresie przedwojennym (absolwentka z czasów okupacji), wspominając swoją nauczycielkę napisała[3]:

Wniosła do klasy jakąś inną, niecodzienną atmosferę. Czuło się, że jest w świecie literatury w swoisty sposób zadomowiona, że porusza się po nim z wielką swobodą. Literatura nagle przestała być literaturą, a stała się czymś bardzo związanym z życiem. Nie miałyśmy wtedy więcej niż czternaście, piętnaście lat i można powiedzieć, że pojawienie się jej w naszej klasie było czymś przełomowym...

Autorka utrzymywała bliski kontakt Zofią Niesiołowską-Rothertową do końca jej życia. Swoje wspomnienia tak podsumowała[3]:

Cóż jeszcze mogę powiedzieć? – Że w jej życiu był jakiś królewski rozmach. Że odważnie nim szafowała – czynna w konspiracji, odznaczona Krzyżem Walecznych w Powstaniu Warszawskim – jeśli angażująca się, to do końca, z pełną konsekwencją. Niesłychanie żywa intelektualnie, czynna w organizowaniu tajnego uniwersytetu, [...], doskonały prelegent, wytrawny organizator wystaw. Chociaż nieraz źle ubrana, w wytartym płaszczu i rozpadających się butach – zawsze wytworna.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m Stanisław Konarski: Zofia Niesiołowska-Rothertowa (1903–1959). W: Polski Słownik Biograficzny. T. Tom XXIII. Kraków: Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN, s. 50–52.
  2. ↑ a b c Piotr Grzegorczyk. Zofia Niesiołowska-Rothertowa (1903–1959). „Pamiętnik literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”. 53, 1962. Towarzystwo Literackie imienia Adama Mickiewicza, Instytut Badań Literackich (Polska Akademia Nauk). Zakład im. Ossolińskich. 
  3. ↑ a b c d e Jadwiga Cierniak: Zofia Niesiołowska-Rothertowa. W: praca zbiorowa, red. Wanda Karpowicz: Szkoła na Wiejskiej. Kraków: Znak, 1974, s. 174–177.
  4. ↑ a b Aneks do książki op.cit.: Szkoła na Wiejskiej. s. 259–265. zawiera listę nauczycieli i wychowawczyń (1903–1944), z informacją o wykładanym przedmiocie i okresie pracy w Szkole.
  5. ↑ The Adam Mickiewicz Museum of Literature in Warsaw (ang.). W: Culture.pl > English > Museums [on-line]. culture.pl. [dostęp 2011-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-12)].
  6. ↑ Stowarzyszenie Historyków Sztuki (pol.). W: Strona internetowa [on-line]. www.shs.pl. [dostęp 2011-12-30].
  7. ↑ Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza (pol.). W: Strona internetowa [on-line]. towarzystwo-literackie.org. [dostęp 2011-12-30].
  8. ↑ Cmentarz Stare Powązki: MIRON NIESIOŁOWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-01-31].
  9. ↑ inauthor:”Zofia Niesiołowska-Rothertowa” (pol.). W: Wyszukiwarka publikacji [on-line]. www.google.pl. [dostęp 2011-12-30].

Media użyte na tej stronie